Ουάλης
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Ο Ουάλης ή Βάλης (Flavius Iulius Valens, 328 – 9 Αυγούστου 378) ήταν Ρωμαίος Aυτοκράτορας από το 364 έως το 378. Όταν έγινε Aυτοκράτορας ο αδελφός του Ουαλεντινιανός Α΄, τού έδωσε να κυβερνήσει το ανατολικό τμήμα της Αυτοκρατορίας, τη μετέπειτα Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Στην αρχή είχε μία μακρόχρονη στρατιωτική σταδιοδρομία χωρίς σημαντικά γεγονότα. Όταν επιτέθηκαν οι Γότθοι, συνετρίβη και σκοτώθηκε στην Μάχη της Αδριανούπολης· αυτό ήταν η αρχή τής παρουσίας των βαρβάρων στα Βαλκάνια. Την εποχή που έγινε Αυτοκράτορας αντιμετώπισε πλήθος από απειλές, εσωτερικές και εξωτερικές.[2] Μετά την υποταγή του σφετεριστή Προκόπιου, προχώρησε σε εκστρατεία εναντίον των Γότθων κατά μήκος του Δούναβη (367-369). Τα επόμενα χρόνια έστρεψε το ενδιαφέρον του στα ανατολικά σύνορα, που βρίσκονταν σε απειλή από τους Πέρσες ειδικά στην Αρμενία, επιτέθηκαν επίσης Σαρακηνοί και Ίσαυροι. Στο θέμα των έργων κατασκεύασε το Υδραγωγείο του Ουάλεντος στην Κωνσταντινούπολη, αρκετά μεγαλύτερο από το αντίστοιχο της Ρώμης. Οι Γοτθικοί πόλεμοι (376-377) ήταν μία προσπάθεια των Γερμανικών φύλων να εισβάλουν στα Βαλκάνια. Ο Ουάλης επέστρεψε από την Ανατολή για να τους αντιμετωπίσει, αλλά ο κακός συντονισμός με τον ανιψιό του Γρατιανό, γιο του Ουαλεντινιανού Α΄, έφερε αναρχία και αταξία· συνετρίβη στην Αδριανούπολη και σκοτώθηκε με το μεγαλύτερο τμήμα τού στρατού του (378). Περιγράφεται αναποφασιστικός, ανίκανος για την μάχη, ήταν ωστόσο αρκετά ικανός στον διοικητικό τομέα· απάλλαξε όλους τους φτωχούς από την βαριά φορολογία.[3] [4] Την ίδια εποχή οι φήμες για συνομωσίες και ο φόβος του τον οδήγησαν σε μία μεγάλη σειρά από αδικαιολόγητες εκτελέσεις υπόπτων. Στον θρησκευτικό τομέα προσπάθησε να συμβιβάσει τις διαφορές που είχαν οι χριστιανοί της Νίκαιας και οι Αντιτριαδικοί, ενώ αδιαφόρησε πλήρως για τους ειδωλολάτρες.[4][5][6]
Remove ads
Βιογραφία
Πρώτα χρόνια
Ο Ουάλης και ο μεγαλύτερος αδελφός του Ουαλεντινιανός Α΄ γεννήθηκαν αντίστοιχα το 328 και το 321 στο Βινκόβτσι στην Πανονία Σεκούντα, από οικογένεια Ιλλυρικής καταγωγής.[7][8] Ο πατέρας τους Γρατιανός ο Πρεσβύτερος είχε υπηρετήσει τον Ρωμαϊκό στρατό και είχε διοριστεί κόμης της Αφρικής· τα δύο αδέλφια μεγάλωσαν στα πατρικά κτήματα στην Αφρική και τη Βρετανία.[9][10] Οι Αυτοκράτορες Ιουλιανός και Ιοβιανός διόρισαν τον Ουάλη προστάτη Δομέστικο. Ο ιστορικός τού 5ου αιώνα Σωκράτης ο Σχολαστικός γράφει ότι την εποχή που ήταν Αυτοκράτορας ο Ιουλιανός, ο Ουάλης αρνήθηκε να προσφέρει παγανιστικές θυσίες, και δεν υπέκυψε σε οποιαδήποτε πίεση.