Παιανία
κωμόπολη της Ελλάδας From Wikipedia, the free encyclopedia
Η Παιανία (τέως Λιόπεσι) είναι πόλη της Ανατολικής Αττικής στην κοιλάδα των Μεσογείων, στις ανατολικές παρυφές του Υμηττού, σε υψόμετρο 200 μ. περίπου και σε απόσταση 17 χιλιομέτρων ανατολικά της Αθήνας και 4 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Παλλήνης. Κατέχει μεγάλη αγροτική έκταση λόγω παλαιοτέρων απαλλοτριώσεων των γειτονικών αγροκτημάτων Καρελά, Βραώνος, Παλλήνης, Βακαλόπουλου κ.ά..
| Παιανία | |
|---|---|
 | |
  Παιανία | |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Διοικητική υπαγωγή | Δήμος Παιανίας |
| Έκταση | 47,14 km² |
| Υψόμετρο | 160 μέτρα |
| Πληθυσμός | 15.156 (2021) |
| Ταχ. κωδ. | 19002 |
| Τηλ. κωδ. | 210 |
| Ιστότοπος | Επίσημος ιστότοπος |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Η πόλη εκτείνεται μέχρι και τις εγκαταστάσεις του Διεθνούς Αεροδρομίου "Ελ. Βενιζέλος", ενώ εντός των διοικητικών της ορίων διέρχεται και η Αττική Οδός. Οι κάτοικοι σύμφωνα με την απογραφή του 2001 ανέρχονταν σε 13.013, ενώ μετά τα έργα που πραγματοποιήθηκαν στην ευρύτερη περιοχή αναμενόταν να φτάνουν περί τις 18.000. Αυτό σημαίνει ότι το 2001 σε κάθε τ.χλμ. αντιστοιχούσαν 304 κάτοικοι και σήμερα ακόμη περισσότεροι. Σύμφωνα με την απογραφή του 2021, ο Δήμος Παιανίας έχει πληθυσμό 28.036 κατοίκους.
Η ονομασία Παιανία είναι αρχαιοελληνική και αποτελεί το όνομα ενός από τους πλουσιότερους Δήμους της αρχαίας Αθήνας, του Δήμου Παιανίας. Στην αρχαιότητα ο Δήμος αυτός διακρίνονταν στην "Υπένερθεν Παιανία" και στην "Καθύπερθεν Παιανία" καλούμενος συχνά και "Δήμος Παιανιεύς", (όπως δηλαδή ο Πειραιάς, Πειραιεύς), ενώ ο κάτοικος ονομαζόταν Παιανεύς. Η αρχαία Παιανία ήταν πατρίδα πολλών μεγάλων Αθηναίων ανδρών όπως του ρήτορα Δημοσθένη, η περίοδος μεγάλης ακμής της ήταν από τον 5ο έως τον 3ο αιώνα π.χ. τότε ήταν ένας από τους 5 μεγαλύτερους δήμους της Αττικής. Μετά τον 3ο π.Χ. αιώνα άρχισε σταδιακά η παρακμή της αλλά δεν εγκαταλείφθηκε ποτέ.
Την περίοδο της Λατινοκρατίας (1204-1453) ακολούθησε στα Μεσόγεια μεγάλη κάθοδος Αρβανιτών που συνεβίωσαν με τους αυτόχθονες Παιανείς μετατρέποντας το όνομα της αρχαίας πόλης σε "Λιόπεσι", ονομασία αρβανίτικης προέλευσης. Οι νέοι Αρβανίτες άποικοι ήρθαν ύστερα από απαίτηση των Λατίνων κυριάρχων της περιοχής του ενετικού δουκάτου των Αθηνών που ζητούσαν εργατικά χέρια για τα χωράφια, αφομοιώθηκαν με τους παλιότερους κατοίκους και την ιστορία τους. Η ονομασία Λιόπεσι προέρχεται από τον Αρβανίτη χωροδεσπότη εποικιστή του 15ου αι. Yorgi Lopesi όπως αυθεντικά μαρτυρείται από οθωμανικό κατάστιχο των ετών 1507-1528 της Σόφιας και δημοσιεύεται στην έγκριτη πραγματεία "Rural and Urban population in the Sancak of Euripos" της Ευαγγελίας Μπαλτά - Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (Βλ. και Ευάγγελος Ανδρέου, Κληρονομιά φωτός και δακρύων (ντοκιμαντέρ) Έκδ. Ευρωπαϊκό Κέντρο Τέχνης, 2012).
