Πάρνωνας

Ο Πάρνωνας (τσακωνικά: Μαλεβό‎‎^[1]), κατά τη διάρκεια της αρχαίας περιόδου γνωστός ως Κρόνιον^[2], είναι βουνό ύψους 1.934 μέτρων, που χωρίζει την Αρκαδία από τη Λακωνία, καταλήγοντας στη δεύτερη, με απόληξή του το ακρωτήριο Μαλέας (Κάβο Μαλιάς).

Πάρνωνας
Πάρνωνας
Ύψος	1.934 μέτρα
Κορυφή	Μεγάλη Τούρλα ή Κρόνιο
Γεωγραφικά στοιχεία
Γεωγραφικό Διαμέρισμα	Πελοπόννησος

Ετυμολογία

Η λέξη Πάρνων προέρχεται πιθανώς από τη ρίζα parna-, η οποία έδωσε και το τοπωνύμιο Παρνασσός.^[3]

Η προέλευση της ονομασίας Μαλεβός κατά άλλους θεωρείται ελληνική και κατά άλλους σλαβική ή αλβανική. Πρόκειται για ζήτημα το οποίο έχει χαρακτηριστεί δύσκολο στην επίλυσή του.^[4] Ο Γ. Φαλμεράυερ (1835) και ο Σπ. Λάμπρος (1895)^[5] εξέφρασαν την άποψη περί σλαβικής προέλευσης. Οι A. Phillipson (1890), A. Thumb (1894) αντέκρουσαν τον Φαλμεράυερ, προτείνοντας την προέλευση από το αλβανικό mal' (= όρος, οροσειρά), άποψη την οποία αποδέχθηκε και ο P. Kretschmer (1925).^[4] O M. Δέφνερ, στο Λεξικόν της τσακωνικής διαλέκτου (1923), υποστήριξε πως η λέξη Μαλεβός προέρχεται από το αρχαιοελληνικό Μαλεός, το οποίο με τη σειρά του (όπως και τα Μαλέας, Μαλιείς, Μαλιακός, μαλεύω κ.α.) προέρχεται από τη ρίζα μαλ- (βουνό) ενώ ο Δ. Γεωργάκας (1938), αν και προκρίνει κι αυτός την ελληνική προέλευση, τη στηρίζει στη μετοχή του υποθετικού ρήματος ομαλεύω, το οποίο θα προήλθε από το ομαλός.^[4]

Περιγραφή

Η κορυφή «Μεγάλη Τούρλα»

Ο Πάρνωνας θεωρείται οροσειρά, αφού το μήκος του ξεπερνά τα 100 χλμ. Η οροσειρά αρχίζει από το οροπέδιο της Τεγέας, βόρεια, και φτάνει έως τον Κάβο Μαλιά. Ανατολικά οι απολήξεις του φτάνουν ως τον Αργολικό κόλπο και το Μυρτώο Πέλαγος και στα δυτικά ως την κοιλάδα του Ευρώτα. Ο ορεινός του όγκος καταλαμβάνει έκταση 2 εκατομμυρίων στρεμμάτων. Το 85% της συνολικής του έκτασης είναι δάση και βοσκοτόπια και το 15% γεωργική γη.^[6] Το κυρίως βουνό εκτείνεται σε μια πολύ μακριά ράχη, μήκους 45 χλμ. περίπου, από τα χωριά Άνω Δολιανά και Άγιος Πέτρος στα βόρεια, έως την περιοχή των χωριών Καρίτσα και Μαρί νότια.

Ψηλότερη κορυφή του βουνού είναι η Μεγάλη Τούρλα ή Κρόνιο, στα 1.934 μ.^[7] Υπάρχουν ακόμη δέκα κορυφές με ύψος άνω των 1.500 μ.^[6] Από αυτές οι σημαντικότερες είναι η Μικρή Τούρλα (1.800 μ.), η Γαϊτανόραχη (1.801 μ.), ο Προφήτης Ηλίας (1.788 μ.) και η Πρεζέση (1.701 μ.). Το διάσελο βόρεια από το χωριό Μαρί, σε υψόμετρο 950 μ., χωρίζει το κύριο βουνό από τις νότιες βουνοκορφές Μαδάρα (1.326 μ.), Χιονοβούνι (1.296 μ.) και Γαϊδουροβούνι (1.095 μ.), οι οποίες γεωγραφικά θεωρούνται οι νότιες απολήξεις του Πάρνωνα.^[8]