[8] Ο μεγαλύτερος αδελφός του Ουάλη, Ουαλεντινιανός Α΄, έγινε και ο ίδιος Δομέστικος προστάτης, και στην συνέχεια προβιβάστηκε σε τριβούνο (357).[9] Ο Αυτοκράτορας Κωνστάντιος Β´ τον έστειλε σε αποστολές στην Γαλατία και τη Μεσοποταμία.[9] Το Χρονικό του Ιερώνυμου και το Πασχάλιο χρονικό γράφουν ότι ο μεγαλύτερος ανιψιός του Γρατιανός γεννήθηκε στο Σίρμιο, στη Σρέμσκα Μιτρόβιτσα από τη σύζυγο τού Ουαλεντινιανού Α΄, Μαρίνα Σεβήρα.[11][12] Τον Ιουλιανό που έπεσε στους Περσικούς πολέμους, διαδέχθηκε ο νεαρός Αυτοκράτορας Ιοβιανός, που μετά το πέρας του πολέμου αποφάσισε να επιστρέψει από τη Συρία στην Κωνσταντινούπολη, για την επίσημη στέψη του.[13] Ο Θεμίστιος γράφει ότι στην επιστροφή, έκανε μία πρώτη στάση στην Άγκυρα, για να συγκληθεί το πρώτο αυτοκρατορικό συμβούλιο· μαζί του ήταν και ο ανήλικος γιος του Βαρρονιανός ο νεότερος (1 Ιανουαρίου 364).[13] Ο Ιοβιανός απεβίωσε στα Δαδάστανα, στον δρόμο από την Άγκυρα στην Κωνσταντινούπολη (17 Φεβρουαρίου 364). Ο ιστορικός Ευτρόπιος γράφει ότι θεοποιήθηκε σαν "ο θείος Ιοβιανός".[14] Ο Ουαλεντινιανός Α΄ οφείλει την άνοδο του στον αυτοκρατορικό θρόνο στο τέλος τού Ιοβιανού.[15] Ο Αμμιανός Μαρκελλίνος γράφει ότι συνεκλήθη συμβούλιο στην Νίκαια της Βιθυνίας, στο οποίο ο Ουαλεντινιανός Α΄ ανακηρύχτηκε Αύγουστος.[15] Το Πασχάλιο Χρονικό γράφει ότι η ημερομηνία τής στέψης του ήταν η 25η Φεβρουαρίου 364.[16] Ο ιστορικός του 5ου αι. Σωζομενός γράφει ότι ο Ουαλεντινιανός Α΄ ήταν Χριστιανός της Νίκαιας, και ο Ουάλης Αρειανός από την τάξη των Ομοίων.[8]
Η επανάσταση του Προκόπιου
.png)
Την εποχή που ο Ουάλης απουσίαζε από την πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας, ο σφετεριστής Προκόπιος, εξάδελφος από μητέρα του Ιουλιανού, του τελευταίου Αυτοκράτορα από τη Δυναστεία του Κωνσταντίνου, ανακηρύχτηκε Αύγουστος (28 Σεπτεμβρίου 365).[17] Ο Ουάλης την εποχή που το έμαθε, βρισκόταν στην Καισάρεια της Καππαδοκίας· σύμφωνα με τον Αμμιανό ο Προκόπιος καταγόταν από την Κιλικία.[18][19] Ο ιστορικός του 5ου αι. Ζώσιμος γράφει ότι ο Προκόπιος προοριζόταν για διάδοχος του Ιουλιανού.[19] Ο Προκόπιος διοικούσε ένα τμήμα τού στρατού στην εκστρατεία τού Ιουλιανού εναντίον των Περσών, αλλά δεν ήταν παρών την εποχή που ο Ιοβιανός ανακηρύχθηκε Αυτοκράτορας στον Τίγρη.[20] Ο Αμμιανός γράφει ότι στην σύντομη βασιλεία τού Ιουλιανού, ο Προκόπιος αποσύρθηκε σαν ιδιώτης.[17] Παρά το γεγονός ότι ο Ιοβιανός ήταν αδιάφορος απέναντί του, ο Ουαλεντινιανός Α΄ ανησύχησε έντονα μαζί του, όταν έγινε Αυτοκράτορας.[20] Ο Ουάλης ήταν Αρειανός, όπως ο προκάτοχος του Κωνστάντιος Β΄· δεν δίσταζε καθόλου να στείλει εξορία τούς αντιπάλους του, οπαδούς τού Χριστιανισμού της Νίκαιας.
