Παλαιά Ανάκτορα

Τα Παλαιά Ανάκτορα είναι, από το 1935 μέχρι σήμερα, η έδρα της Βουλής των Ελλήνων. Πρόκειται για νεοκλασικό κτίριο, σχεδιασμένο από τον Βαυαρό αρχιτέκτονα της Βασιλικής Αυλής της Βαυαρίας , Φρειδερίκο φον Γκέρτνερ και βρίσκεται στην Πλατεία Συντάγματος στην Αθήνα. Η κατασκευή του ξεκίνησε το 1836 και ολοκληρώθηκε το 1847. Χρησιμοποιήθηκε ως βασιλικό ανάκτορο πρώτα από τον Βασιλιά της Ελλάδος Όθωνα και στη συνέχεια από τον Βασιλιά των Ελλήνων Γεώργιο τον Α΄ μέχρι το 1910 οπότε ο Γεώργιος Α' εγκαταστάθηκε σε νέα ανάκτορα, επί της οδού Ηρώδου Αττικού, το σημερινό Προεδρικό Μέγαρο.

Παλαιά Ανάκτορα
Τα Παλαιά Ανάκτορα στην Αθήνα, σημερινό κτίριο της Βουλής των Ελλήνων.
Γενικές πληροφορίες
Είδος	Ανάκτορο
Αρχιτεκτονική	Νεοκλασική
Διεύθυνση	Βασιλίσσης Σοφίας 2, 100 21, Αθήνα
Γεωγραφικές συντεταγμένες	Πλατεία Συντάγματος 37°58′31″N 23°44′13″E
Διοικητική υπαγωγή	Δήμος Αθηναίων
Τοποθεσία	Αθήνα
Χώρα	Ελλάδα
Έναρξη κατασκευής	1843
Ολοκλήρωση	1843
Λειτουργία	1847
Κατάσταση	Άριστη, λειτουργική
Χρήση	Βουλή των Ελλήνων
Ένοικοι	Βουλή των Ελλήνων
Ιδιοκτήτης	Ελληνικό δημόσιο
Διαχειριστής	Βουλή των Ελλήνων
Διαστάσεις
Γενικές διαστάσεις	80 × 90
Ύψος	19,77
Τεχνικές λεπτομέρειες
Περίμετρος	340 μ.
Όροφοι	3
Υλικά	πέτρα, μάρμαρο, ξύλο και Μάρμαρο Καρράρα
Σχεδιασμός και κατασκευή
Αρχιτέκτονας	Φρίντριχ φον Γκέρτνερ
Χρηματοδότης	Λουδοβίκος Α΄ της Βαυαρίας
Προστασία	αρχαιολογικός χώρος στην Ελλάδα
Ιστότοπος
Ιστορία Κτιρίου - Βουλή των Ελλήνων
Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Στη δυτική πλευρά του κτιρίου διαμορφώθηκε ο χώρος σε Μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη, ενώ οι εξωτερικοί χώροι τόσο της ανατολικής όσο και της νότιας πλευράς διαμορφώθηκαν σε μεγάλο ενιαίο εθνικό κήπο, που υφίσταται μέχρι σήμερα.

Σήμερα το κτίριο στεγάζει την αίθουσα της Ολομέλειας της Βουλής των Ελλήνων καθώς και τις αίθουσες των Επιτροπών της, τα γραφεία του Προέδρου της Βουλής και των Αντιπροέδρων, την αίθουσα συνεδρίασης του Υπουργικού Συμβουλίου, μέρος του Αρχείου της Βουλής (το υπόλοιπο βρίσκεται στο Καπνεργοστάσιο επί της οδού Λένορμαν), γραφεία των κοινοβουλευτικών ομάδων των κομμάτων, το τηλεοπτικό κανάλι της Βουλής των Ελλήνων, καθώς και διοικητικές υπηρεσίες.

Η ανέγερση

Το κτίριο κατασκευάστηκε στο διάστημα 1836 - 1847, προορισμένο να γίνει ανάκτορο του Όθωνα, μετά τη μεταφορά της πρωτεύουσας του κράτους από το Ναύπλιο στην Αθήνα το 1834. Ανεγέρθηκε με έξοδα του βασιλιά Λουδοβίκου Α΄ της Βαυαρίας, ως προσωπικό δάνειο προς τον Όθωνα. Η τελική επιλογή του χώρου για την ανέγερση των παλαιών ανακτόρων έγινε από τον ίδιο τον Γκέρτνερ στα τέλη του 1835 μετά την απόρριψη των προτάσεων των Κλεάνθη, Σάουμπερτ, Κλέντσε και Σίνκελ που προέβλεπαν στις θέσεις Ομόνοια, Κεραμεικό και Ακρόπολη αντίστοιχα, όπου στην τελευταία είχε αντιδράσει και ο ίδιος ο Λουδοβίκος, ο πατέρας του Όθωνα.