Τα πετρώματα που κυριαρχούν στο βουνό είναι ασβεστόλιθοι, σχιστόλιθοι και ψαμμίτες, κυρίως στο βόρειο τμήμα του, ενώ προς τα νότια ο ασβεστόλιθος παραχωρεί τη θέση του στα υποστρώματα φλύσχη.^[7]

Πολλές πηγές με νερά σχηματίζουν ποτάμια. Ανατολικά ρέουν ο Βρασιάτης και ο Τάνος, οι οποίοι καταλήγουν στον Αργολικό κόλπο. Νότια, ο Δάφνωνας, με το εντυπωσιακό φαράγγι, εκβάλλει στο Μυρτώο πέλαγος κοντά στο Λεωνίδιο Αρκαδίας και ο Οινούντας ή Κελεφίνα, στις δυτικές πλαγιές, καταλήγει στον Ευρώτα κοντά στη Σπάρτη. Από τα πιο εντυπωσιακά φαράγγια του Πάρνωνα είναι η Λεπίδα, που έχει γαλάζια λίμνη με καταρράκτες από τον Δεκέμβρη μέχρι τον Απρίλη και βρίσκεται στο δρόμο ανάμεσα στα χωριά Πλάτανο και Άγιο Ιωάννη, το φαράγγι του Λούλουγκα, που σχηματίζει καταρράκτες και βρίσκεται στη Σίταινα, της Μαζιάς που βρίσκεται ενδιάμεσα από Καστάνιτσα και Πραστό, των Σπηλακίων και της Ζαρμπάνιτσας.^[9]

Χλωρίδα και πανίδα

Δενδρόκεδρο (Juniperus drupacea), είδος που συναντάται στο βουνό

Ο Πάρνωνας είναι σημαντικότατος βιότοπος.^[10]

Τα δάση του Πάρνωνα σχηματίζονται από τρία είδη κωνοφόρων: την κεφαλληνιακή ελάτη (Abies cephalonica), τη μαύρη πεύκη (Pinus nigra) και το σπάνιο δενδρόκεδρο (Juniperus drupacea, «άρκευθος η δρυπώδης»), καθώς και από βελανιδιές, πλατάνια και χαρουπιές.^[11]

Ένα προϊόν που βρίσκεται σε μεγάλη αφθονία στο βουνό είναι το τσάι και τα μαρτίνια (μανιτάρια). Επίσης υπάρχουν πολλές κερασιές, καρυδιές, συκιές και αμπελώνες. Αξιομνημόνευτα λόγω της φυσικής ομορφιάς τους είναι το δάσος από δενδρόκεδρα στη μονή Μαλεβής, το οποίο έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο μνημείο της φύσης και έχει ενταχθεί στο δίκτυο Natura 2000,^[12] το καστανόδασος της Καστάνιτσας και το δρυόδασος Σέλας που βρίσκεται στην Παναγιά Σέλα στον Πλάτανο τα οποία, μαζί με τον υγρότοπο Μουστού, τον Ωρίοντα και την κοιλάδα του Δάφνωνα, έχουν ενταχθεί στο ίδιο δίκτυο.^[13]

Η πανίδα της περιοχής περιλαμβάνει πολλά είδη πουλιών, θηλαστικών, αμφίβιων και ερπετών.^[14]

Στον Πάρνωνα υπάρχουν επίσης πολλά είδη εντόμων, που όμως δεν έχουν μελετηθεί αρκετά, καθώς και αρκετά είδη αμφίβιων και ερπετών (σπιτόφιδο, ασυνόφιδο κ.ά.). Το μεγαλύτερο θηλαστικό είναι το τσακάλι (Canis aureus), που τείνει να εκλείψει, και ακολουθούν η αλεπού, ο ασβός, το κουνάβι, η νυφίτσα, ο σκαντζόχοιρος και πολλά είδη τρωκτικών, εντομοφάγων και χειρόπτερων (νυχτερίδες).^[15]

Χωριά του Πάρνωνα

Οι οικισμοί του Πάρνωνα εκτείνονται σε δύο νομούς και πέντε δήμους.