Ο Προκόπιος είχε την υποστήριξη από τη (οψιγενή) κόρη του Κώνστα Β΄ Φλαβία Μαξίμα Κωνσταντία· η μητέρα της ήταν η τρίτη σύζυγός του Φαυστίνα.[21][22] Ο Προκόπιος δεν ήταν δημοφιλής λόγω της μεγάλης αύξησης των φόρων· η απόλυση του δημοφιλούς υπουργού του Ιουλιανού Σαλούτιου ήταν αιτία επανάστασης.[23] Ο Ουάλης ωστόσο τρομοκρατήθηκε, όταν έμαθε ότι σφετερίστηκε τον θρόνο ο Προκόπιος· ήταν έτοιμος να παραιτηθεί και ο στρατός του δραπέτευσε στην Κιλικία. Ο Προκόπιος κέρδισε τις περιοχές της Ασίας και της Βιθυνίας, ο Ουάλης ωστόσο ανέκαμψε σύντομα, και ξεκίνησε αντεπίθεση.[24] Ο Ουάλης έστειλε στρατό εναντίον του Προκόπιου, αλλά πριν φθάσουν στην Κωνσταντινούπολη, αποστάτησαν στον Προκόπιο.[19][25] Ο Αμμιανός, ο Σωκράτης Σχολαστικός και ο Σωζομενός γράφουν ότι τελικά επικράτησε ο Ουάλης, ύστερα από οκτώ μήνες πολιορκίας. Ο Προκόπιος ηττήθηκε στην Μάχη των Θυατείρων, και κατόπιν στην μάχη της Νακόλειας (27 Μάϊου 366)· την επόμενη μέρα σύμφωνα με το Damnatio memoriae (28 Μαίου 366) δικάστηκε και εκτελέστηκε.[17][19][26] Ο Αμμιανός, συγγενής του Προκόπιου, γράφει ότι ο δομέστικος Μάρκελλος ανακηρύχθηκε Αυτοκράτορας στην Χαλκηδόνα, αλλά σύμφωνα με τον Ζώσιμο ανατράπηκε σύντομα, και εκτελέστηκε.[17] Ο βασικός στόχος του Ουάλη ήταν να αντιμετωπίσει τους θανάσιμους κινδύνους για την Αυτοκρατορία, όπως η αυτοκρατορία των Σασσανιδών και οι Γότθοι.[8]
Μεταρρυθμίσεις
Ο γιος του Ουάλη Βαλεντινιανός Γαλάτης γεννήθηκε (18 Ιανουαρίου 366), την ίδια χρονιά που ο ανιψιός του Γρατιανός ανακηρύχθηκε ύπατος.[14][27] Ο αδελφός του Ουαλεντινιανός Α' ανάρρωσε από ασθένεια (367), και όρισε τον γιο του Γρατιανό στην Αμιένη συναυτοκράτορα, χωρίς να γίνει πρώτα καίσαρας.[16][27][28] Ο διδάσκαλος του Γρατιανού ήταν ο γνωστός ρήτορας Αυσόνιος, που τον μνημονεύει στα επιγράμματα και τα ποιήματα του.[27] Την περίοδο 365-368 ο Ουαλεντινιανός Α΄ και ο Ουάλης άρχισαν να αναμορφώνουν τα Ρωμαϊκά νομίσματα, έλιωσαν τα χρυσά και αργυρά νομίσματα στο Νομισματοκοπείο.[8][9] Τα δύο αδέλφια βελτίωσαν το φορολογικό σύστημα, και περιόρισαν τις σπατάλες.[9]
Οι Γοτθικοί πόλεμοι
