Farski

Farski (be Farski: فارسی‎ Farsi ya zi Farski: زبان فارسی‎ Zebân-i Fârsi) yew zıwanê Hind-Ewropao u aidê keyeyê zıwananê İrankiyano, ê İrankiyê verocê rocawaniyo. Texminen 110 milyon merdım Farski qısey keno. Dewletanê zey İran, Efğanıstan u Tacikıstani de Farski zıwano resmiyo. Farski İran, Efğanıstan, Tacikıstan, Uzbekıstan u Korfezê Farsi sero qısey beno. Zıwanê şarê Persanê antik ra veciyao miyan.^[1]

Farski
Zıwano tabii
Melumat
Dewlete û mıntıqeyi	İran, Behreyn, Kuweyt, Efğanıstan, Pakıstan, Tacikıstan, Ozbekıstan, Rusya, Yewina Emiranê Erebi û Iraq
Amarê qıseykerdoğan	45 000 000
Ware	İran
Kodê zıwani
ISO 639-1	Fa
ISO 639-2	Fas
ISO 639-3	Fas
Glottolog	Fars1254
Ethnologue	Fas
Xısusiyetê zıwani
Topolociye	Kes-Obce-Fiil
Modo gramatik	Indikativ, subjonktiv, kipê emıri û kipê waştışi
Alfabe	Alfabey Farski û Arabic script
Keye	Zıwanê İrani Zıwanê İrani New Persian

Farski u fekê cı dewletanê İran, Efğanıstan u Tacikıstani de statuyê zıwanê resmi derê. Goreyê CIA World Factbooki Farski ma u piyê nezdiyê sey (100) milyon merdımiyo İran, Efğanıstan, Tacikıstan u Uzbekıstan de. Hindıstan u Pakıstan de zi qısey beno, amarê qalkerdoğanê cı zafo. Serra 1006ıne de waziyayo ke Farski UNESCO ra "Zıwanê Ma u Piyiyo İnternasyonal" bıweçiniyo.

Farski be çend sey serran ra Asya Miyanêne, verocê Asya u Rocvetışê Miyani zıwanê kulturi u zıwano presticın biyo. Hıni zi Farski zıwanê embıryani gırewtê bınê tesirê xo, Asya Miyanêne, Kofkas u Anadoliye de, bılxasa zıwanê Tırki. Tesirê Farski zıwananê Mezopotamya u Erebki sero zi esto.^[2]

Kışta bine ra Farski alemê İslami de zıwano dıyın şınasiyao, klasikanê İslami bilxasa tesawuf Farski de nuşiyayo. Hetê şıir u melodi ra gırano. Şeno bıçarniyo a edebiyati.^[3]

Kolonizasyonê İngılızan ra ver Hindıstan u dormey (çorşmey) cı de zey zıwanê dıyıni yew eraziyo hira de gırweniyao. Verocê Asya de zıwanê kultur u edebiyati biyo. Demê İmperatoriya Moğolan de zi zıwano resmi vêniyayo. Coka ewro zi zıwananê ena mıntıqa Hindıstani, Keşmirki, Pencabki, Sındki, Guceratki, Bengalki u Telugki de tesirê Farski aseno u edebiyatê İrani siniyeno. Bılxasa Urduki Farski, Erebki, Tırki u zıwananê verocê Asya ra vıraziyao. İmperatoriya Moğolan de mıntıqanê Mısılmanan de zaf gırweynao.

Rıçıkê zıwani

Farski, İsay ra aver miyanê serranê 550-330 de, şarê Parsa ke İran vısto xo dest, zıwananê inan ra yeno. Farski pê namanê Farisî, Fārsī, Pārsī şınasiyeno. Key ke Farski biyo zıwanê İmperatoriya Persan'o resmi, eraziyê do gırd sero qısey biyo miyanê sinoranê imperatori de. Heta İngılızan Farski kerdo yasağ Hindıstan de, seserra heştêsıne (18.) de, zıwanê mehkemey biyo. Delhi de Kela Sûre sero wıni nuşiyayo:

Cokao ke Farski pê alfabey Erebki nuşiyeno u herfa "p" tey çıniya, Parski ra vırriyo u biyo Farsi. Farski demanê verênan ra heta ewro zaf vıriyayışo gırd diyo emma ewro hıni kategorize beno:

• Farskiyo Kıhan
• Farskiyo Miyanên
• Farskiyo Klasik
• Farskiyo Newe

Fekê Farski

• Farski: İran de (pê Alfabey Farski nusiyeno)
• Dariki: Efğanıstan de (pê Alfabey Farski nusiyeno)
• Taciki: Tacikıstan de (pê Alfabey Kırilki nusiyeno)

Alfabey Farski

Alfabey Farski de 32 (hirıs u dı) herfi estê:

Rêze	Be herfanê Erebki	Namey herfan	Be herfanê Latinki [wendışê cı]
1.	ﺍ	alef	a [e], â [a], e [ê], î, o, û
2.	ﺏ	be	b
3.	ﭖ	pe	p
4.	ﺕ	te	t
5.	ﺙ	se	s
6.	ﺝ	jîm	j [c]
7.	ﭺ	che	ch [ç]
8.	ﺡ	hâ	h
9.	ﺥ	khe	kh [x]
10.	ﺩ	dâl	d
11.	ﺫ	zâl	z
12.	ﺭ	re	r
13.	ﺯ	ze	z
14.	ﮊ	zhe	zh [j]
15.	ﺱ	sîn	s
16.	ﺵ	shîn	sh [ş]
17.	ﺹ	sâd	s
18.	ﺽ	zâd	z
19.	ﻁ	tâ	t
20.	ﻅ	zâ	z
21.	ﻉ	eyn	', a [e], â [a], e [ê], o
22.	ﻍ	gheyn	gh [ğ]
23.	ﻑ	fe	f
24.	ﻕ	qâf	q
25.	ﻙ	kâf	k
26.	ﮒ	gâf	g
27.	ﻝ	lâm	l
28.	ﻡ	mîm	m
29.	ﻥ	nûn	n
30.	ﻭ	vâv	v, o, ou [ow], û
31.	ﻩ	he	h
32.	ﻯ	ye	y, î, û

Amarê Farski

Reqem	Farski	Zazaki
0	sefr	sıfır /nên
1	yek	yew /jü
2	do	dı
3	seh	hirê
4	chehâr	ç(ıh)ar
5	pench	panc
6	shesh	şeş /ses
7	haft	hewt /howt
8	hasht	heşt
9	noh	new
10	dah	des
11	yâzdah	yewndes /des u jü
12	davâzdah	dıwês /des u dı
13	sîzdah	hirês /des u hirê
14	chehârdah	çarês /des u çar
15	pânzdah	phancês /des phanc
16	shânzdah	şiyês /des u şeş
17	hafdah	hewtês /des u hewt
18	hîjdah	heştês /des u heşt
19	nûzdah	newês /des u new
20	bîst	vist
21	bîst o yek	vist u yew
22	bîst o do	vist u dı
30	sî	hirıs
40	chehel	çewres
50	panjâh	phancas
60	shast	şeşti
70	haftâd	hewtae
80	hashtâd	heştae
90	navad	newae
100	sad	se
200	devîst	dısey
300	sîsad	hirêsey
400	chehârsad	çarsey
500	pânsad	phan(c)sey
600	sheshsad	şeşsey
700	haftsad	hewtsey
800	hashtsad	heştsey
900	nohsad	newsey
1000	hezâr	hezar
10000	dah hezâr	des hezari
100000	sad hezâr	se hezar
1000000	milion	milyon
1000000000	miliârd	milyar

Rengê Farski

Farski	Zazaki
âbi	khewe, hewz
banafsh	bınewş
khâkestari /tusî	gewr
nârenji	narance
qahveyi	qehwereng
sepid/sefid	sıpê
sabz	zergu, kesk, hewz
siyâh /meshki	siya
sorkh /qermez	sür
sormeyi /lâjverd	laciwerd
sûrati	pembe
zard	zerd

Fêlê Farski

Farski [rıstımê wextê nıkay]	Zazakiyo Standard
âmadan [ây]	amayene
bârîdan [bâr]	varayene
bûdan [bâş]	biyene
dânestan [dân]	zanayene
dîdan [bîn]	diyene, vênıtene
fahmîdan [fahm]	fam kerdene
gereftan [gîr]	gırewtene
goftan [gûy]	vatene
kardan [kon]	kerdene
khandîdan [khand]	huiyayene
kharîdan [khar]	herinayene
khândan [khân]	wendene
khâstan [khâh]	waştene
mândan [mân]	mendene
neveshtan [nevîs]	nuştene
porsîdan [pors]	persayene, pers kerdene
raftan [rav], shodan [shav]	şiyene
sûkhtan [sûz]	veş(n)ayene
shenîdan [shenav]	eşnawıtene, eşnayene
shostan [shuy]	şütene
tarsîden [tars]	tersayene

Tayê çekuyê Farski be zıwananê binan

Zazaki	Tırki	Kurdki	İngılızki	Farski
balışna	yastık	Balgeh	pillow	bâleş
şikiyayene	yapabilmek	şiyan, karîn	can	tevanêstan
uca-ita	ora-bura	vêder-wêder/êre	here	anca-inca
şıma kerdêne	siz yapıyordunuz	we dikir	you were doing	şoma mikerdid
o nêşeno/a nêşena	o yapamıyor	ew neşê/nikare	he can't	u nêmitevaned
herinayene	satın almak	kirîn	buy	xeriden
esto	var	heye	available	hest
masaene	şişmek	verimîn	to swell	amasaden
bermaene	ağlamak	girîn	cry	gêrye kerden
şımıtene	içmek	vexwarin	drink	aşamiden
mı rê	bana	ji min re	to me	be man
to rê	sana	ji te re	to you	be to
şıma rê	size	ji we re	you	be şoma
ma rê	bize	ji me re	us	be mâ
biya!	getir!	bîne!	you bring!	biyar!
Ewro tu çıturia/senênê?	Bugün nasılsın?	Îro tu çerî/çawanî?	How are you today?	Emruz to çetori?
waştene	istemek	xwastin/wîştin	to want	xâsten
amardene	saymak	hejmartin	count	şêmorden
Namê şıma çıyo?	Adınız nedir?	Navê we çiye?	What is your name?	Nâme şomâ çist?
rêsnayene	yetiştirmek	gıyandın	bring up	residen
gırewtene	almak	standin/gırtın	to take	gêrêften
kerdene	yapmak, etmek	kırın/kırdın	to do	kerden
merdım/mêrdek	adam, insan	mirov/meriv	people	adem, (merdom)
estor	at	hesp	horse	esp
engûre	üzüm	tirî	grape	engur
ardene	getirmek	anîn/awırdVn	bring	avorden
Heq/Homa/Ella	Tanrı	Xwedê/Yezdan	God/Deity	Xoda
bêçıke/engışte	parmak	tili/bêçî	finger	angoşt
mase	balık	masî	fish	mahi
tari	karanlık	tarî/tîrîc	dark	tarik
vızêri	dün	duh/dwêne	yesterday	diruz
waşti	sözlü/nişanlı	dersgirtî	fiance	nâm-zad
xoz	domuz	beraz/werez	pig	xok

Nımuney Farski

Farski	Zazaki
Namê (êsmê) şoma çist? (qiseykerdena rociye: çiye)	Namey şıma çıko/çıto/çıçiyo?
Namê to çist? (qiseykerdena rociye: çiye)	Namey to çıko/çıto/çıçiyo?
Ehlê koca hastî? (qseykerdena rociye: kocayî)	Tı koti raê? Tı kamca raê?
Çetori?	Tı Senênê/senênay/çıtewray (çıturia)?
Farsi midânid (beledid)?	Şıma Farski zanenê?
Ârê midânem (beledem)	Heya, zanenan
Ne, nemidânem (beled nistem)	Nê, nêzanenan.
Sâ'et çende/(-est)? (qiseykerdena rociye: çende)	Saete çenda?
To çend sâl dari?	Tı çend serriyê/serriyay (Çend serri deray)?
Se rûz e(-st) kê henûz çîzî nexordem	Hirê rocio ke mı hewna çiyê newerdo.
Destê to derd nakonad!	Destê to derd mevêno/nêvino!
men mirevem	ez şonan (ez şınan)

Beyannameyê cihanio heqanê merdımi -Bend 1

Mıntıqaya zıwanê Farski

Zıwanê Farski

.همه مردم آزاد به دنیا می‌آیند و از جهت حیثیت و حقوق با هم برابرند. همه دارای هوش و وجدان هستند و باید با یکدیگر با روح برادری رفتار کنند
Hameye merdom azad be donya miyayend va ez cehetê heysiyet va hoquq ba hem beraberend. Heme darayê hûş va vêjdan hestend va bayed ba yekdiger ba ruhê beraderî reftar konend.

Zıwanê Zazaki

Heme merdım xosere yeno dınya u cihetê heysiyet u huquqi ra têdüş rayê. Heme wehêrê heş u wıcdaniê u lazımo ke yewbinan de be ruhê bırayiye bılewiyên.