Ειδικότερα, η περιοχή ανέγερσης που πρότεινε ο Γκέρτνερ ήταν η συνέχεια της διασταύρωσης των οδών Σταδίου, (περιφερειακής οδού τότε), και Ερμού επί μικρού και ομαλού λόφου που εκτός του πλέον υγιεινού κλίματος που παρουσίαζε, δέσποζε και της τότε Αθήνας στο ανατολικότερο άκρο της. Έτσι, δόθηκε εντολή στον Γκέρτνερ να εκπονήσει τα σχέδια του κτιρίου, έργο που πραγματοποιήθηκε σε ελάχιστο διάστημα κατά τον μικρό χρόνο παραμονής του στην Αθήνα, (από τον Δεκέμβριο του 1835 μέχρι τον Μάρτιο του 1836), και αποτέλεσε κατόρθωμα που μόνο η μεγάλη συγκέντρωση των ικανοτήτων του μπορούσε να φέρει σε πέρας.

Η θεμελίωση του κτιρίου έγινε στις 25 Ιανουαρίου π.ημ./ 6 Φεβρουαρίου ν.ημ. του 1836 παρουσία του Λουδοβίκου Α΄ και των πρεσβευτών των Μεγάλων Δυνάμεων. Τον Μάρτιο ο Γκέρτνερ επέστρεψε στο Μόναχο αφήνοντας τη διεύθυνση της ανέγερσης της οικοδομής στους βαυαρούς ανθυπολοχαγούς Σλότερ και Χος. Ο Γκέρτνερ, στο γραφείο του στο Μόναχο, αποπεράτωσε την εκπόνηση μελετώντας όλες τις λεπτομέρειες φθάνοντας τον αριθμό των 247 σχεδίων που αφορούσαν μόνο το κτίριο των ανακτόρων Αθηνών. Σήμερα τα σχέδια αυτά περιλαμβάνονται στη μεγάλη συλλογή Moniger του Μονάχου, ενώ ένας πολύ μικρός αριθμός εξ αυτών δόθηκε στο μουσείο της Βουλής που αποδεικνύουν την επιμέλεια της κάθε λεπτομέρειας.

Βασικά υλικά που χρησιμοποιήθηκαν στην ανέγερση του κτιρίου ήταν πέτρα, μάρμαρο και ξύλα τα οποία προέρχονταν η μέν πέτρα κυρίως από τον Υμηττό, τον Λυκαβηττό και από την περιοχή «Πινακωτά», περιοχή της Αθήνας κοντά στο λόφο Στρέφη, τα δε μάρμαρα προέρχονταν κυρίως από την Πεντέλη, λίγα από τον Υμηττό, επίσης λίγα από την Τήνο, την Πάρο και τη Νάξο και κάποια ελάχιστα από την Καρράρα και τη Γένοβα της Ιταλίας. Τέλος, τα ξύλα προέρχονταν από την Εύβοια. Συγκινητική υπήρξε η προσέλευση πολλών κατοίκων και ιδίως νησιωτών που ζητούσαν να εργαστούν αφιλοκερδώς στην ανέγερση των ανακτόρων όπως Τήνιοι, Σιφναίοι, Παριανοί, Ναξιώτες κ.ά. Τελικά μόλις ολοκληρώθηκαν τα κτίσματα των τοίχων τον Νοέμβριο του 1840 ο Γκέρτνερ επέστρεψε στην Αθήνα για να επιβλέψει τη συνέχεια της οικοδόμησης καθώς και τη ζωγραφική διακόσμηση των εσωτερικών χώρων φέρνοντας επί τούτου μαζί του τους περίφημους ζωγράφους ιστορικών παραστάσεων της εποχής, Γιόχαν Σράουντολφ, Ούλριχ Χαλμπρέιτερ και Ιωσήφ Κραντσμπούργερ οι οποίοι και ανέλαβαν τις μεγάλες τοιχογραφίες με παραστάσεις από την ελληνική μυθολογία, και την ελληνική επανάσταση του 1821, ειδικά στην αίθουσα των τροπαίων. Μετά από τρίμηνη παραμονή ο Γκέρτνερ επέστρεψε και πάλι στο Μόναχο αφήνοντας αυτή τη φορά στη θέση του τον μηχανικό Ριέντελ ο οποίος και αποπεράτωσε το κτίριο με επιτυχία, το 1847.