Ο Ουαλεντινιανός Α΄ και ο Ουάλης ανακηρύχτηκαν για δεύτερη φορά ύπατοι.[29][30] Ο Ουάλης επιτέθηκε με επιτυχία στους Γότθους· ο Θεμίστιος και ο ιστορικός του 5ου αιώνα Ζώσιμος γράφει ότι τακτοποιήθηκε μεταξύ τους σύντομα ειρήνη.[8] Ο βασιλιάς των Γότθων Ερμανάρικος, ήταν πανίσχυρος, και κυβερνούσε μία μεγάλη περιοχή βόρεια από τον Δούναβη, από τη Μαύρη Θάλασσα μέχρι την Βαλτική Θάλασσα· ανέλαβε να ενισχύσει τον Προκόπιο με ισχυρό στρατό.[31] Ο στρατός του Ερμανάρικου απαριθμούσε περισσότερους από 30.000 άνδρες, αλλά έφθασε αργά στην Κωνσταντινούπολη: ο Προκόπιος είχε ήδη ηττηθεί. Ο Ουάλης αφού θανάτωσε τον Προκόπιο, βάδισε βόρεια να εκδικηθεί τους Γότθους, που τους περικύκλωσε· αυτοί διαμαρτυρήθηκαν, και ζήτησαν ειρήνη. Με προτροπή του αδελφού του Ουαλεντινιανού Α΄, ο Ουάλης αρνήθηκε να κλείσει συμφωνία, και τους κήρυξε τον πόλεμο.[32] Την άνοιξη του 367 τα στρατεύματα του Ουάλη διέσχισαν τον Δούναβη, και επιτέθηκαν στον βασιλιά των Βησιγότθων Αθανάριχο, έναν υποτελή του Ερμανάρικου· ο Γότθοι δραπέτευσαν στα Καρπάθια Όρη, αλλά η μάχη δεν ανέδειξε νικητή. Την επόμενη χρονιά οι πλημμύρες εμπόδισαν τον Ουάλη να διασχίσει τον Δούναβη· ο Αυτοκράτορας παρέμεινε στην περιοχή και ασχολήθηκε με την κατασκευή κάστρων. Ο Ουάλης διέσχισε ξανά τον Δούναβη (369), λεηλάτησε τη χώρα, και νίκησε τον Αθανάριχο στη "μάχη του Νοβιόδουνου". Οι δυνάμεις του Αθανάριχου διέφυγααν, και ο ίδιος παρακάλεσε για άλλη μία φορά να κλείσει ειρήνη. Ο Ουάλης δεν ήταν πρόθυμος, αλλά όταν έμαθε ότι η αυτοκρατορία των Σασσανιδών τού κήρυξε τον πόλεμο στην Μέση Ανατολή, αναγκάστηκε να υποκύψει. Στις αρχές του 370 ο Ουάλης και ο Αθανάριχος συναντήθηκαν στον Δούναβη και έκλεισαν ειρήνη, που έληγε τον μεταξύ τους πόλεμο.[33] Μετά την σύναψη ειρήνης, το εμπόριο μεταξύ τους και η ανταλλαγή στρατιωτών περιορίστηκαν σημαντικά, σε σχέση με πριν.[34] Το καλοκαίρι του 368 οι δυνάμεις του Ουαλεντινιανού Α΄ νίκησαν για δεύτερη φορά τους Αλαμαννούς· το φθινόπωρο που ακολούθησε νίκησε επίσης τους Αλαμαννούς και τους Σάξονες· τον συνόδευσε και ο γιος του Γρατιανός.[30] Οι δύο συναυτοκράτορες πήραν τους τίτλους "Γερμανικός Μάξιμος", "Αλαμανννικός Μάξιμος" και "Φραγκικός Μάξιμος".[29][30] Οι δύο τελευταίοι τίτλοι απονεμήθηκαν την ίδια εποχή και στον Γρατιανό.[28]
