Peritonitis

Mae Peritonitis yn llid ar yr haen denau o feinwe sy'n leinio tu mewn i'r abdomen o'r enw'r peritonewm ^[1]

Symptomau

Gall symptomau gynnwys poen difrifol, chwyddo'r abdomen, twymyn, neu golli pwysau.^[2] Gall un rhan or abdomen neu'r abdomen gyfan fod yn dyner.^[3] Gall cymhlethdodau gynnwys sioc a syndrom trallod anadlol acíwt .^[4][5]

Achos

Ymhlith yr achosion mae tyllu'r llwybr perfeddol, llid y pancreas, clefyd llidiol y pelfis, wlser yn y stumog, sirosis, neu lid y coluddyn grog.^[2] Ymhlith y ffactorau risg mae asgites a dialysis peritoneol.^[4] Yn gyffredinol, mae diagnosis yn seiliedig ar archwiliad, profion gwaed a delweddu meddygol.^[6]

Triniaeth

Mae triniaeth yn aml yn cynnwys gwrthfiotigau, hylifau mewnwythiennol, meddyginiaeth poen, a llawfeddygaeth.^[2][4] Gall mesurau eraill gynnwys tiwb nasogastrig neu drallwysiad gwaed. Heb driniaeth gall marwolaeth ddigwydd o fewn ychydig ddyddiau. Bydd oddeutu 7.5% o bobl yn ddioddef o lid y coluddyn grog yn ystod eu hoes.^[3] Mae gan oddeutu 20% o bobl â sirosis sydd yn yr ysbyty beritonitis.

Prognosis

Os cânt eu trin yn iawn, mae gan achosion nodweddiadol o beritonitis y gellir ei drin yn llawfeddygol (ee, wlser peptig tyllog, llid y coluddyn grog, a diverticulitis) gyfradd marwolaethau o tua <10% mewn pobl sydd fel arall yn iach. Mae'r gyfradd marwolaethau yn codi i tua 40% yn yr henoed, neu yn y rhai sydd â salwch sylfaenol sylweddol, yn ogystal ag achosion sy'n dod yn hwyr (ar ôl 48 awr).

Heb gael ei drin, mae peritonitis cyffredinol bron bob amser yn achosi marwolaeth. Bu farw’r consuriwr llwyfan Harry Houdini fel hyn, ar ôl contractio peritonitis streptococcus ar ôl i’w atodiad dorri a chael ei symud yn rhy hwyr i atal yr haint rhag lledaenu. Bu farw seren y ffilm dawel Rudolph Valentino o beritonitis tra ar daith gyhoeddusrwydd o'i ffilm The Son of The Sheik yn Efrog Newydd ym mis Awst 1926. Bu farw'r awdur Cymreig Charles James Apperley o'r cyflwr wedi cael niwed i'w fol ar ôl damwain marchogaeth