• Από την πλευρά της Αρκαδίας είναι:
  • Δήμος Βόρειας Κυνουρίας (22): ο Άγιος Ιωάννης, ο Άγιος Πέτρος, το Αετοχώρι, τα Άνω Δολιανά, τα Βέρβενα, το Δραγούμι, ο Έλατος, η Καστάνιτσα, το Καστρί (Άγιος Νικόλαος), τα Κούτρουφα, ο Κούβλης, η Μεσορράχη, η Νέα Χώρα, η Ορεινή Μελιγού, το Ορεινό Κορακοβούνι, η Περδικόβρυση, ο Πλάτανος, ο Πραστός, η Σίταινα, Του Καράτουλα, ο Χάραδρος, η Ωριά.
  • Δήμος Νότιας Κυνουρίας (16): ο Άγιος Βασίλειος, η Αμυγδαλιά, η Βασκίνα, η Βίγλα, η Βλησιδιά, ο Κοσμάς, η Κουνουπιά, το Μαρί, το Παλαιοχώρι, τα Πελετά, το Πηγάδι, το Πλατανάκι, το Πυργούδι, τα Τσιτάλια, τα Φυλάτικα, η Χούνη.
  • Δήμος Τρίπολης (3): το Μαυρίκι, τα Βούρβουρα, το Μαυρίκι.

• Από την πλευρά της Λακωνίας είναι:
  • Δήμος Σπάρτης (10): η Βαμβακού, η Βαρβίτσα, ο Βασσαράς, τα Βέρια, τα Βρέσθενα, η Γκοριτσά, οι Καρυές, η Μεγάλη Βρύση, το Πολύδροσο (Τσίντζινα), οι Αγριάνοι, τα Χρύσαφα.
  • Δήμος Ευρώτα (2): η Καρίτσα, η Κρεμαστή.

Ψηλότερο χωριό του Πάρνωνα είναι τα Βέρβενα, σε υψόμετρο 1160 μέτρων.

Οι κάτοικοι του Πάρνωνα τα μετακατοχικά χρόνια κατέβαιναν στα χωριά του Έλους για εργασία. Σήμερα τα περισσότερα χωριά του έχουν ερημώσει και έχουν ζωή κυρίως τους καλοκαιρινούς μήνες.

Μοναστήρια του Πάρνωνα

• Η Μονή της Μαλεβής που βρίσκεται μέσα σε σπάνιο, για την Ευρώπη, δάσος με κέδρους,^[11] ανάμεσα στα χωριά Άγιο Πέτρο και Αγιο Ιωάννη.
• Η Μονή του Τιμίου Προδρόμου που βρίσκεται 30 χλμ δυτικά του Άστρους και σε κοντινή απόσταση από τα χωριά Καστρί και Περδικόβρυση.
• Η Μονή Καρυάς (Αγ.Νικόλαος) που βρίσκεται απένταντι από τον Πραστό.
• Η Ιερά Μονή της Παναγίας Ελώνης είναι ο συνδετήριος κρίκος Έλους και Πάρνωνα, καθώς η ονομασία της Μονής πηγάζει από την ονομασία του Έλους, βρίσκεται στο Λεωνίδιο.
• Η Μονή της Παλιοπαναγιάς που βρίσκεται στην πλαγιά που βλέπει την πεδιάδα του Άστρους.
• Η Μονή της Λουκούς (Σωτήρα) που βρίσκεται μετά το Άστρος και λίγο πριν τα Κάτω Δολιανά.

Εικόνες

• 
  Τοπίο στον Πάρνωνα
• 
  Το υψηλότερο οροπέδιο στον Πάρνωνα, με τον Προφήτη Ηλία στο βάθος
• 
  Τσαλαπετεινός σε πεύκο στον Πάρνωνα
• 
  Κοπάδι με κατσίκες στον Πάρνωνα
• 
  Καστανιές το φθινόπωρο
• 
  Τσάι στην κορυφή του Πάρνωνα
• 
  Οι καταρράκτες της Λεπίδας
• 
• 

Δείτε επίσης

Commons logo

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Πάρνωνας

• Φαράγγι Λεπίδας
• Λίμνη του Μουστού
• Αρκαδική Ριβιέρα