Louis XIV, brenin Ffrainc

Brenin Ffrainc o 14 Mai 1643 tan 1 Medi 1715 oedd Louis XIV (Louis-Dieudonné neu le Roi-Soleil) (5 Medi 1638 – 1 Medi 1715). Bu'n frenin am gyfnod hirach nag unrhyw frenin arall, o genedl a'r maint hwn: 72 blwyddyn a 110 diwrnod.^[1]

Louis XIV, brenin Ffrainc
Ganwyd	5 Medi 1638  Château de Saint-Germain-en-Laye
Bedyddiwyd	21 Ebrill 1643
Bu farw	1 Medi 1715  Palas Versailles
Man preswyl	Palas Versailles
Dinasyddiaeth	Teyrnas Ffrainc
Galwedigaeth	gwleidydd, casglwr celf, actor, teyrn, gwladweinydd
Swydd	brenin Ffrainc a Navarre, Cyd-Dywysog Ffrainc
Tad	Louis XIII, brenin Ffrainc
Mam	Anna o Awstria
Priod	Maria Theresa o Sbaen, Madame de Maintenon
Partner	Louise de La Vallière, Madame de Montespan, Claude de Vin des Œillets, Catherine Bellier, Marie Mancini, Olympia Mancini, Anne-Madeleine de Conty d'Argencourt, Catherine Charlotte de Gramont, Bonne de Pons d'Heudicourt, Anne de Rohan-Chabot, Isabelle de Ludres, Marie Angélique de Scorailles, Duchess of Fontanges, Julie de Châteaubriant
Plant	Louis, Marie Thérèse, Philippe Charles, Y Dywysoges Anne Élisabeth o Ffrainc, Y Dywysoges Marie Anne o Ffrainc, Louis François, Françoise Marie de Bourbon, Louise Françoise de Bourbon, Louis Auguste, Louis, iarll Vermandois, Louis César, Louise Marie Anne de Bourbon, Marie Anne de Bourbon, Louise de Maisonblanche, Charles de La Baume Le Blanc, Philippe de Bourbon, mab anhysbys Bourbon, mab anhysbys, Louise Françoise de Bourbon, Louis Alexandre
Llinach	House of Bourbon in France, y Bourboniaid
Gwobr/au	Urdd yr Ysbryd Glân, Urdd Sant Mihangel, Order of Saint Louis
llofnod

I louis mae'r diolch am gryfhau Ffrainc yn uned a oedd yn cael ei rheoli o'i phrifddinas, Paris. Dileodd y syniad fod ffiwdaliaeth yn dderbyniol i raddau helaeth. A thrwy fynu fod yr uchelwyr cefnog yn byw yn ei balas yn Versailles, a oedd cyn hynny'n blasty hela, llwyddodd i ddofi'r pendefigion, hyd yn oed y rhai hynny a fu'n aelodau o Wrthryfel y Fronde. Roedd yn ymgorfforiad o frenhiniaeth absoliwt ac elfennau waethaf yr Ancien Régime a ddaeth i ben gyda'r Chwyldro Ffrengig.

Plentyndod a phriodas

Cafodd ei eni yn Saint-Germain-en-Laye, yn rhanbarth Île-de-France.^[2] Ei dad oedd y Brenin Louis XIII a'i fam oedd Ann o Awstria (1601 – 1666). Fe'i galwyd yn Louis Dieudonné (Louis, rhodd gan Dduw)^[3] ynghyd a'r teitl traddodiadol, Ffrengig y darpar frenin: Y Dauphin.^[4] Pan anwyd ef roedd ei rieni wedi bob yn briod am 23 mlynedd, ac wedi colli pedwar plentyn ar eu genedigaeth, rhwng 1619 ac 1631. Roedd y gwleidyddion ac uchelwyr y cyfnod, felly, gweld geni Louis yn rodd gan Dduw, ac yn wyrth.

Ei wraig gyntaf oedd Maria Teresa o Awstria (1638–1683) (Sbaeneg: María Teresa; Ffrangeg: Marie-Thérèse), tywysoges o Sbaen. Cawsant chwech o blant ond un yn unig a dyfodd yn oedolyn: Monseigneur. Bu farw Maria Teresa yn 1683 a phriododd Louis ei gariad newydd Madame de Maintenon yng ngaeaf 1685-86.