Βύρωνας

Ο Βύρωνας, είναι αστική περιοχή και δήμος στον Κεντρικό Τομέα Αθηνών της Αττικής.^[3] Συνορεύει με τον Δήμο Καισαριανής στα βόρεια, τον Δήμο Αθηναίων και τον Δήμο Δάφνης-Υμηττού στα δυτικά και νοτιοδυτικά αντίστοιχα, τον Δήμο Ηλιούπολης στα νότια, ενώ στα ανατολικά βρίσκεται ο Υμηττός και δασική του έκταση και νοτιοανατολικά η περιοχή του Καρέα η οποία περιλαμβάνεται στα όρια του Δήμου. Πήρε την ονομασία του από τον Λόρδο Βύρωνα. Αρχικά στην περιοχή βρίσκονταν βοσκοτόπια και χωράφια Αθηναίων, τα οποία άρχισαν να απαλλοτριώνονται και να ρυμοτομούνται στις δεκαετίες του 1920 και του 1930 για την αποκατάσταση των προσφύγων από τη Μικρά Ασία. Η συνολική έκταση του δήμου είναι 9.204 τετρ. χλμ. και σύμφωνα με την Απογραφή του 2021 έχει πληθυσμό 59.134 κατοίκους^[4] ενώ είχε 61.308 κατοίκους, σύμφωνα με την Απογραφή του 2011^[5].

Βύρωνας Αττικής
Βύρωνας Αττικής
Χώρα	Ελλάδα
Διοικητική υπαγωγή	Δήμος Βύρωνος
Έκταση	9,204 km²[1]
Υψόμετρο	120 μέτρα
Πληθυσμός	59.134 (2021)[2]
Ταχ. κωδ.	162 xx
Τηλ. κωδ.	210
Ιστότοπος	Επίσημος ιστότοπος
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Ίδρυση

Ο Βύρωνας, αποτελεί τον πρώτο αστικό προσφυγικό συνοικισμό της Ελλάδας.^[6] Άρχισε να δημιουργείται ήδη το φθινόπωρο του 1922, με την πρώτη άφιξη των Μικρασιατών προσφύγων στην Αθήνα μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Το πρώτο τμήμα του οικισμού χτίστηκε την περίοδο 1922-1923 από το Ταμείο Περιθάλψεως Προσφύγων και η αρχική ονομασία του ήταν Συνοικισμός Παγκρατίου. Το υπόλοιπο τμήμα κατασκευάστηκε από την Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων μεταξύ 1924-1926.^[7] Το όνομα Βύρωνας δόθηκε το 1924, με την ευκαιρία του εορτασμού των εκατό χρόνων από τον θάνατο του Λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι (19 Απριλίου 1824). Στον προσφυγικό οικισμό εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες κυρίως από τη Σμύρνη, την ευρύτερη Ιωνία (Ερυθραία, περιοχή Αϊδινίου, χωριά ποταμού Μαιάνδρου κ.λπ.), αλλά και την Καππαδοκία, την Προποντίδα, τον Πόντο, την Ανατολική Θράκη, Αρμένιοι κ.ά.. Αποσπάστηκε από τον Δήμο Αθηναίων, αποτέλεσε για λίγο ανεξάρτητη κοινότητα ενώ ήδη το 1934 έγινε δήμος.^[8] Γύρω από τον κεντρικό προσφυγικό οικισμό ιδρύθηκαν επιμέρους προσφυγικοί οικισμοί, όπως Νέα Βρύουλα, Νέα Αλάτσατα, Νέο Κορδελιό, Βυζάντιο, Φρυγία, Νέα Έφεσος, Νέα Ελβετία κ.ά..^[9][10][11]

Κατοχή - Εθνική Αντίσταση - Εμφύλιος Πόλεμος

Κατά τη διάρκεια της Κατοχής ο Βύρωνας, όπως και η γειτονική Καισαριανή, υπήρξε πρωτοπόρος στην αντίσταση ενάντια στον κατακτητή και τα κατοχικά στρατεύματα. Δεκάδες κάτοικοι θυσιάστηκαν στον αντιστασιακό αγώνα, αγωνίστηκαν σε παράνομες οργανώσεις και πολλοί στάλθηκαν στη Γερμανία όμηροι, από όπου δεν επέστρεψαν ποτέ. Αποκορύφωμα του αγώνα υπήρξε το γνωστό «μπλόκο του Βύρωνα»^[12] στις 7 Αυγούστου 1944, όταν οι Γερμανοί και οι ντόπιοι συνεργάτες τους(είναι άλλωστε επιβεβαιωμένο ιστορικά ότι στις μεγαλύτερες θηριώδες,όπως και σε όλα τα μπλόκα,τον μεγαλύτερο αριθμό στρατιωτών τον διέθεταν τα Τάγματα των ντόπιων, Ελλήνων προδοτών) δολοφόνησαν δώδεκα άνδρες (έντεκα Έλληνες πατριώτες και έναν Ιταλό αντιφασίστα) σε κεντρικό σημείο της πόλης. Η περιοχή του Βύρωνα πρωταγωνίστησε στα Δεκεμβριανά, καθώς οι κάτοικοι συμμετείχαν ενεργά στις δυνάμεις του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ.

Εκκλησίες - μονές

Κεντρική Εκκλησία της πόλης είναι ο Καθεδρικός Ι. Ν. Αγίας Τριάδος^[13] και μεγάλες ενορίες αποτελούν ο Ι. Ν. Αγίου Δημητρίου^[14] και ο Ι. Ν. Μεταμορφώσεως του Σωτήρος^[15]. Οι τρεις αυτές εκκλησίες συνδέονται με την εγκατάσταση των προσφύγων στον Βύρωνα. Μέχρι την ανέγερσή τους, ο εκκλησιασμός των κατοίκων γινόταν στον μικρό σήμερα ναό του Αγίου Λαζάρου, στο κέντρο της πόλης. Μέσα στα όρια του δήμου βρίσκονται το αγιορείτικο μετόχι της Αναλήψεως (μετόχι της Μονής Σίμωνος Πέτρας), η Μονή Ζωοδόχου Πηγής, η Μονή Αγίου Ιωάννου Καρέα^[16] και η Μονή Αγίου Γεωργίου Κουταλά^[17]. Μικρά παρεκκλήσια είναι ο Άγιος Λάζαρος (πρώτος προσφυγικός ναός), ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος και η μικρή μεταβυζαντινή εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας.

Προσωπικότητες

Στον Βύρωνα εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του ο γεννημένος στη Σμύρνη φιλόσοφος και ακαδημαϊκός Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος. Στον Βύρωνα γεννήθηκε και μεγάλωσε η Ελένη Γλύκατζη - Αρβελέρ, παιδί οικογένειας προσφύγων από τα Μουδανιά. Βυρωνιώτης θεωρείται και ο γεννημένος στο Αϊδίνι της Μικράς Ασίας Χρυσόστομος Β΄, αρχιεπίσκοπος Αθηνών. Ο Βύρωνας είναι ο τόπος γέννησης και του φημισμένου ηθοποιού Κώστα Βουτσά. Πολλές άλλες προσωπικότητες γεννήθηκαν, μεγάλωσαν ή διέμεναν κατά καιρούς στον Βύρωνα (Διαμαντής Διαμαντόπουλος, Μενέλαος Λουντέμης, Δημήτρης Ψαθάς, Ιάκωβος Καμπανέλλης, Γιάννης Βόγλης, Ευτύχης Μπιτσάκης κ.ά.).

Νεότερη μουσική ιστορία

Η περιοχή του Βύρωνα υπήρξε ιδιαίτερη κοιτίδα της ελληνικής hip-hop και rap μουσικής. Πολλές φορές χρησιμοποιείται το παρατσούκλι "η hip hop μάνα της Αθήνας"^[18] για την περιοχή. Μεγάλοι καλλιτέχνες των σκηνών αυτών κατάγονται από τον Βύρωνα, μεταξύ αυτών ο Βέβηλος, οι Fortified Concept (FF.C.), οι Razastarr και άλλοι καλλιτέχνες.^[19]

Συνοικίες Δήμου Βύρωνα

• Βύρωνας (κέντρο)
• Καρέας
• Νέο Παγκράτι
• Νέα Ελβετία
• Ζωοδόχος Πηγή (συνοικία)
• Ανάληψη (συνοικία)
• Η Μεταμόρφωση έλαβε αυτό το όνομα από τον Ι.Ν. Μεταμορφώσεως του Σωτήρος. Βρίσκεται στο νότιο άκρο του Βύρωνα, μεταξύ του κέντρου του Βύρωνα, της συνοικίας Νέας Ελβετίας και του λόφου Κοπανά.

Μεταμόρφωση Βύρωνα

Σημαντικά κτίρια και τοποθεσίες

• Θέατρο Βράχων "Μελίνα Μερκούρη"
• Ταπητουργείο Βύρωνα (οδός Βαινδηρίου, κτίσμα του 1923-1924)
• Παλιό Δημαρχείο Βύρωνα (οδός Κύπρου και Ευαγγελικής Σχολής, κτίσμα του 1924)
• Παλιά Αγορά (εν μέρει κατεδαφισμένη, λεωφόρος Χρυσοστόμου Σμύρνης)
• Προσφυγικές οικίες κεντρικού οικισμού (διατηρούνται κάποιες μεταξύ των οδών Κολοκοτρώνη, Καισαρείας, Βουτζά και Μεσολογγίου).
• Παλιά σχολεία (1ο Δημοτικό Βύρωνα, 4ο Δημοτικό Βύρωνα).
• Δημοτικό Στάδιο
• Μονή Αγίου Ιωάννου Καρέα (11ος-12ο αι.)
• Μονή Αγίου Γεωργίου Κουταλά (15ος αι. ή αργότερα)
• Στρατιωτικές εγκαταστάσεις Καρέα (ΕΚΕΜΣ, ΔΣΕ, ΑΣΔΕΝ, Αερονομία κ.λπ.)
• Προσφυγικά Καρέα
• Κέντρο μελέτης χορού Ραϋμόνδου και Ισιδώρας Ντάνκαν (1903)
• Κοινωνικό Πολιτιστικό Κέντρο Βύρωνα (Λαμπηδώνα)

• 
  Θέατρο Βράχων
• 
  Ο Λόρδος Βύρων

Αθλητισμός

Τα σωματεία που εδρεύουν στον Βύρωνα είναι :

Σύλλογος	Αθλήματα	Ίδρυση
Α.Σ. Αθηναϊκός Βύρωνα	Ποδόσφαιρο/Μπάσκετ/Χαντμπολ/Πινγκ Πονγκ	1917
Π.Α.Ο. Δόξα Βύρωνος	Ποδόσφαιρο/Μπάσκετ/Χαντμπολ/Πυγμαχία/Πάλη	1945
Α.Ο. Βύρων	Ποδόσφαιρο	1954
Α.Ο. Νέοι Βύρωνος	Καλαθοσφαίριση / Πετοσφαίριση / Σκάκι	1924
Α.Ο. Καρέα	Καλαθοσφαίριση / Πετοσφαίριση	1980
Ένωση Βύρωνα	Πετοσφαίριση / Ρυθμική Γυμναστική	2000

Πληθυσμός

Έτος	Πληθυσμός
1928	7.723 *
1940	25.482
1981	57.880
1991	58.523
2001	61.102
2011	61.308[5]
2021	59.134[4]

* Ο πληθυσμός αναφέρεται μόνο στον κεντρικό προσφυγικό συνοικισμό και δεν περιλαμβάνει
τους επιμέρους συνοικισμούς, που συναποτέλεσαν το 1934 τον Δήμο Βύρωνος.

Δείτε επίσης

Δήμος Βύρωνα