Σύκο

Το σύκο είναι ο εδώδιμος καρπός της κοινής συκιάς (Ficus carica), ξυλώδους δέντρου που συναντάται αυτοφυές σχεδόν σε όλη τη Μεσόγειο και καλλιεργείται σε πολλές περιοχές του κόσμου για τους καρπούς του.

Σύκο (καρπός)
Σύκα και κάθετη τομή καρπού όπου διακρίνονται τα πολυάριθμα αχαίνια. Κλαδί συκιάς με σύκα.
Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο: Φυτά (Plantae) Συνομοταξία: Αγγειόσπερμα Ομοταξία: Δικοτυλήδονα Οικογένεια: Μορεοειδή (Moraceae) Γένος: Συκή (Ficus) Είδος: Συκή η κοινή
Διώνυμο
Ficus carica Κάρολος Λινναίος

Σύκα φούρνου με μέλι

Περιγραφή

Το σχήμα του σύκου είναι στρογγυλό με αμβλεία μύτη στο μέρος του κοτσανιού και επίπεδο στη βάση, μοιάζει με σακούλα. Η τομή ενός σύκου πριν αρχίσει να ωριμάζει μοιάζει με το σχήμα μπαστούνι της τράπουλας. Αρχικά είναι πράσινο και καθώς ωριμάζει είτε γίνεται βιολετί (λουμπάρδικο σύκο), είτε καφεπράσινο (άσπρο σύκο) και στη συνέχεια ζαρώνει. Το λουμπάρδικο σύκο ωριμάζει κατά τον Αύγουστο, δηλαδή περίπου ένα μήνα αργότερα από το άσπρο. Η ψίχα κάτω από τη φλούδα έχει μικρό πάχος και είναι άσπρη, ενώ πιο μέσα ο καρπός είναι κοκκινωπός, όπου βρίσκονται πολλά κουκούτσια. Τα κουκούτσια είναι μικρά και συγκρατούνται με ίνες μέσα σε ημίρρευστη μάζα, όπως στη ντομάτα, με τη διαφορά ότι το σύκο είναι έντονα ινώδες και αδιαφανές.

Ξερό σύκο

Ιστορικά στοιχεία

• Το σύκο (νωπό ή αποξηραμένο) αποτέλεσε συστατικό της διατροφής όλων των μεσογειακών λαών από την αρχαιότητα.
• Υπήρξε σημαντική πηγή εσόδων του αρχαίου αθηναϊκού κράτους.
• Το σύκο στην κλασική Ελλάδα ήταν ο τρίτος σε σπουδαιότητα καρπός μετά την ελιά και το σταφύλι.^[1]
• Τα ζώα που εξέτρεφαν για το νόστιμο συκώτι τους (συνήθως χήνες και γουρούνια) τα τάιζαν με σύκα. Έτσι προέκυψε η ετυμολογική συγγένεια των λέξεων σύκο και συκώτι.^[2]
• Το σύκο είχε από την αρχαιότητα και ερωτική σημασία, μιας και σήμαινε το γυναικείο γεννητικό όργανο.^{[2] [3]}

Χρήσεις

• Το σύκο είναι καρπός βρώσιμος και εύπεπτος, με γλυκιά γεύση, κατάλληλος για ανθρώπινη διατροφή αλλά και ζωοτροφή.
• Επειδή τα φρέσκα σύκα δεν μπορούν να διατηρηθούν για μεγάλο διάστημα σε θερμοκρασία περιβάλλοντος, εναλλακτική μέθοδος συντήρησής τους είναι η αποξήρανση στον ήλιο.^[4] Στο εμπόριο κυκλοφορούν ως νωπά και ως αποξηραμένα φρούτα.
• Στη ζαχαροπλαστική χρησιμοποιούνται για την παρασκευή παραδοσιακού γλυκού του κουταλιού, μαρμελάδας, συκοπάστελου κλπ. Προστίθενται σε κέικ, τάρτες, παγωτά, φρουτοσαλάτες κ.ά.
• Στην Πάρο φτιάχνουν τις παραδοσιακές παστελαρίες ή σαμωτά σύκα (δηλαδή σύκα με σουσάμι), από ποικιλίες λευκών και πράσινων σύκων.^[5]
• Στην Κέρκυρα, ένα από τα χαρακτηριστικά εδέσματα είναι η συκομαΐδα, από σύκα "λιβανά" ή "βασιλικά".^[6]
• Στη μαγειρική συνδυάζονται με διάφορα τυριά, πράσινες σαλάτες αλλά και προσούτο ή λουκάνικο.^[7] Χρησιμοποιούνται σε γλυκόξινες σάλτσες τύπου τσάτνεϊ (chutney) και μαγειρεύονται κανονικά με χοιρινό, κοτόπουλο ή γαλοπούλα.^[8]
• Τα ξηρά σύκα, ως σνακ, συνοδεύουν τοπικά αποστάγματα.^[8]
• Λόγω της υψηλής υπακτικής τους αξίας χρησιμοποιούνται ως φυτικά φυσικά υπακτικά έναντι άλλων χημικών σκευασμάτων.

ΠΟΠ και ΠΓΕ

Στα πλαίσια της Εθνικής–Κοινοτικής Νομοθεσίας (Καν. ΕΟΚ αριθμ. 510/06 του Συμβουλίου), τρεις είναι οι περιοχές της Ελλάδας στις οποίες παράγονται σύκα με προστατευόμενη ονομασία προέλευσης (ΠΟΠ) ή προστατευόμενη γεωγραφική ένδειξη (ΠΓΕ): η Κύμη Ευβοίας, η Βραυρώνα Μαρκοπούλου Μεσογείων^[9] και ο Ταξιάρχης Ευβοίας.

α/α	Ονομασία προϊόντος	Κατηγορία αναγνώρισης	Προδιαγραφές
1.	Ξηρά σύκα Κύμης	ΠΟΠ	ΦΕΚ B' 6/11.01.1994 [10]
2.	Σύκα Βραβρώνας Μαρκοπούλου Μεσογείων	ΠΓΕ	ΦΕΚ Β' 18/14.01.1994 [11]
3.	Ξηρά σύκα Ταξιάρχη	ΠΟΠ	Προδιαγραφές [12]

Στον πολιτισμό και τη λαϊκή κουλτούρα

Έξωση από τον Κήπο της Εδέμ (1426-1428), Μαζάτσο

Βαβυλώνιοι

• Η βαβυλωνιακή θεότητα Ιστάρ πήρε τη μορφή συκιάς, της «αρχέγονης μητέρας στο κεντρικό σημείο της γης», προστάτιδας του σωτήρα Ταμούζ. Επιπλέον, τα σύκα και η συκιά ήταν στενά συνδεδεμένα με τη γυναικεία σεξουαλικότητα. Σύμφωνα με την εγκυκλοπαίδεια της Μπάρμπαρα Γουόκερ, «αυτό μπορεί να οφείλεται στην κοινή χρήση της συκιάς ως σύμβολο της φώτισης του ανθρώπου, που προηγουμένως υποτίθεται ότι προέρχεται από τη σύνδεσή του με τη θηλυκή αρχή».^[13]

Βουδισμός

• Ο Σιντάρτα Γκαουτάμα πέτυχε τη φώτιση αφού διαλογίστηκε κάτω από μια συκιά Ficus religiosa επί επτά εβδομάδες (49 ημέρες) γύρω στο 500 π.Χ. Η τοποθεσία του διαφωτισμού βρίσκεται στο σημερινό Μποντθ Γκάγια και το δέντρο έχει αντικατασταθεί αρκετές φορές.^[14]

Ιουδαϊσμός και Χριστιανισμός

• Στο βΒιβλίο της Γένεσης (3:7), ο Αδάμ και η Εύα καλύφθηκαν με φύλλα συκής αφού έφαγαν τον απαγορευμένο καρπό από το δέντρο της γνώσης του καλού και του κακού. Ομοίως, φύλλα συκής, ή απεικονίσεις φύλλων συκής, έχουν χρησιμοποιηθεί κατά καιρούς για να καλύψουν τα γεννητικά όργανα γυμνών μορφών στη ζωγραφική και τη γλυπτική, για παράδειγμα στην Έξωση από τον Κήπο της Εδέμ του Μαζάτσο. Επιπλέον, σύμφωνα με μια ερμηνεία του Ταλμούδ, ο απαγορευμένος καρπός του Δέντρου της Γνώσης στον Κήπο της Εδέμ θα μπορούσε να είναι το σύκο.^[15] Υπάρχει επίσης μια χριστιανική παράδοση ότι το Δέντρο της Γνώσης ήταν η ίδια συκιά που αναφέρει ο Χριστός σταο Ευαγγέλιο.^[16]
• Το βιβλικό απόφθεγμα «καὶ θέλουσι κάθησθαι ἕκαστος ὑπὸ τὴν ἄμπελον αὑτοῦ καὶ ὑπὸ τὴν συκῆν αὑτοῦ» (Μιχαίας 4:4) έχει χρησιμοποιηθεί για να δηλώσει την ειρήνη και την ευημερία. Η περικοπή αυτή αναφερόταν συχνά στη ζωή που θα ζούσαν οι έποικοι στην αμερικανική Δύση.^[17] Ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Τζορτζ Ουάσιγκτον επέκτεινε αυτή τη μεταφορά για να δηλώσει την ισότητα όλων των Αμερικανών ανεξαρτήτως πίστης.^[18]

Ισλάμ

• Η Σούρα 95 του Κορανίου ονομάζεται αλ-Τιν («σύκο»), καθώς ξεικινά με τον όρκο «Στο όνομα του σύκου και της ελιάς».^[19]

Κινηματογράφος

• Ο σπόρος της ιερής συκιάς (2024) του Ιρανού σκηνοθέτη Μοχάμαντ Ρασούλοφ πραγματεύεται την πατριαρχία που οδηγεί σε περιορισμό της ελευθερίας.^[20]

Δείτε επίσης

• Συκή
• Συκιά
• Φραγκόσυκο
• Φύλλο συκής