Ναός του Απόλλωνα (Νάξος)

Ο Ναός του Απόλλωνα, ή αλλιώς Πορτάρα, ήταν αρχαίος ελληνικός ναός στη Νάξο που ξεκίνησε να χτίζεται τον 6ο αιώνα π.Χ.. Ο όρος Πορτάρα αφορά στην τεράστια μαρμάρινη πύλη του ναού. Βρίσκεται στο νησάκι «Παλάτια», ή «Νησί του Βάκχου», στο βόρειο άκρο του λιμανιού της Νάξου. Σύμφωνα με τη μυθολογία, σε αυτό το νησάκι ο Θησέας εγκατέλειψε την Αριάδνη, την οποία μετά απήγαγε ο Διόνυσος με την ακολουθία του. Το νησάκι δεν συνδεόταν με τη Νάξο μέχρι το 1919, χρονιά κατά την οποία κατασκευάστηκε ο μίσχος που το συνδέει με το υπόλοιπο νησί.

Πορτάρα
Είδος	αρχαίος ελληνικός ναός και αρχαιολογική θέση
Αρχιτεκτονική	αρχαιοελληνική αρχιτεκτονική
Γεωγραφικές συντεταγμένες
Διοικητική υπαγωγή	Δήμος Νάξου και Μικρών Κυκλάδων
Τοποθεσία	Χώρα Νάξου
Χώρα	Ελλάδα
Υλικά	μάρμαρο Νάξου
Προστασία	αρχαιολογικός χώρος στην Ελλάδα
Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Την κατασκευή του ναού, γύρω στο 530 π.Χ, ξεκίνησε ο τύραννος Λύγδαμις, το οικοδομικό πρόγραμμα του οποίου περιλάμβανε διάφορα δημόσια κτήρια και τεχνικά έργα στο νησί. Ο ναός ήταν ιωνικού ρυθμού, με μήκος 59 μ. και πλάτος 28 μ., με είσοδο στη δυτική πλευρά. Οι εργασίες σταμάτησαν οριστικά το αργότερο το 524 π.Χ. οπότε ο Λύγδαμις αποκαθηλώθηκε από την εξουσία του από τους Λακεδαιμόνιους, και έτσι ο ναός έμεινε ημιτελής. Μια άλλη πιθανή αιτία που δεν ολοκληρώθηκε ποτέ η κατασκευή του ναού είναι ο πόλεμος που ξέσπασε ανάμεσα στη Σάμο και τη Νάξο. Πολύ αργότερα, κατά τον 5ο αιώνα μ.Χ., οι Χριστιανοί έχτισαν εκκλησία πάνω στα ερείπια του αρχαίου ναού^[1]. Η πρώτη εκκλησία που χτίστηκε ήταν αφιερωμένη στην Παναγία (Παναγία η Παλατιανή), ενώ για να σχηματιστεί η πόρτα της χρειάστηκε να γίνει τομή στο μάρμαρο της βάσης της Πορτάρας, ορατή μέχρι σήμερα. Κατά τον 9ο αι. μ.Χ. φαίνεται να προστέθηκε ναός αφιερωμένος στον Άγιο Νικόλαο και στον Άγιο Κωνσταντίνο. Κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας, πολλά κομμάτια του ναού χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή του Κάστρου της Νάξου^[2]. Τα μάρμαρα της πύλης του ναού πιθανότατα δεν μπόρεσαν να μεταφερθούν λόγω του πολύ μεγάλου βάρους τους, με αποτέλεσμα να παραμείνουν στη θέση τους.