Οι Λιοπεσιώτες είχαν μεγάλη συμμετοχή στην Ελληνική Επανάσταση του 1821 όπου ανέδειξαν ονομαστούς οπλαρχηγούς, όπως τον Γιάννη Ντάβαρη, τον Αναγνώστη Ντάβαρη κ.ά, με πολλούς αγώνες απέναντι στους Τούρκους και στην πολιορκία της Ακρόπολης.
Η επίσημη μετονομασία σε Παιανία έγινε επίσημα με βασιλικό διάταγμα του 1915 [1] αλλά η προηγούμενη αρβανίτικη ονομασία Λιόπεσι υπήρχε στην τοπική διάλεκτο των κατοίκων μέχρι και τη δεκαετία του 1970.
Ο κάτοικος της περιοχής ονομάζεται Παιανεύς και στη νεοελληνική Παιανέας-Παιανέα (ή απλά κάτοικος Παιανίας), ενώ στον πληθυντικό αποκαλούνται Παιανείς.
Το έμβλημα του Δήμου απεικονίζει τον Δημοσθένη τον Παιανέα και το χαρακτηριστικό φύλλο αμπέλου, οικείο στοιχείο της μεσογειακής χλωρίδας.
Το 2010 με το νέο διάταγμα του Καλλικράτη συνενώθηκε με τον γειτονικό δήμο των Γλυκών Νερών, πρώτος δήμαρχος του συνενωμένου Καλλικρατικού δήμου Παιανέων εξελέγη το 2010 ο Δημήτρης Δάβαρης, τον διαδέχθηκε στις πρόσφατες δημοτικές εκλογές του 2014 ο σημερινός δήμαρχος Σπύρος Στάμου.
Η πόλη είναι οικοδομημένη στις παρυφές του Υμηττού, περιτριγυρισμένη από καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Η περιοχή είναι άνυδρη με κλίμα ξηρό και μεσογειακό. Η χλωρίδα συνίσταται κυρίως σε αμπελώνες, ελαιόδενδρα και λοιπά καλλιεργήσιμα είδη.
Το 2004 με την εγκατάσταση του Διεθνούς Αεροδρομίου "Ελ. Βενιζέλος" στην καρδιά των Μεσογείων και με τα έργα που επακολούθησαν απέκτησε καλή συγκοινωνιακή σύνδεση με τις γειτονικές περιοχές και την Αθήνα. Συγκεκριμένα απέκτησε πρόσβαση στην Αττική Οδό και την Περιφερειακή Υμηττού, στον Προαστιακό Σιδηρόδρομο και στο Αττικό Μετρό μέσω της στάσης "Παιανία-Κάντζα".
Οι αυτόχθονες κάτοικοι ασχολούνται μέχρι και σήμερα με την αμπελουργία, την ελαιουργία και την κτηνοτροφία, ενώ από το 2004 και έπειτα έχει παρατηρηθεί αύξηση του πληθυσμού από αστούς που αναζητούν κατοικία. Ο αυξανόμενος πληθυσμός της πόλης θέτει τα θεμέλια για μια πολιτιστική και οικονομική ανάδειξη της περιοχής μέσα από ανέγερση πνευματικού κέντρου, αθλητικών εγκαταστάσεων και βελτίωση των μορφωτικών δεικτών του πληθυσμού, χωρίς ωστόσο να χάνει την ιστορία της στην οικονομία της καλλιέργειας. Το εισοδηματικό επίπεδο των κατοίκων σήμερα θεωρείται από αστικό έως υψηλό καθώς πολλοί κάτοικοι έχουν κτηματική περιουσία σε όλη την Αττική. Παρά ταύτα, μετά το 2004 οι νέες κατοικίες αλλά και η αγορά ενοικίων έχουν αρχίσει να προσεγγίζουν αξίες προσκείμενων προς την Αθήνα περιοχών.
Η περιοχή προτιμάται για τα παραδοσιακά ταβερνάκια της, για περιπάτους μέσα στην πόλη αλλά και στα φυσικά τοπία του Κάμπου των Μεσογείων και του ανατολικού Υμηττού. Επίσης η Παιανία παρουσιάζει τουριστικό και πολιτιστικό ενδιαφέρον με το σπήλαιο σταλακτιτών και σταλαγμιτών Κουτούκι, τα βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία, αναγόμενα στον 9ο αι., τα γνωστά τοπικά, περιφερειακά και ολυμπιακά αθλητικά κέντρα και τα σύγχρονα οινοποιεία (Πατητήρι Ζαχαίος, Άωτον Οινοποιείον) που συνεχίζουν την πλούσια κληρονομιά της.
