Sir Gaernarfon

Sir yng ngogledd-orllewin Cymru yw Sir Gaernarfon. Ffurfiwyd y sir ym 1284 trwy uno cantrefi Arfon, Arllechwedd a Llŷn. Defnyddiwyd Sir Weinyddol Caernarfon ar gyfer llywodraeth leol rhwng 1889 a 1974 pan adrefnwyd llywodraeth leol yng Nghymru. Heddiw, caiff tiriogaeth y sir ei gweinyddu gan gynghorau Gwynedd a Sir Conwy. Cofrestrwyd baner swyddogol ar gyfer y sir yn 2012.

Sir Gaernarfon

Math	siroedd hynafol Cymru, sir hanesyddol y Deyrnas Unedig
Enwyd ar ôl	Caernarfon
Prifddinas	Caernarfon
Poblogaeth	137,048
Sefydlwyd	1284
Daearyddiaeth
Gwlad	Cymru
Yn ffinio gyda	Sir Ddinbych, Sir Feirionnydd, Sir Fôn
Cyfesurynnau	53.0824°N 4.16°W
Ffeiliau perthnasol ar Comin

Bu peth newid yn ffiniau'r sir yn 1895, pan symudwyd y rhannau hynny o blwyf Beddgelert a arferai fod yn Sir Feirionnydd, sef y tir i'r de a'r dwyrain o Afon Gwynant/Afon Glaslyn i fod yn rhan o Sir Gaernarfon. Roedd plwyf Llysfaen a threfgordd Eirias ym mhlwyf Llandrillo-yn-Rhos yn ynys fach o Sir Gaernarfon o fewn ffiniau Sir Ddinbych hyd 1922, pan unwyd hwy â gweddill Sir Ddinbych.

Dros y blynyddoedd bu rhai yn ceisio dadlau bod Ynys Enlli yn rhan o Sir Benfro ond ni chafwyd unrhyw gyfiawnhad dros y fath honiad, a dichon mai ymdrech imosgoi talu trethi'r sir oedd y tu ôl i'r awgrym.

Sir Gaernarfon yng Nghymru

Gweler hefyd

• A Description of Caernarvonshire (1809-11, cyfrol Edmund Hyde Hall)
• Arfon
• Arllechwedd
• Sir Conwy
• Caernarfon
• Gwynedd
• Llŷn
• The Tourist's Guide through the County of Caernarvon (1821, arweinlyfr cynnar Peter Bailey Williams)

Llyfryddiaeth

• A. H. Dodd, History of Caernarfonshire (Caernarfon, 1968)
• Edmund Hyde Hall, A Description of Caernarvonshire (1809-1811) (Caernarfon: Cymdeithas Hanes Sir Gaernarfon, 1952)
• John Jones (Myrddin Fardd), Enwau Lleoedd Sir Gaernarfon (Caernarfon, 1913)
• John Lloyd-Jones, Enwau Lleoedd Sir Gaernarfon (1928)
• E. H. Owen ac E. Thomas (gol.), Atlas Sir Gaernarfon (Caernarfon, 1954)
• T. M. Bassett a B. L. Davies, Atlas Sir Gaernarfon (Caernarfon: Cyngor Gwlad Gwynedd, 1977)