Teim

Llysieuyn a pherlysieuyn blodeuol ydy Teim (Lladin: Thymus vulgaris a rhywogaethau eraill o'r genws Thymus; Sa: Thyme) a dyfir mewn gerddi drwy Ewrop a'r Dwyrain Canol i'w ddefnyddio yn y gegin ac er mwyn ei briodweddau iachusol. Mae ganddo flas cryf (heb fod yn llethol chwaith) oherwydd ei fod yn cynnwys cryn dipyn o theimol (thymol). Fe'i defnyddiwyd gan y Rhufeiniaid a'r Eifftiaid a thrwy'r Oesoedd Canol fel persawr ar y corff, i awyru ystafelloedd a hyd yn oed mewn gobennydd i atal hunllefau.^[1].

Teim cyffredin: Thymus vulgaris.

Y perlysieuyn wedi'i sychu

Coginio

Fe'i defnyddir ynghyd â dail 'bae' a phersli mewn coginio Ffrengig i wneud bouquet garni a herbes de Provence. Caiff ei werthu'n ffres (blas cryfach) ac yn sych (haws ei storio).

Rhinweddau meddygol

Dywedir ei fod yn dda at beswch, y pâs a rhyndod.^[2] Mae olew Thymus vulgaris yn cynnwys 20 - 54% o theimws sy'n wrthseptig gwych (dyma ydy cynnwys y glanhawr ceg Listerine).^[3][4] Mae'r te yn medru cael ei ddefnyddio hefyd i wella dolur gwddw drwy ei oeri a'i garglo deirgwaith y dydd.

Llenyddiaeth

Ceir ambell gyfeiriad at teim mewn llenyddiaeth gan gynnwys yr hen bennill:

Ar lan y môr mae carreg wastad,

Lle bum yn siarad gair a’m cariad,

O amgylch hon mae teim yn tyfu

Ac ambell sbrigyn o rosmari

Dyma drosiad Gwyn Thomas o Midsummer Night’s Dream (Breuddwyd Nos Wyl Ifan) gan Shakespeare a chyfeiriad at y teim (Bwletin 30):

Mi wn am lain lle tyf y teim yn wyrdd,

A llysiau'r parlys, fioledau fyrdd,

A glwys yn do i'r fan mae gwyddfid pêr,

Miaren Mair a rhosys dan y sêr.^[5]