Το σπήλαιο Κουτούκι είναι το μεγαλύτερο από τα 60 σπήλαια της Αττικής, βρίσκεται σε υψόμετρο 510 μ. ανατολικά του Υμηττού και ανήκει στον δήμο Παιανίας. Εξερευνήθηκε για πρώτη φορά από τον Γιάννη και την Άννα Πετροχείλου της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας το 1954, έχει κατακόρυφο ύψος 38,5 μ. και μήκος διαδρόμων 350 μ. περίπου διακοσμημένο από σταλακτίτες και σταλαγμίτες.[2]
Ο ιερός ναός της Ζωοδόχου Πηγής - ένα από τα σημαντικότερα μνημεία αγιογραφίας του Φώτη Κόντογλου - είναι η μεγαλύτερη εκκλησία στο κέντρο της πόλης στην πλατεία βασιλέως Κωνσταντίνου. Η οικοδόμηση (1902-1905) και η αγιογράφησή της έγιναν με οικονομικές δαπάνες των ίδιων των κατοίκων της Παιανίας.[3] Πολιούχος της πόλης είναι ο Άγιος Αθανάσιος. Στη μνήμη του, 2 Μαΐου, διοργανώνονται οι κεντρικές παραδοσιακές δημοτικές, εκκλησιαστικές, πολιτιστικές και ψυχαγωγικές γιορτές, πανελλήνιας εμβέλειας.
Το Μουσείο Βορρέ είναι ένα πολιτιστικό ίδρυμα που ιδρύθηκε το 1983 με σκοπό την ανάδειξη της ελληνικής τέχνης και του πολιτισμού, ιδρύθηκε από τον Ίωνα Βορρέ διεθνούς φήμης συλλέκτη έργων τέχνης που είχε διατελέσει και δήμαρχος της Παιανίας (1991-1998) με δωρεά του προς το ελληνικό κράτος. Τα 18 στρέμματα του μουσείου περιλαμβάνουν 6.000 εκθέματα τα οποία καλύπτουν μια ευρεία χρονική περίοδο της ελληνικής ιστορίας και τέχνης.[4]
Η Δημοσθένειος Βιβλιοθήκη με δωρεάν υπηρεσίες στους πολίτες βρίσκεται στην πλατεία Δημοσθένους, ελάχιστα μέτρα νοτιότερα από την κεντρική πλατεία Βασιλέως Κωνσταντίνου. Τα 6.000 βιβλία της καλύπτουν πληροφορίες σχετικά με την ευρύτερη ιστορία και λαογραφία της περιοχής, θέματα θρησκείας, θετικών επιστημών, τέχνης και λογοτεχνίας.[5]
Το Ευρωπαϊκό Κέντρο Τέχνης (EUARCE) της Ελλάδος. Μετεγκαταστάθηκε από το κέντρο της Αθήνας στην Παιανία το 2000 και συνιστά ελληνοδιεθνές κοινωφελές μη κερδοσκοπικό νομικό πρόσωπο ιδρυματικού χαρακτήρα με τμήματα πινακοθήκης, βιβλιοθήκης (20.000 τίτλοι), φωτοθήκης και ιστορικής-λογοτεχνικής-λαογραφικής-καλλιτεχνικής και φιλοτελικής αρχειοθήκης.[6] Στη δράση του και τα Παγκόσμια Συνέδρια "Βυζαντινός Μουσικός Πολιτισμός" 2007-2013, το Παγκόσμιο Συνέδριο της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Λογοτεχνίας - A.I.C.L. Paris, 2004, η ίδρυση του Ιστορικού Εκκλησιαστικού Μουσείου "Η Γέννηση του Χριστού", η παραγωγή του θέματος "Προσωπογραφίες των κοινοταρχών και δημάρχων Παιανίας 1912-2014" (ελαιογραφίες της ζωγράφου Αμαλίας https://www.iapopsi.gr/αμαλία-o-άνθρωπος-της-τέχνης-που-δρα-κό/), κ.ά.
Το Ιστορικό Εκκλησιαστικό Μουσείο "Η Γέννηση του Χριστού" ιδρύθηκε ως Ν.Π.Δ.Δ. και στεγάζεται στο παλαιό 2ο Δημοτικό Σχολείο Παιανίας. Περιλαμβάνει εικόνες, Λειτουργικά σκεύη, Λειτουργικά βιβλία, εκκλησιαστικά αντικείμενα καθώς και ένα φωτογραφικό "οδοιπορικό" του ιστορικού ναού (19ος αι.) της "Χριστουγέννησης", που υπήρξε ο πρώτος μητροπολιτικός ναός της πόλης μετά την απελευθέρωση, στην πλατεία Οπλαρχηγού Γιάννη Ντάβαρη. Στη "Χριστουγέννηση" ιερούργησαν επιφανείς κληρικοί του 18ου-19ου αιώνα, ο Χατζη παπα Αναστάσης Χούντας, ηγούμενος της Μονής Αγίου Ιωάννη Κυνηγού (των "Φιλοσόφων") του Υμηττού, ο παπα-Χαράλαμπος Ιωάννη Παπακωνσταντίνου-Χούντας και ο παπα-Ιωσήφ Κώστας Χούντας, μετέπειτα ηγούμενοι της Μονής Πεντέλης, κ.ά..
Το Λύκειο των Ελληνίδων, με ενδιαφέρουσα λαογραφική συλλογή έργων της τοπικής παράδοσης και λειτουργία καλλιτεχνικών τμημάτων χορού, αγιογραφίας, κ.λπ.. Δραστηριοποιείται σε προγράμματα εορτών, σε κοινωνικές και επιμορφωτικές διοργανώσεις και εκδίδει το περιοδικό Ρόδακες.
Επίσης, μέχρι το 2009 λειτούργησε η στέγη της λαογραφικής συλλογής Αλέξανδρου Πηλιούνη που ιδρύθηκε από τον ίδιο τον Αλέξανδρο Πηλιούνη, γόνο παλιάς οικογένειας γαιοκτημόνων της Παιανίας σε κεντρικό τμήμα της πόλης με χιλιάδες εκθέματα που αφορούν έργα τέχνης, οικιακά σκεύη, αγροτικά εργαλεία, υφαντικά εργαλεία που χρησιμοποιούνται στην περιοχή των Μεσογείων εδώ και αιώνες.
Σημαντικό αρχαιολογικό εύρημα των νεότερων χρόνων αποτελεί το Ταφικό μνημείο / οστεοφυλακείο του Ναού Αγίου Σάββα, στην περιοχή Αγίου Νικολάου-Χαλλιδού, στην Παιανία. Ο μονόχωρος Ναός του Αγίου Σάββα, από μακρού παραμελημένος, αναδείχθηκε το 2011 ως ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον μνημείο ιστορικού τρικλήτου κεντρικού ναού στην περιοχή του Αγίου Νικολάου Παιανίας, όπου στα μεταβυζαντινά χρόνια και μέχρι τα τέλη του 17ου αι. υπήρχε οικισμός των παλαιών Λιοπεσιωτών Αρβανιτών. Ο Ναός ήταν αγιογραφικά κατάγραφος και κάτω από το δάπεδο του μεσαίου κλίτους του υπήρχε το αποκαλυφθέν οστεοφυλακείο. [6][7]
Το 1950 η διοίκηση του Παναθηναϊκού σε συνεργασία με την τότε Κοινότητα Παιανίας αποφάσισε την καθιέρωση ετήσιων πανελλήνιων αγώνων ανωμάλου δρόμου και ποδηλασίας, μέσα στην κωμόπολη της Παιανίας (Λιόπεσι), αφιερωμένους στη μνήμη του Ιωάννη Σκιαδά με τη συμμετοχή κορυφαίων πρωταθλητών, βαλκανιονικών και ολυμπιονικών, ανάμεσά τους οι: Δημήτρης Δερβένης, Βασίλης Μαυραπόστολος, Γιώργος Καραγιώργος, Γεώργιος Παπαβασιλείου, Σπήλιος Ζαχαρόπουλος, ο πρωταθλητής της ποδηλασίας Γιώργος Πρίφτης, κ.ά.. Μέχρι και τη δεκαετία του 1960 συμμετείχε τιμητικά στις επιδόσεις των επάθλων ο Γρηγόρης Λαμπράκης.
Στη δεκαετία του 1990 ο Δήμος Παιανίας τοποθέτησε στην πόλη τη μαρμάρινη προτομή του Ιωάννη Σκιαδά, έργο του γλύπτη Νικόλαου Παυλόπουλου (Νικόλα).
Οι αγώνες διακόπηκαν το 2004 λόγω οικονομικής δυσπραγίας του Παναθηναϊκού και επανασυστάθηκαν το 2015 ως «Σκιάδεια» με τη διοργάνωση του Δήμου Παιανίας, κυρίως ως τοπική αθλητική γιορτή των νέων.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