Ο τρίχρονος γιος του Ουάλη, Βαλεντινιανός Γαλάτης, ανακηρύχθηκε για πρώτη φορά ύπατος (369), απεβίωσε ωστόσο την επόμενη χρονιά (370) στην Καισάρεια της Καππαδοκίας.[29] Ο Ουαλεντινιανός Α΄ και ο Ουάλης ανακηρύχθηκαν για τρίτη φορά ύπατοι (370).[35] Στις 9 Απριλίου 370 ιδρύθηκε, σύμφωνα με το Πασχάλιο Χρονικό, ο Ναός των Αγίων Αποστόλων στην Κωνσταντινούπολη, απέναντι από το Μαυσωλείο του Κωνσταντίνου Α΄ του Μεγάλου.[29] Η νύφη του Μαρία Σεβέρα απεβίωσε (370) και τάφηκε στον νεοϊδρυθέντα ναό των Αγίων Αποστόλων· ο Ουαλεντινιανός Α΄ προχώρησε σε δεύτερο γάμο με την Ιουστίνα.[30] Από την δεύτερη σύζυγό του Ιουστίνα γεννήθηκε στους Τρεβήρους το φθινόπωρο του 371 ο μικρότερος ανιψιός τού Ουάλη, και ετεροθαλής αδελφός του Γρατιανού, Ουαλεντινιανός Β΄.[36][37] Ο 15χρονος Γρατιανός νυμφεύτηκε στους Τρεβήρους την 13χρονη κόρη του Κωνστάντιου Β΄ Φλαβία Μαξίμα Κωνσταντία.[27][28] Ο γάμος αυτός έδεσε στενά τους δεσμούς ανάμεσα στην δυναστεία του Ουαλεντινιανού Α΄ και την δυναστεία του Κωνσταντίνου Α΄.[25] Ο Ουάλης εόρτασε τη δεκαετία του (29 Δεκεμβρίου 374)· την επόμενη χρονιά (375) εγκαινιάστηκαν στην Κωνσταντινούπολη τα "λουτρά της Καρόζα".[29] Μετά τις νίκες απέναντι στους Γότθους ετοιμάστηκε για εκστρατεία στην Ανατολή (375), όπου οι Σασσανίδες Πέρσες απειλούσαν την Αρμενία· τον απασχόλησαν ωστόσο οι Σαρακηνοί και οι Ίσαυροι.[8]
Συγκρούσεις με τους Πέρσες
.jpg)
Ο Ουάλης ενεπλάκη σε μία νέα σύρραξη με τους Πέρσες του Σαπώρη Β’, ο οποίος ήθελε να εκμεταλλευτεί περαιτέρω τη νίκη τού 363 (όπου ο Ρωμαίος Αυτοκράτορας Ιοβιανός είχε παραχωρήσει μεγάλες εκτάσεις και προνόμια στην Περσία), ανατρέποντας το ρωμαιόφιλο χριστιανικό καθεστώς τής ανεξάρτητης Αρμενίας, και εισβάλλοντας στην Καυκάσια Ιβηρία. Ο Ουάλης, σε μία προσπάθεια να αποτρέψει αυτές τις δυσάρεστες για την Αυτοκρατορία εξελίξεις, αλλά και να αντισταθμίσει την ταπεινωτική συνθηκολόγηση του Ιοβιανού, αναμείχθηκε στις εσωτερικές υποθέσεις της Αρμενίας. Συγκεκριμένα, παραβίασε τους όρους της συνθήκης του 363, τοποθετώντας στον θρόνο του κράτους ως ρωμαϊκό ανδρείκελο τον Παπ, έναν εκπρόσωπο της Αρμενικής δυναστείας των Αρσακιδών, γιό του προηγούμενου βασιλιά της Αρμενίας Αρσάκη Β' ο οποίος είχε αυτοκτονήσει στις φυλακές του Σαπώρη (370). Συγκρούστηκε στρατιωτικά με τους Πέρσες (371) για να υπερασπίσει την επιλογή αυτή· ο Σαπώρης Β΄ αναγκάστηκε να ζητήσει ανακωχή λόγω των Κουσανικών επιδρομών στις ανατολικές περσικές επαρχίες, αλλά το 376 ο πόλεμος μεταξύ των δύο Μεγάλων Δυνάμεων φαινόταν πια αναπότρεπτος.