Περιγραφή κτηρίου

Άποψη των Παλαιών Ανακτόρων από το Ξενοδοχείο Μεγάλη Βρεταννία.

Τα Παλαιά Ανάκτορα σύμφωνα με τα σχέδια του Γκέρτνερ αποτελεί τεράστιο ορθογώνιο τριώροφο οικοδόμημα, μετά του ισογείου, με δύο άξονες συμμετρίας από τους οποίους ο κύριος άξονας Ανατολής – Δύσης ταυτίζεται με τον άξονα της οδού Ερμού, της μεγαλύτερης σε μήκος της τότε Αθήνας, ενώ ο δευτερεύων άξονας κάθετος στο κέντρο του προηγουμένου κατά Βορρά – Νότο ταυτίζεται με τη διεύθυνση δυτικής πλαγιάς του Λυκαβηττού με στύλους του Ολυμπίου Διός. Το κτίριο φέρει τέσσερις πτέρυγες (μία ανά πλευρά) και μία εσωτερική κεντρική κατά τον κύριο άξονα εκατέρωθεν της οποίας φέρονται δύο εσωτερικά αίθρια (αυλές). Η κεντρική πτέρυγα που έφερε δίκλινη κεραμοσκεπή επεκτείνονταν των προσόψεων, ανατολική και δυτική, κατά 0,58 εκατοστά του μέτρου δημιουργώντας στις άκρες δύο αετώματα. Τα κεντρικά τμήματα της βορινής και νότιας (μεσημβρινής) πτέρυγας δημιουργούν εσοχή περίπου 3,80 μέτρα από τις άκρες της ανατολικής και δυτικής πρόσοψης. Οι εξοχές της κεντρικής πτέρυγας και οι παραπάνω εσοχές των πλευρικών πτερύγων δημιουργούν μια ιδιαίτερη πλαστικότητα σε βαρύ κλασικό τόνο που κάνει το κτίριο να ξεχωρίζει για την αρχιτεκτονική του μοναδικότητα. Η ανατολική και δυτική πρόσοψη έχουν μήκος έκαστη περίπου 90 μέτρα, ενώ οι δύο άλλες προσόψεις περίπου 80 μ. έκαστη.

Όλο το κτίριο φέρεται υπερυψωμένο κατά 1,5 μέτρο από τον περιβάλλοντα χώρο. Όλες οι εξωτερικές πτέρυγες έχουν ισόγειο και δύο υπερκείμενους ορόφους. Το ύψος του ισογείου είναι 7,16 μέτρα (μικτό), του πρώτου ορόφου 7,11 μέτρα (μικτό), και του δεύτερου ορόφου έχει ύψος 5,5 μ. Αντίθετα η μεσαία πτέρυγα είχε υπόγειο, ισόγειο με ύψος το αυτό των άλλων πτερύγων και μόνο ένα υπερκείμενο όροφο με ύψος 14,20 μ. (μεγαλύτερο δηλαδή από τα ύψη των 1ου και 2ου ορόφων μαζί, των άλλων πτερύγων). Στον χώρο αυτό ήταν οι επίσημες αίθουσες υποδοχής, η αίθουσα «δεξιώσεων – χορού – παιγνίων» και της μεγάλης τραπεζαρίας. Ήταν ο πλουσιότερα διακοσμημένος χώρος των ανακτόρων σε τοιχογραφίες, ζωγραφικούς πίνακες, χάρτες, αλλά και σε επίπλωση και άλλες διακοσμήσεις.

Εξωτερικές όψεις

Το Παλάτι στις φλόγες, κατά την πυρκαγιά του 1909.

Για τις εξωτερικές όψεις των πτερύγων του κτιρίου ο Γκέρτνερ είχε εκπονήσει πολλά σχέδια με πλούσιες διακοσμήσεις εκ των οποίων τα περισσότερα αφορούσαν τη δυτική όψη της αντίστοιχης πτέρυγας που ήταν και η επισημότερη. Υποβάλλοντας τα σχέδια προς επιλογή στον Βασιλιά Λουδοβίκο, που ήταν και ο χρηματοδότης του κτιρίου, για λόγους οικονομίας αφενός και λόγους εκτροπής της κλασικής λιτότητας σε αναγεννησιακό ρυθμό δεν τα ενέκρινε. Στο σημείο δε αυτό όπως αναφέρει και ο Όσβαλντ Χέντερερ (Oswald Hederer) στο βιβλίο του Friedrich von Gaertner:

«...όταν ο Βασιλιάς Λουδοβίκος (της Βαυαρίας) διέγραψε με κόκκινο μολύβι όλα τα εξωτερικά διακοσμητικά στοιχεία των όψεων φέρεται ο Γκέρτνερ να είπε με κάποια αγανάκτηση "ε! τώρα Μεγαλειότατε απομένει ένας στρατώνας!"»

Παρά τη λιτότητα όμως που του επεβλήθη, ο Γκέρτνερ κατάφερε, με κάποια λίγα σχετικά στοιχεία, πλην όμως σωστά επιλεγμένα, που χρησιμοποίησε, να δώσει στο ογκώδες κτίριο μια επιβλητική και γαλήνια εμφάνιση. Με δύο ταινίες ως νημάτια ένωσε τις ποδιές όλων των παραθύρων περιμετρικά ανά όροφο σπάζοντας έτσι τη μονοτονία των μεγάλων εξωτερικών επιφανειών των πτερύγων, ενώ με τα διάφορα δωρικά πρόπυλα των εισόδων του κτιρίου εκτός της μεσημβρινής πλευράς που είναι ιωνικά, τόνισε ακόμα περισσότερο το αρχιτεκτονικό νεοκλασικό ύφος αυτού.

Λειτουργία

Άποψη του εσωτερικού της Βουλής των Ελλήνων

Τα Παλαιά Ανάκτορα σταμάτησαν να χρησιμοποιούνται ως ανάκτορα και παράλληλα επίσημη κατοικία της βασιλικής οικογένειας το 1910, αφού είχαν υποστεί και αρκετές ζημιές από πυρκαγιά το 1909. Αρκετά χρόνια αργότερα, το 1922, χρησιμοποιήθηκαν σαν κέντρο υποδοχής και περίθαλψης των προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής. Το 1929 έγιναν έδρα του Ελληνικού Κοινοβουλίου, που προηγουμένως στεγαζόταν στο Βουλευτήριο της οδού Σταδίου (σήμερα γνωστό σαν Παλαιά Βουλή), και της Γερουσίας. Η μετατροπή του κτιρίου σε Κοινοβούλιο έγινε από τον αρχιτέκτονα Ανδρέα Κριεζή. Στις 25 Μαρτίου 1932 έγιναν και τα αποκαλυπτήρια του Μνημείου του Άγνωστου Στρατιώτη, που άρχισε να κατασκευάζεται το 1929.

Σήμερα είναι έδρα του ελληνικού κοινοβουλίου, της Βουλής των Ελλήνων. Άλλα κτίρια της Βουλής των Ελλήνων είναι το Καπνεργοστάσιο (Βιβλιοθήκη και Αρχείο της Βουλής), το κτίριο της Λεωφόρου Αμαλίας (διοικητικές υπηρεσίες), τα κτίρια της οδού Βουλής 4 και Μητροπόλεως 2 όπου βρίσκονται τα γραφεία των Βουλευτών επαρχίας και το Εκθετήριο του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων, μέρος του Μεγάρου Αρβανίτη (διοικητικές υπηρεσίες) και το κτίριο επί της οδού Σέκερη 1Α (διοικητικές υπηρεσίες).

Πηγές

• Καθημερινή «Επτά Ημέρες» Ειδικό αφιέρωμα, τεύχος 10 Νοεμβρίου 1996. σελ. 19.
• Κατερίνα Δεμενεγή - Βιριράκη: «Τα Παλαιά Ανάκτορα των Αθηνών 1836 - 1986» έκδοση Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας 1994.
• Γ. Καιροφύλας - Σ. Φιλιππότης: «Αθηναϊκό Ημερολόγιο 2003» σελ. 49 - 59.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Η ιστορία του κτιρίου στον επίσημο ιστοχώρο της Βουλής