Ρώσος συγγραφέας του 19ου αιώνα From Wikipedia, the free encyclopedia
Ο Φιόντορ Μιχάιλοβιτς Ντοστογιέφσκι (ρωσικά: Фёдор Миха́йлович Достое́вский , ΔΦΑ [ˈfʲɵdər mʲɪˈxajləvʲɪt͡ɕ dəstɐˈjefskʲɪj], 30 Οκτωβρίου 1821, Μόσχα – 9 Φεβρουαρίου 1881, Αγία Πετρούπολη) ήταν Ρώσος μυθιστοριογράφος, φιλόσοφος, διηγηματογράφος, δοκιμιογράφος και δημοσιογράφος. Στα λογοτεχνικά έργα του διερευνά την ανθρώπινη ψυχολογία κατά την ταραγμένη πολιτικά, κοινωνικά και πνευματικά ατμόσφαιρα της Ρωσίας του 19ου αιώνα και καταπιάνεται με διάφορα πνευματικά και θρησκευτικά θέματα. Στα πιο αναγνωρισμένα μυθιστορήματα του περιλαμβάνονται τα Έγκλημα και Τιμωρία (1866), Ο Ηλίθιος (1869), Οι Δαιμονισμένοι (1872) και Αδελφοί Καραμάζοφ (1880). Το συνολικό έργο του περιλαμβάνει 12 μυθιστορήματα 4 νουβέλες, 16 διηγήματα και διάφορα άλλα γραπτά. Πολλοί κριτικοί λογοτεχνίας τον θεωρούν ως έναν από τους μεγαλύτερους μυθιστοριογράφους της παγκόσμιας λογοτεχνίας και πολλά από τα έργα του θεωρούνται αριστουργήματα που άσκησαν μεγάλη επίδραση. Η νουβέλα του Σημειώσεις από το Υπόγειο (1864) θεωρείται ως ένα από τα πρώτα έργα της υπαρξιστικής λογοτεχνίας.
Γεννήθηκε στις 11 Νοεμβρίου 1821 στη Μόσχα. Ο πατέρας του ήταν γιος κληρικού, και δεν ήταν αριστοκράτης. Σύμφωνα με την παράδοση της εποχής θα έπρεπε να γίνει και αυτός κληρικός, κατόρθωσε όμως να σπουδάσει ιατρική, έγινε στρατιωτικός γιατρός και με τη σταδιοδρομία του αυτή μπήκε στην κληρονομική αριστοκρατία. Φεύγοντας από τη στρατιωτική υπηρεσία τελείωσε την καριέρα του ως διευθυντής ενός πτωχοκομείου στη Μόσχα. Έτσι η κοινωνική αφετηρία του Ντοστογιέφσκι βρισκόταν κατά κάποιον τρόπο στο σύνορο της αριστοκρατίας και των Rasnotchinzen, (που κατά λέξη μεταφράζεται άνθρωποι από άλλη τάξη) οι οποίοι είναι άτομα του μη αριστοκρατικού μεσαίου στρώματος, με προσωπικές ικανότητες και επιτεύγματα, τα οποία είχαν κατορθώσει να αποκτήσουν πρόσβαση στο ανώτερο στρώμα, κυρίως ως καλλιτέχνες, δημοσιογράφοι, συγγραφείς, δάσκαλοι (ιδίως οικοδιδάσκαλοι), γιατροί, επίσης σε άλλα επαγγέλματα διανοουμένων που ως προϋπόθεση είχαν ένα υψηλότερο πνευματικό επίπεδο.[21] Έτσι, ο πατέρας του ήταν «ευγενής πρώτης γενιάς κι από νομική άποψη ανήκε στα προνομιούχα ανώτερα στρώματα, χωρίς όμως κοινωνικό κύρος.»[22] Ο πατέρας του Ντοστογιέφσκι θα αγοράσει το 1831 ένα μεγάλο αγρόκτημα με τρία χωριά και για να εξασφαλίσει την οικογένειά του και για να έχει πρόσβαση στην αριστοκρατία. Έτσι ο νεαρός Φιοντόρ «δεν μεγάλωσε μέσα στη φτώχεια και στη στέρηση» αλλά μέσα σε συνεχείς οικονομικούς υπολογισμούς και παρατηρώντας την πραγματική φτώχεια στους ασθενείς του πτωχοκομείου.[23] Ο πατέρας του θα δολοφονηθεί το 1839 επειδή ήταν ιδιαίτερα μισητός από τους χωρικούς λόγω του σκληροτράχηλου και αυταρχικού του χαρακτήρα[24]. Ο Ντοστογιέφσκι ύστερα από μία αρχική κατ΄οίκον διδασκαλία πήγε οικότροφος σε δύο σχολεία στη Μόσχα, ένα από τα οποία γαλλικό. Όταν τέλειωσε το σχολείο συνέχισε τις σπουδές του στην Πετρούπολη σε κρατική στρατιωτική σχολή μηχανικών και για σύντομο χρονικό διάστημα άσκησε αυτό το επάγγελμα. Ξεκίνησε τη λογοτεχνική του σταδιοδρομία το 1843 με τη μετάφραση του τότε πρόσφατου μυθιστορήματος του Ονορέ Ντε Μπαλζάκ Ευγενία Γκραντέ. Χρειάστηκαν άλλα δύο χρόνια για να κάνει το δικό του ντεμπούτο αφού παραιτήθηκε από την υπηρεσία του ως μηχανικού με τον βαθμό του υπολοχαγού.[25]
Στις 23 Απριλίου του 1849 τον συνέλαβαν μαζί με άλλα μέλη του Ομίλου Πετρασέφσκι με την κατηγορία της απόπειρας δημιουργίας παράνομου τυπογραφείου για την διάδοση επαναστατικής φιλολογίας. Ο Όμιλος Πετρασέφσκι ήταν μια πρώτη προσπάθεια προπαγάνδας στη Ρωσία των ιδεών του γαλλικού σοσιαλισμού. Ωστόσο, ο Τσάρος παρακολουθώντας τη προπαγανδιστική δραστηριότητα του διανοούμενου Πετρασέφσκι και του κύκλου του αποφασίζει να πάρει δραστικές αποφάσεις.
Ο Ντοστογιέφσκι κρατούσε μέσα στην κίνηση αυτή πολύ μετριοπαθή στάση. Τα ενδιαφέροντα του ήταν κυρίως φιλολογικά. Τον συγκινούσε όμως όχι λιγότερο από τους άλλους το πολύ επίκαιρο τότε στη Ρωσία αγροτικό πρόβλημα, που ήταν και ο κύριος στόχος στην επαναστατική κίνηση. Σε μερικά απομνημονεύματα βλέπουμε τον Ντοστογιέφσκι να κινείται δραστήρια στην στρατολόγηση νέων μελών, για τη δημιουργία παράνομου τυπογραφείου. Έχουν να λένε πως κάποτε είχε αναφανδόν ταχθεί με την άποψη της βίαιης λύσης του αγροτικού ζητήματος.
Με ειλικρίνεια μίλησε στην ανακριτική επιτροπή του στρατοδικείου για την ανάμειξη του στον Όμιλο. Γενικά η στάση του στη φυλακή και στο δικαστήριο ήταν τίμια και γενναία - ούτε στιγμή δεν έχασε τον σεβασμό του στους φίλους και τον εαυτό του και δεν έκανε καμία μικρόψυχη κίνηση, όπως τον παρότρυναν άλλωστε, για να ελαφρύνει τη θέση του.
Η απόφαση βγήκε τον Νοέμβριο του 1849 και είναι γνωστή η τραγική κωμωδία που έπαιξε ο τσάρος σε βάρος των καταδίκων και τη σκηνοθέτησαν με όλες τις λεπτομέρειες, όπως φαίνεται από τη σχετική διαταγή, ο υπουργός των Στρατιωτικών και ο φρούραρχος της Πετρούπολης. Σύμφωνα με τη διαταγή αυτή, ένα παγωμένο πρωινό, στις 22 του Δεκέμβρη, όλους τους μελλοθάνατους τους οδήγησαν με άμαξες στον τόπο της εκτέλεσης. Τηρήθηκαν όλοι οι σχετικοί τύποι - παράταξη στρατιωτικών τμημάτων, ο παπάς με τα άμφια, με το ευαγγέλιο και το σταυρό. Έκρουσαν τρεις φορές τα τύμπανα. Ένας αξιωματικός διάβασε τις καταδικαστικές αποφάσεις. Έπειτα, κάτω από το αδιάκοπο βουητό που έκαναν τα στρατιωτικά ταμπούρλα, πέρασαν σε όλους τους μελλοθάνατους τα μακριά άσπρα σάβανα. Από τους ευγενείς αφαίρεσαν τις στολές και πάνω από τα κεφάλια τους έσπασαν συμβολικά τα ξίφη τους. Ο παπάς έδωσε την τελευταία ευλογία και απομακρύνθηκε.
Η πρώτη τριάδα βγήκε μπροστά, αντίκρυ πήρε τη θέση του το εκτελεστικό απόσπασμα. Ο Ντοστογιέφσκι ήταν στην τρίτη ομάδα.
Έτσι περιγράφει, ύστερα από χρόνια, στον Ηλίθιο, το μακάβριο μελλοθανατικό του βίωμα. «Τι θα γίνει αν με ξαναφέρουν στη ζωή!».
Ο φρικτός φόβος επαληθεύτηκε. Ενώ κρατώντας την αναπνοή τους περιμένουν όλοι να αντηχήσει η πρώτη ομοβροντία, ένας αξιωματικός διασχίζει πάνω στο άλογο του την πλατεία. Ο καβαλάρης φέρνει νέα διαταγή του τσάρου, που ξαναδίνει στους μελλοθάνατους την ζωή τους - άλλοι θα τραβήξουν για τα κάτεργα της Σιβηρίας, άλλοι στα πειθαρχικά κάτεργα, άλλοι απλοί στρατιώτες στον Καύκασο...
Ο Ντοστογιέφσκι πρέπει να βγάλει τέσσερα χρόνια στο κάτεργο, κατόπιν φανταρία στον στρατό.
Η απίθανη εκείνη στιγμή στην καρδιά του χειμώνα θα σημαδεύει τα βιώματα όλης της ζωής του. Την ίδια μέρα έγραψε από την φυλακή στον αδερφό του Μιχάλη: «Τούτη τη στιγμή ξεριζώνω από την καρδιά μου τα νιάτα μας και τις ελπίδες μας, τις αποθέτω στον τάφο τους».[26]
[27] Το φθινόπωρο του 1855 έγινε υπαξιωματικός και τον επόμενο χρόνο προήχθη σε αξιωματικό. Τον Μάρτιο του 1859 του επιτράπηκε να επιστρέψει στην Ευρωπαϊκή Ρωσία, όχι όμως ακόμα στις μεγάλες πόλεις. Αυτό θα γίνει τον Δεκέμβριο του 1859.[28] Την περίοδο της στρατιωτικής του θητείας θα κάνει τον πρώτο του γάμο. Τον Φεβρουάριο του 1857 θα γνωρίσει και έπειτα θα παντρευτεί τη Μαρία Ισάγιεβα, η οποία λίγο πριν είχε χηρέψει. Ήταν «μία πραγματικά μορφωμένη και με τον τρόπο της γοητευτική γυναίκα, συνάμα όμως έπασχε από ανίατο πνευμονικό νόσημα, νευρική και ευερέθιστη, προφανώς υστερική, αν όχι ψυχοπαθής.»[29]
Το 1859 επέστρεψε στην Πετρούπολη και εξέδωσε μαζί με τον αδελφό του δύο περιοδικά τα οποία, όμως, δεν σημείωσαν επιτυχία με αποτέλεσμα ο Ντοστογιέφσκι να βρεθεί καταχρεωμένος. Ο μόνος τρόπος για να συγκεντρώσει χρήματα και να ξεπληρώσει τα χρέη του ήταν η συγγραφή. Την ίδια περίοδο εκδηλώθηκε το σχεδόν νοσηρό του πάθος για τα τυχερά παιχνίδια-ακριβώς ως αποτέλεσμα αυτής της οικονομικής δυσχέρειας- που τον έφερε στο χείλος της υλικής και της σωματικής καταστροφής.[30] Σε αυτό το διάστημα έγραψε τα καλύτερα του έργα: Ο παίκτης, Οι αδερφοί Καραμαζώφ, Έγκλημα και Τιμωρία, Ο Ηλίθιος, Οι δαιμονισμένοι. Όταν κατάφερε πλέον να ανασάνει από το βάρος των χρεών ανέλαβε τη διεύθυνση του περιοδικού "Πολίτης" και λίγα χρόνια αργότερα εξέδωσε το δικό του περιοδικό, Το Ημερολόγιο Ενός Συγγραφέα, που σε αντίθεση με τις προηγούμενες εκδοτικές εμπειρίες σημείωσε τεράστια επιτυχία. Το 1864 πεθαίνει η σύζυγός του από φυματίωση. Ο θάνατός της έγινε αφορμή της συγγραφής του βιβλίου «Σκέψεις εμπρός εις το φέρετρο». Εκεί φανερώνει την πίστη του στην αιωνιότητα και στην αθανασία της ψυχής.[31] Πέθανε το 1881 στην Πετρούπολη σε ηλικία 60 ετών.
Στις αρχές Οκτώβρη του 1878, ο Ντοστογιέφσκι με την οικογένειά του μετακόμισε σ' ένα διαμέρισμα στην Οδό Κουζνέτσνυ αριθ. 5. Η απόφαση να πάει σ' ένα νέο σπίτι συνδέεται με τον τραγικό θάνατο του μικρότερου γιου του στις 16 Μαΐου 1878 από επιληψία, αρρώστια που είχε κληρονομήσει από τον ίδιο τον πατέρα του. Το διαμέρισμα αυτό της Κουζνέτσνυ αριθ. 5, όπου ο Ντοστογιέφσκι έζησε για 2 1/2 χρόνια μέχρι το θάνατό του, ήταν στο δεύτερο όροφο με έξι δωμάτια και παράθυρα με θέα στην Εκκλησία του Αγίου Βλαντίμιρ, όπου ο Ντοστογιέφσκι εκκλησιαζόταν στα τελευταία χρόνια της ζωής του. Σ' αυτό το σπίτι με την ταπεινή επίπλωση, ο Ντοστογιέφσκι έγραψε το τελευταίο μυθιστόρημά του Οι αδελφοί Καραμαζώφ. Το Νοέμβριο του 1991, με τη συμπλήρωση 150 χρόνων από τη γέννηση του συγγραφέα, το Μουσείο Ντοστογιέφσκι της Αγίας Πετρούπολης άνοιξε στο κοινό τις πύλες του στο σπίτι αυτό.
Ο Ντοστογιέφσκι, πέρα από επιληπτικός, υπέφερε σ' όλη του τη ζωή και από ασθένεια των πνευμόνων. Στις 26 Γενάρη του 1881, είχε μια σοβαρή πνευμονική αιμορραγία. Το βράδυ της ίδιας ημέρας κάλεσαν τον ιερέα της γειτονικής Εκκλησίας του Αγίου Βλαντίμιρ κι ο Ντοστογιέφσκι εξομολογήθηκε και δέχτηκε τη Θεία Κοινωνία. Όπως γράφει στο "Ημερολόγιό" της η Άννα Γρηγόριεβνα Ντοστογιέφσκι, όταν διαβεβαίωνε τον Ντοστογιέφσκι ότι θα ζούσε ακόμη για πολλά χρόνια, εκείνος της απάντησε: "Όχι, το ξέρω, θα πεθάνω σήμερα! Άναψε μια λαμπάδα, 'Αννια, και δώσ`μου το Ευαγγέλιο".
Στις 28 Γενάρη (9 Φεβρουαρίου με το νέο ημερολόγιο), ώρα 8.36 το βράδυ, ο Φιοντόρ Μιχαήλοβιτς Ντοστογιέφσκι πέθανε. Τα νέα για το θάνατο του Ντοστογιέφσκι τάραξαν αφάνταστα τους Ρώσους της Αγίας Πετρούπολης. Για δυο συνεχείς ημέρες, 29-30 του Γενάρη, το διαμέρισμα της Οδού Κουζνέτσνυ αριθ. 5 κατακλυζόταν από κόσμο, που συνέρρεε για το τελευταίο αντίο - μπροστά στο ξεσκέπαστο φέρετρο στη μέση του γραφείου του - στον πολυαγαπημένο του συγγραφέα. Όλα τα δωμάτια του σπιτιού ήταν κατάμεστα με κόσμο. Μεγάλες μορφές της ρωσικής λογοτεχνίας συνωστίζονταν γύρω από το φέρετρό του.
Το Σάββατο στις 31 Γενάρη, η σορός του Ντοστογιέφσκι μεταφέρθηκε από το σπίτι της Οδού Κουζνέτσνυ αριθ. 5. Όλη η Αγία Πετρούπολη, δίχως άλλο προηγούμενο, ακολούθησε τη νεκρική πομπή προς το Μοναστήρι του Αλεξάντερ Νιέφσκι, όπου θα γινόταν η ταφή. Πρωτομηνιά, Φλεβάρης του 1881, μετά την εξόδιο λειτουργία στην Εκκλησία του Αγίου Πνεύματος της Μονής και με την παρουσία τεράστιου πλήθους ανθρώπων, ο Ντοστογιέφσκι τάφηκε στο Κοιμητήριο Τίχβιν (Tikhvin) του Μοναστηριού Αλεξάντερ Νιέφσκι, δίπλα στον τάφο του Ρώσου ποιητή Βασίλι Ζουκόφσκι. Στα 1883, σε επιτάφια τελετή, έγιναν τα αποκαλυπτήρια του μνημείου και της προτομής του Ντοστογιέφσκι, έργο του γλύπτη Ν. Λαβρέτσκυ. Όχι μακρυά από τον τάφο του Ντοστογιέφσκι, βρίσκονται και οι τάφοι διάσημων συνθετών της Ρωσίας - Τσαϊκόφσκι, Ρίμσκυ-Κόρσακοφ, Μουσόργκσκι, Μποροντίν και Γκλίνκα.
– μετάφρ. Γεώργιος Σημηριώτης (ΘΕΟΦΑΝΙΔΗΣ & ΛΑΜΠΑΔΑΡΙΔΗΣ, 1926) – μετάφρ. Άρης Αλεξάνδρου (ΓΚΟΒΟΣΤΗΣ) – μετάφρ. Σίμος Σπαθάρης & Κ. Πορφύρης (ΜΙΧΑΛΑΚΕΑΣ, 1960) – μετάφρ. Σάκης Σταύρου (ΔΑΜΙΑΝΟΣ) – μετάφρ. Αντρέας Σαραντόπουλος (ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ, 1990) ISBN 960-208-167-8
– μετάφρ. Γιάννης Κότσικας (Δ. ΤΣΟΓΚΑΣ, 1954) – μετάφρ. Δημήτρης Παπαδόπουλος (ΑΔΕΛΦΟΙ Β. ΝΑΣΤΟΥ, 198;) – μετάφρ. Βασίλης Τομανάς (ΝΗΣΙΔΕΣ, 2002) – μετάφρ. Ανδρέας Ναιρτός (ΓΡΑΦΕΣ, 2002) – μετάφρ. Ευγενία Μίγδου (ΤΟ ΠΟΝΤΙΚΙ, 2007) ISBN 978-960-6718-21-2
– μετάφρ. Γιώργος Κοτζιούλας (ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗ ΓΩΝΙΑ, 1955) – μετάφρ. Κοραλία Μακρή (ΚΟΡΟΝΤΖΗΣ) – μετάφρ. Σίμος Σπαθάρης & Τάσος Μιχαλακέας (ΜΙΧΑΛΑΚΕΑΣ, 1960) – μετάφρ. Σταυρούλα Αργυροπούλου (ΡΟΕΣ, 2005)
– μετάφρ. Αθηνά Σαραντίδη (ΓΚΟΒΟΣΤΗΣ, 1939) – μετάφρ. Μανώλης Κορνήλιος (ΕΝΩΜΕΝΟΙ ΕΚΔΟΤΕΣ, 1955) – μετάφρ. Αντρέας Σαραντόπουλος (ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ, 1991) ISBN 960-208-212-7 – μετάφρ. Γιάννος Ισαακίδης (ΕΡΑΤΩ, 2003)
– μετάφρ. Αντρέας Σαραντόπουλος (ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ, 1992) ISBN 960-208-270-4
– μετάφρ. Γιάννης Κότσικας (ΘΕΟΦΑΝΙΔΗΣ & ΛΑΜΠΑΔΑΡΙΔΗΣ, 1926) – μετάφρ. Άρης Δικταίος (Κ.Μ., 1954) – μετάφρ. Δημήτρης Κωστελένος (ΣΚΑΡΑΒΑΙΟΣ, 1970) – μετάφρ. Αντρέας Σαραντόπουλος (ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ, 1992) ISBN 960-208-254-2
– μετάφρ. Άρης Αλεξάνδρου (ΓΚΟΒΟΣΤΗΣ, 1959) ISBN 978-960-469-599-7 – μετάφρ. Σωτήρης Πατατζής (ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ / ΔΕΛΗΧΡΥΣΟΣ, 1953) – μετάφρ. Αντωνέλλα Α. Δαμιανού (ΔΑΜΙΑΝΟΣ) – μετάφρ. Νίκος Κυτόπουλος (ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ, 1983)
– μετάφρ. Κοραλία Μακρή (ΓΚΟΒΟΣΤΗΣ, 1943) – μετάφρ. Σωτήρης Πατατζής (ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ / ΔΕΛΗΧΡΥΣΟΣ) ISBN 960-208-044-2 – μετάφρ. Σίμος Σπαθάρης & Τάσος Μιχαλακέας (ΜΙΧΑΛΑΚΕΑΣ, 1960) – μετάφρ. Γιάννης Κουχτσόγλου (ΔΑΡΕΜΑΣ) – μετάφρ. Βασίλης Λιάσκας (ΔΑΜΙΑΝΟΣ) – μετάφρ. Δημήτρης Παπαδόπουλος (ΑΔΕΛΦΟΙ Β. ΝΑΣΤΟΥ, 1981) – μετάφρ. Νίκος Κυτόπουλος (ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ, 1981)
– μετάφρ. Γιώργης Σημηριώτης (ΘΕΟΦΑΝΙΔΗΣ & ΛΑΜΠΑΔΑΡΙΔΗΣ, 1925) – μετάφρ. Κοραλία Μακρή (ΓΚΟΒΟΣΤΗΣ, 1941) – μετάφρ. Δημήτρης Κωστελένος (ΔΑΡΕΜΑΣ) – μετάφρ. Αγνή Σωτηρακοπούλου - Σχοινά (ΔΑΜΙΑΝΟΣ, 1960) – μετάφρ. Δημήτρης Παπαδόπουλος (ΑΔΕΛΦΟΙ Β. ΝΑΣΤΟΥ, 198;) – μετάφρ. Νίκος Κυτόπουλος (ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ, 1985) – μετάφρ. Σταυρούλα Αργυροπούλου (ΡΟΕΣ, 2001) ISBN 960-283-106-5 – μετάφρ. Ελένη Λαδιά (ΑΡΜΟΣ, 2003) – μετάφρ. Ελένη Μπακοπούλου (ΙΝΔΙΚΤΟΣ, 2010)
– μετάφρ. Άρης Αλεξάνδρου (ΓΚΟΒΟΣΤΗΣ, 1951) – μετάφρ. Σωτήρης Πατατζής (ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ / ΔΕΛΗΧΡΥΣΟΣ, 1955) – μετάφρ. Γιάννης Κουχτσόγλου (ΔΑΡΕΜΑΣ, 1955) – μετάφρ. Σίμος Σπαθάρης & Κ. Πορφύρης (ΜΙΧΑΛΑΚΕΑΣ, 1960) – μετάφρ. Αθηνά Σαραντίδη (ΔΑΡΕΜΑΣ, 1962) – μετάφρ. Αγνή Σωτηρακοπούλου - Σχοινά (ΔΑΜΙΑΝΟΣ, 196;) – μετάφρ. Α.Μ. (ίσως ο Μήτσος Αλεξανδρόπουλος) (ΓΑΛΑΞΙΑΣ, 1968) – μετάφρ. Φώντας Κονδύλης (ΠΑΤΑΚΗΣ, 1993) ISBN 978-960-293-878-2 – μετάφρ. Αντρέας Σαραντόπουλος (ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ, 1988) – μετάφρ. Ελένη Μπακοπούλου (ΙΝΔΙΚΤΟΣ, 2012)
– μετάφρ. Αθηνά Σαραντίδη (εκδ. Εθνική Σημαία, 1935) ISBN 978-960-446-233-9 – μετάφρ. Τάσος Ζόμπολας, (ΔΑΡΕΜΑΣ, 1957) – μετάφρ. Σίμος Σπαθάρης & Τάσος Μιχαλακέας (ΜΙΧΑΛΑΚΕΑΣ, 1960) – μετάφρ. Βασίλης Λιάσκας (ΔΑΜΙΑΝΟΣ, 1961) – μετάφρ. Ιάνης Λο Σκόκκο (ΑΓΚΥΡΑ, 1971) – μετάφρ. Άγγελος Πυργιώτης (ΔΑΡΕΜΑΣ, 1979) – μετάφρ. Αλίκη Βρανά (χ.ε.) – μετάφρ. Δημήτρης Παπαδόπουλος (ΑΔΕΛΦΟΙ Β. ΝΑΣΤΟΥ, 198;) – μετάφρ. Νίκος Κυτόπουλος (ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ, 1983) – μετάφρ. Όλγα Αγγελίδη (ΓΡΑΜΜΑΤΑ, 1991) – μετάφρ. Κίρα Σίνου (ΜΙΝΩΑΣ, 1994) – μετάφρ. Πέτρος Ανταίος (ΩΚΕΑΝΙΔΑ, 1997)
– μετάφρ. Αθηνά Σαραντίδη (εκδ. Γ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, 1927) – μετάφρ. Άρης Αλεξάνδρου (ΓΚΟΒΟΣΤΗΣ, 1953) – μετάφρ. Άγγελος Νίκας (ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΣΥΜΠΡΑΞΙΣ, 1956) – μετάφρ. Μανώλης Κορνήλιος (ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ / ΔΕΛΗΧΡΥΣΟΣ, 1958) – μετάφρ. Σίμος Σπαθάρης & Κ. Πορφύρης (ΜΙΧΑΛΑΚΕΑΣ, 1960) – μετάφρ. Αγνή Σωτηρακοπούλου - Σχοινά (ΔΑΜΙΑΝΟΣ, 1961) – μετάφρ. Στέλλα Βουρδουμπά (ΔΑΡΕΜΑΣ) – μετάφρ. Κίρα Σίνου (ΑΓΚΥΡΑ, 1973) ISBN 960-208-258-5 – μετάφρ. Σοφία Βαρουσιάδου - Βάτσου (ΑΔΕΛΦΟΙ Β. ΝΑΣΤΟΥ, 198;) – μετάφρ. Σταυρούλα Αργυροπούλου (ΠΑΤΑΚΗΣ, 2001) – μετάφρ. Ελένη Μπακοπούλου (ΙΝΔΙΚΤΟΣ, 2008)
– μετάφρ. Αθηνά Σαραντίδη (ΓΚΟΒΟΣΤΗΣ, 194; ) ISBN 978-960-446-103-5 – μετάφρ. Κοραλία Μακρή (ΚΟΡΟΝΤΖΗΣ) – μετάφρ. Μάγδα Καϊναδά (ΓΑΛΑΞΙΑΣ, 1960) – μετάφρ. Στέλλα Βουρδουμπά (ΔΑΡΕΜΑΣ, 1966) – μετάφρ. Αντρέας Σαραντόπουλος (ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ, 1989)
– μετάφρ. Άρης Αλεξάνδρου (ΓΚΟΒΟΣΤΗΣ, 1953) ISBN 978-960-469-588-1 – μετάφρ. Σωτήρης Πατατζής (ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ / ΔΕΛΗΧΡΥΣΟΣ) – μετάφρ. Σίμος Σπαθάρης & Τάσος Μιχαλακέας (ΜΙΧΑΛΑΚΕΑΣ, 1960) – μετάφρ. Κ. Στρατήγης (ΔΑΜΙΑΝΟΣ) – μετάφρ. Δημήτρης Παπαδόπουλος (ΑΔΕΛΦΟΙ Β. ΝΑΣΤΟΥ) – μετάφρ. Αντρέας Σαραντόπουλος (ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ, 1996) – μετάφρ. Ελένη Μπακοπούλου (ΙΝΔΙΚΤΟΣ, 2007)
– μετάφρ. Άρης Δικταίος (Κ. Μ., 1954) – μετάφρ. Κοραλία Μακρή (ΓΚΟΒΟΣΤΗΣ, 1960) – μετάφρ. Αντρέας Σαραντόπουλος (ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ, 1996) ISBN 960-208-521-5
– μετάφρ. Γεώργιος Σημηριώτης (ΕΚΔΟΣΗ ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗΣ «Η ΤΕΧΝΗ», 1926) – μετάφρ. Άρης Αλεξάνδρου (ΓΚΟΒΟΣΤΗΣ, 1953) ISBN 978-960-446-230-8 – μετάφρ. Σωτήρης Πατατζής (ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ / ΔΕΛΗΧΡΥΣΟΣ, 1958) – μετάφρ. Αθηνά Σαραντίδη (ΔΑΡΕΜΑΣ) – μετάφρ. Αντωνέλλα Α. Δαμιανού (ΔΑΜΙΑΝΟΣ) – μετάφρ. Δ.Π. Κωστελένος (ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ) – μετάφρ. Δημήτρης Παπαδόπουλος (ΑΔΕΛΦΟΙ Β. ΝΑΣΤΟΥ, 198;) – μετάφρ. Κίρα Σίνου (ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ, 1994) – μετάφρ. Σταυρούλα Αργυροπούλου (ΠΑΤΑΚΗΣ, 1999) – μετάφρ. Αγγέλλα Δεσποπούλου (DE AGOSTINI HELLAS, 2000) – μετάφρ. Ελένη Μπακοπούλου (ΙΝΔΙΚΤΟΣ, 2011)
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.