Η εξέγερση των Τανούκ
Ωστόσο τα σχέδια του Ουάλη ανατράπηκαν από μία εξέγερση των Τανούκ, εκχριστιανισμένων ομόσπονδων αραβικών φύλων που περιπολούσαν τα σύνορα με την έρημο τής Συρίας για λογαριασμό της Ρώμης. Η εξέγερση ήταν θρησκευτικά υποκινούμενη, καθώς οι Τανούκ επί καιρό ζητούσαν μάταια από την Κωνσταντινούπολη ορθόδοξο επίσκοπο στην περιοχή τους αντί για αρειανό, και υπό την ηγεσία της Βασίλισσας Μαβίας, τής επικεφαλής τους υπό υπόσπονδο καθεστώς, ξεκίνησαν έναν επιτυχή ανταρτοπόλεμο φθοράς κατά των ρωμαϊκών φρουρών της Παλαιστίνης, της Φοινίκης και της Συρίας. Μάλιστα οι αραβικές δυνάμεις, έχοντας πολεμήσει ως σύμμαχοι με τους Ρωμαίους επί έναν αιώνα, αποδείχθηκαν ικανοί ακόμη και σε τακτικές μάχες.
Η μεγάλη ήττα στην Αδριανούπολη και το τέλος
Την ίδια στιγμή μία ελεγχόμενη εγκατάσταση υπόσπονδων (foederati) Γότθων στη Μοισία και στη Θράκη κατέληξε σε στάση, περαιτέρω γερμανική εισβολή, και λεηλασίες στα Βαλκάνια. Ο Ουάλης παραμέρισε τις βλέψεις του στην Αρμενία, σύναψε αμέσως ειρήνη με τη Μαβία ικανοποιώντας τα αιτήματά της, και μάλιστα ζήτησε τη βοήθειά της για τη συγκράτηση της γοτθικής απειλής. Όμως η εκστρατεία του στη Θράκη κατέληξε σε καταστροφή: οι Ρωμαίοι ηττώνται στη μάχη της Αδριανούπολης (9 Αυγούστου 378), και στο τέλος της ημέρας τα δύο τρίτα των στρατιωτών τους κείτονται νεκρά, μαζί με τον ίδιο τον Ουάλεντα. Επρόκειτο για τη χειρότερη ήττα της ρωμαϊκής στρατιωτικής μηχανής από την εποχή της μάχης του Τευτοβούργιου Δρυμού, και έδειξε σε όλες τις ενδιαφερόμενες πλευρές ότι το ρωμαϊκό πεζικό, θεωρούμενο ως τότε σχεδόν ανίκητο, δεν μπορούσε να ανταγωνιστεί το συνδυασμό ισχυρών πεζών και έφιππων βαρβαρικών δυνάμεων. Ακόμη σπουδαιότερο ήταν το δυσαναπλήρωτο κενό από έμπειρους στρατιώτες, το οποίο άφησε αυτή η δεινή ήττα. Αυτό το κενό ανάγκασε τον διάδοχο του Ουάλη, Θεοδόσιο Α΄, να προχωρήσει σε εκτεταμένη στρατολόγηση γερμανικών φύλων, με αντίστοιχη παραχώρηση σε αυτά ολόκληρων περιοχών τής Aυτοκρατορίας.
Remove ads
Οικογένεια
Νυμφεύτηκε π. το 354 την Αλβία Δομινίκη, κόρη τού Πετρώνιου επάρχου τού πραιτωρίου, και είχε τέκνα:
- Βαλεντινιανός Γαλάτης 366-π. 370, απεβ. 4 ετών.
- Καρόσα.
- Αναστασία.
Παραπομπές
Πηγές
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads