Άμστερνταμ
Πρωτεύουσα της Ολλανδίας From Wikipedia, the free encyclopedia
Το Άμστερνταμ (ολλανδικά: Amsterdam, Amsterdam προφέρεται: [ˌɑmstərˈdɑm], γίντις: Mokum, προφέρεται: [ˈmokum], παλαιότερη ονομασία: Amstelredamme, παλιά εξελληνισμένη ονομασία: Αμστελόδαμον), είναι η πρωτεύουσα και ο μεγαλύτερος σε πληθυσμό δήμος της Ολλανδίας. Ιδρύθηκε στα τέλη του 12ου αιώνα ως μικρό αλιευτικό χωριό στις όχθες του ποταμού Άμστελ, από όπου και πήρε το όνομά του. Σήμερα αποτελεί το οικονομικό και πολιτιστικό κέντρο της χώρας. Ο δήμος έχει έκταση 219,33 χλμ² και πληθυσμό 805.166 κατοίκους (Αύγουστος 2013). Η πόλη έχει πληθυσμό 790.044 κατοίκους και η ευρύτερη μητροπολιτική περιοχή 2.289.762 κατοίκους. Βρίσκεται στο βόρειο μέρος της ευρύτερης περιοχής Ράντσταντ (Randstad), μία από τις μεγαλύτερες μητροπολιτικές περιοχές της Ευρώπης.
 |
Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. |
| Άμστερνταμ | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| |||
| Παρωνύμιο: Mokum, מָקוֹם א, Damsko, A'dam, Venetië van het Noorden, Venice of the north και Damsko | |||
| Ρητό: Heldhaftig, Vastberaden, Barmhartig | |||
  Άμστερνταμ | |||
 | |||
| Χώρα | Ολλανδία[1] | ||
| Διοικητική υπαγωγή | Δήμος Άμστερνταμ[2] | ||
| Ίδρυση | 1300 | ||
| Διοίκηση | |||
| • Δήμαρχος του Άμστερνταμ | Femke Halsema (από 2018) | ||
| • Μέλος του/της | Σύνδεσμος Ιστορικών Πόλεων[3] C40 Cities Climate Leadership Group[4] Παγκόσμια Ομοσπονδία Τουριστικών Πόλεων[5] International Cities of Refuge Network[6] | ||
| Έκταση | 219 km² | ||
| Υψόμετρο | −2 μέτρο | ||
| Πληθυσμός | 921.468 (Ιανουάριος 2023)[7] | ||
| Ταχ. κωδ. | 1000–1098 και 1100–1109 | ||
| Τηλ. κωδ. | 20 | ||
| Ζώνη ώρας | UTC+01:00 (επίσημη ώρα) ώρα Κεντρικής Ευρώπης (επίσημη ώρα) UTC+02:00 (θερινή ώρα) | ||
| Ιστότοπος | Επίσημος ιστότοπος | ||
 Σχετικά πολυμέσα | |||
Το Άμστερνταμ έχει ένα από τα μεγαλύτερα ιστορικά κέντρα στην Ευρώπη, κυρίως από τον 17ο αιώνα, τη Χρυσή Εποχή της Ολλανδίας, της οποίας ήταν το εστιακό σημείο. Την περίοδο εκείνη, μια σειρά από ομόκεντρα ημικυκλικά κανάλια, τα περίφημα χράχτεν (grachten) χτίστηκαν γύρω από το κέντρο της παλαιότερης πόλης, τα οποία μέχρι σήμερα προσδιορίζουν τη διάταξη και την εμφάνιση του κέντρου. Κατά μήκος των καναλιών βρίσκονται πολλά όμορφα σπίτια και αρχοντικά· τα περισσότερα κατοικούνται, άλλα είναι πια γραφεία, και μερικά είναι δημόσια κτήρια.
Η πόλη είναι γνωστή για πολλά εξαιρετικά μουσεία, όπως το Κρατικό Μουσείο Ρέικσμουζεουμ (Het Rijksmuseum), τo Μουσείο Βαν Γκογκ, το Μουσείο της Πόλης (Het Stedelijk Μuseum), το Σπίτι της Άννας Φρανκ, και την παγκοσμίως γνωστή συμφωνική ορχήστρα της, την Κονσερτχεμπαουόρκεστ, της οποίας η βάση είναι το Κονσερτχεμπάου. Γνωστό είναι επίσης το τμήμα της πόλης με τα "κόκκινα φώτα", το ντε Βάλλεν, και τα πολυάριθμα 'κόφι-σοπς'.
Αν και το Άμστερνταμ είναι η πρωτεύουσα της Ολλανδίας, δεν είναι ούτε η πρωτεύουσα της επαρχίας στην οποία ανήκει, της Βόρειας Ολλανδίας, (πρωτεύουσα της οποίας είναι το Χάαρλεμ), ούτε η έδρα της κυβέρνησης (που είναι η Χάγη).
Το Άμστερνταμ κατέχει τον τίτλο της πόλης με τις περισσότερες εθνικότητες στον κόσμο.
Το Άμστερνταμ ιδρύθηκε γύρω στο 1200, σε μία βαλτώδη περιοχή με την ονομασία Αεμεστέλλε στις εκβολές του ποταμού Άμστελ. Αρχικά ήταν οικισμός ψαράδων. Οι πρώτες μόνιμες κατοικίες χτίστηκαν πάνω σε τεχνητά αναχώματα, αρκετά ψηλά, ώστε να εξασφαλίζουν προστασία από τις πλημμύρες. Καθώς ο οικισμός επεκτεινόταν, αυξάνονταν οι διαμάχες και οι ρήξεις μεταξύ των λόρδων φαν Άμστελ και των κομήτων της Ολλανδίας, οι οποίοι είχαν την υποστήριξη των παντοδύναμων επισκόπων της Ουτρέχτης. Οι διαμάχες συνεχίστηκαν και τον επόμενο αιώνα.
Κατά τη διάρκεια του 13ου αιώνα αποφασίστηκε η κατασκευή του πρώτου μεγάλου κάθετου φράγματος (dam), στο στόμιο του ποταμού Άμστελ. Από το «φράξιμο» του ποταμού Άμστελ πήρε η πόλη την ονομασία της (Amstel(r)+dam). Πιθανότατα, ένα τμήμα του Άμστελ όπως είναι σήμερα, είχε τότε επιχωματωθεί. Αυτό αποτέλεσε και τη βάση πάνω στην οποία οργανώθηκε και επεκτάθηκε ο οικισμός, με τελικό αποτέλεσμα, το Άμστερνταμ να αρχίζει να γίνεται εμπορική δύναμη. Όπως επίσης, το τμήμα εκείνο του Άμστελ που, σήμερα, είναι γνωστό ως Ντάμρακ (Damrak), ήταν η απαρχή του λιμένα του Άμστερνταμ. Πρόσφατες ανασκαφές, συνεχίζουν να παρέχουν νέα δεδομένα και να φέρνουν στο φως πληροφορίες για τις απαρχές της ιστορίας της πόλης.
Η πρώτη γραπτή αναφορά στο Άμστερνταμ είναι ένα έγγραφο με ημερομηνία 27 Οκτωβρίου 1275, με το οποίο ο κόμης Φλόρις ο 5ος δίνει φοροαπαλλαγή στους κατοίκους. Η ακριβής ημερομηνία που το Άμστερνταμ απέκτησε Χάρτα Δικαιωμάτων δεν είναι γνωστή, αλλά μάλλον αυτό να συνέβη λίγο μετά το 1300, με πιθανή ημερομηνία το 1306. Αμέσως μετά, αναφέρεται η πρώτη φορολόγηση της μπίρας! Οι επαφές με το Αμβούργο για το εμπόριο του ποτού, αποτέλεσαν το εφαλτήριο για το Εμπόριο της Ανατολικής Θάλασσας (De Oostzeehandel), όπως ήταν τότε γνωστές οι διεθνείς συναλλαγές μεταξύ των κρατών της Χανσεατικής Ένωσης. Ήδη από τον 15ο αιώνα, το Άμστερνταμ ήταν η σημαντικότερη εμπορική πόλη της Ολλανδίας.
.jpg)
Επειδή, παρά ταύτα, η πόλη ήταν κτισμένη σε βαλτώδη περιοχή, τα αποστραγγιστικά έργα συνεχίζονταν με αμείωτη ταχύτητα και, η επέκτασή της δημιούργησε την ανάγκη κατασκευής των πρώτων χράχτεν (grachten), των αστικών καναλιών δηλαδή, για τα οποία το Άμστερνταμ είναι σήμερα παγκοσμίως γνωστό. Μέσω των χράχτεν επιτυγχανόταν η συνεχής και ολοκληρωμένη αποστράγγιση, ενώ τα φερτά υλικά από την κατασκευή τους, χρησιμοποιήθηκαν για την ανύψωση του εδάφους και την κατασκευή κατοικιών. Παρ'όλα αυτά, η μαλακή του φύση (άμμος και τύρφη), επέβαλε τη στήριξη των σπιτιών πάνω σε ειδικές κατασκευές από ξύλινους πασσάλους κάτι που, με πιο προηγμένες τεχνικές, συνεχίζεται μέχρι και σήμερα.
Η πόλη, τότε, απέκτησε και ένα ιδιότυπο για την εποχή σύστημα διοίκησης. Η μεγάλη οικονομικά άνοδος της αστικής τάξης, δημιούργησε μία φατρία ισχυρών κοινωνικά πολιτών που αναφέρεται ως «φρούτσχαπ» (vroedschap). Η συγκεκριμένη ομάδα πολιτών απέκτησε τέτοια ισχύ, ώστε να έχει το αποκλειστικό προνόμιο διορισμού των διοικούντων την πόλη. Και, όπως συμβαίνει σχεδόν πάντοτε σε αυτές τις περιπτώσεις, όταν η πόλη ξεσηκώθηκε εναντίον των Ισπανών το 1578, έδειξε μεγάλη απροθυμία να συμμετάσχει. Μόνον όταν θίχτηκαν τα εμπορικά της συμφέροντα αποφάσισε τελικά να συναινέσει.
Με την προσάρτηση της Αμβέρσας στους Ισπανούς, το 1585, πολλοί κάτοικοί της, ήλθαν στο Άμστερνταμ, μεταφέροντας εκεί όλες τις εμπορικές τους δραστηριότητες. Η έλευσή τους, μαζί με εκείνη των Εβραίων της Πορτογαλίας, έπαιξε πολύ μεγάλο ρόλο σε αυτό που έμεινε στην ιστορία ως η Χρυσή Εποχή (De Gouden Eeuw) του Άμστερνταμ και της Ολλανδίας.
Τότε ήταν που το Άμστερνταμ απέκτησε τη φήμη τής πιο ανεκτικής -θρησκευτικά και όχι μόνον- πόλης στον κόσμο. Θρησκευτικοί πρόσφυγες από τα μέρη των Κάτω Χωρών που ελέγχονταν ακόμα από την Ισπανία, και Ουγενότοι από τη Γαλλία διωκόμενοι για τη θρησκεία τους, αναζήτησαν ασφάλεια στο Άμστερνταμ.
Στις αρχές του 17ου αιώνα το Άμστερνταμ ήταν η πλουσιότερη πόλη στην Ευρώπη. Πλοία απέπλεαν από το Άμστερνταμ προς τη Βόρεια Αμερική, την Αφρική και τις σημερινές Ινδονησία και Βραζιλία και έθεσαν τη βάση ενός παγκοσμίου εμπορικού δικτύου. Οι έμποροι του Άμστερνταμ είχαν το μεγαλύτερο μερίδιο στην Ολλανδική Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών και στην Ολλανδική Εταιρεία Δυτικών Ινδιών. Οι εταιρείες αυτές απέκτησαν τις υπερπόντιες κτήσεις που έγιναν η βάση των μετέπειτα Ολλανδικών αποικιών. Το Άμστερνταμ ήταν το σημαντικότερο σημείο για τη μεταφόρτωση αγαθών στην Ευρώπη και αποτελούσε το ηγετικό οικονομικό κέντρο του κόσμου.
Ο πληθυσμός της πόλης αυξήθηκε δραματικά. Το 1570, το Άμστερνταμ είχε περίπου 30.000 κατοίκους. Το 1622 έφθασε τις 100.000 και, στα τέλη του 17ου αιώνα τις 200.000. Μόνο το Λονδίνο, το Παρίσι και η Νάπολη είχαν εκείνη την εποχή ανάλογο αριθμό κατοίκων. Σε εκείνη ακριβώς την εποχή, οφείλεται η πολύ μεγάλη διεύρυνση των ορίων της πόλης, που είχε ως αποτέλεσμα αυτό που βλέπει σήμερα ο επισκέπτης. Ένα τεράστιο δίκτυο ομόκεντρων ημικυκλικών καναλιών, που ονομάζεται «Ζώνη των Χράχτεν» (De Grachtengordel). Στις όχθες των καναλιών και, ανάλογα με την περιοχή της πόλης, υπάρχουν πανέμορφες και πανάκριβες επώνυμες κατοικίες, που ανήκαν στους μεγαλεμπόρους και επιχειρηματίες εκείνης της εποχής. Σήμερα, οι περισσότερες από αυτές περιλαμβάνονται στον κατάλογο των διατηρητέων μνημείων της πόλης (rijksmonumenten).
Προς το τέλος του 17ου αιώνα, η ανάπτυξη της πόλης παρουσίασε μια σταδιακή ύφεση. Το 1683 η οικοδομική δραστηριότητα σταμάτησε. Στην ανατολική όχθη του ποταμού Άμστελ υπήρχε τόσος διαθέσιμος χώρος που, τα οικόπεδα δόθηκαν σε φιλόπτωχες οργανώσεις και το -σημερινό- Πλαντάζ (Plantage) λειτούργησε ως χώρος περιπάτου.
Τον 18ο αιώνα Έλληνες έμποροι από τη Σμύρνη και τη Θεσσαλονίκη εγκαθίστανται στο Άμστερνταμ και μάλιστα ιδρύουν και την πρώτη ορθόδοξη ενορία αφιερωμένη στην Αγία Αικατερίνα. Το 1760 οι Έλληνες έμποροι μετέφρασαν την ορθόδοξη Θεία Λειτουργία του Αγ.Ιωάννου του Χρυσοστόμου στα Ολλανδικά και την τύπωσαν.[8]
Οι πόλεμοι με το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Γαλλία είχαν άμεσο αντίκτυπο στο Άμστερνταμ. Κατά τη διάρκεια των Ναπολεόντειων πολέμων, οι περιουσίες των κατοίκων του Άμστερνταμ λιγόστεψαν αισθητά. Από τα μισά του 18ου αιώνα, ο πληθυσμός άρχισε σταδιακά να μειώνεται, για να φτάσει το 1815 στο χαμηλότερο σημείο του, στους 140.000 κατοίκους περίπου.
Κατά τον 19ο αιώνα, υπήρξε περίοδος ανάκαμψης. Το Κανάλι Άμστερνταμ-Ρήνος χάρισε στο Άμστερνταμ άμεση πρόσβαση στον Ρήνο, ενώ το 1825 το Βορειοολλανδικό Κανάλι (Het Noordhollandsch Kanaal) συνέδεσε την πόλη με το Ντεν Χέλντερ. Επίσης, το 1839 κατασκευάστηκε η πρώτη σιδηροδρομική γραμμή της Ολλανδίας, που συνέδεσε το Άμστερνταμ με το Χάαρλεμ. Τέλος, από το 1876 το Κανάλι της Βόρειας Θάλασσας (Ηet Noordzeekanaal), αποτέλεσε την απευθείας σύνδεση του λιμένα του Άμστερνταμ με τα κινητά υδατοφράγματα (sluizen) στο Άιμάουντεν (IJmuiden) και από εκεί διέξοδο στη Βόρεια Θάλασσα. Από το 1850 άρχισε να επεκτείνεται η πόλη έξω από το όριο του καναλιού Σίνγκελ (Singelgracht), που υπήρχε εκεί από τον 17ο αιώνα.
Στα τέλη του 19ου αιώνα, με τη Βιομηχανική Επανάσταση, ξεκίνησε μία νέα περίοδος επέκτασης της πόλης στην περίφημη «Ζώνη των Χράχτεν». Το εμπόριο αναζωπυρώθηκε, νέες βιομηχανίες δημιουργήθηκαν και ο πληθυσμός διπλασιάστηκε. Από τις 250.000 το 1850, έφτασε σχεδόν στις 510.000 το 1900. Οι κοινωνικές αναταράξεις που έφερε η Βιομηχανική Επανάσταση, έκαναν το Άμστερνταμ το κέντρο της ολλανδικής σοσιαλδημοκρατίας και οδήγησαν σε μεγάλης κλίμακας επέκτασή του (Σχέδιο Νότος, Σχέδιο Δύση κ.λ.π.). Οι κακές συνθήκες διαβίωσης στους χαμηλόμισθους εργάτες, οδήγησαν στα επεισόδια της συνοικίας Γιορντάαν (Ηet Jordaanoproer), κατά τα οποία έχασαν τη ζωή τους επτά άνθρωποι.
Κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου η Ολλανδία παρέμεινε ουδέτερη, αλλά το Άμστερνταμ υπέφερε λόγω της έλλειψης τροφίμων.
Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, Γερμανικά στρατεύματα κατέλαβαν την πόλη και περίπου 110.000 κάτοικοι έχασαν τη ζωή τους. Από την ογκώδη Εβραϊκή Κοινότητα, το μεγαλύτερο μέρος της, περίπου 75.000 άνθρωποι δεν επέζησαν της Γερμανικής κατοχής. Το ολλανδικό κύμα αντίστασης ήταν από τα εντυπωσιακότερα της Ευρώπης. Συγκροτήθηκαν αντιστασιακά σώματα, όπως το Ελεύθερη Ολλανδία (Vrij Nederland), αλλά και καλλιτεχνικά κινήματα με τον Χέριτ φαν ντερ Φέιν (Gerrit van der Veen). Οι ιστορίες για τους Εβραίους του Άμστερνταμ σε αυτή τη σκληρή περίοδο έχουν κάνει τον γύρο του κόσμου, από τις οποίες η πιο γνωστή αφορά σε ένα νεαρό κορίτσι, την Άννα Φρανκ και το περίφημο ημερολόγιό της.
Μετά τον πόλεμο, η ιστορία του Άμστερνταμ έχει να κάνει με γεγονότα που, ως βασικό θέμα, είχαν το οξύτατο στεγαστικό πρόβλημα που, ακόμη και σήμερα προβληματίζει τις δημοτικές αρχές. Στην αρχή εφαρμόστηκε το Γενικό Σχέδιο Αστικής Επέκτασης (Ηet Algemeen Uitbreidingsplan) που, όπως ακριβώς λέει η ονομασία του, δημιούργησε νέες μεγάλες συνοικίες στα δυτικά και στα νότια της πόλης. Επίσης επεκτάθηκε το βόρειο τμήμα και, στη δεκαετία του ’60, δημιουργήθηκε εκτεταμένο δίκτυο μετρό.
Αυτή και η επόμενη δεκαετία, σημαδεύτηκε και από αρκετά γεγονότα όπως ήσαν οι ταραχές κατά τη διάρκεια του γάμου της πριγκίπισσας Βεατρίκης, τον Μάρτιο του 1966, και εκείνες της Νέας Αγοράς (Nieuwmarktrellen), το 1975. Το τριήμερο 13-15 Ιουνίου του 1966, το Άμστερνταμ γνώρισε εργατικές ταραχές. Τα επεισόδια πυροδοτήθηκαν από τον θάνατο οικοδόμου διαδηλωτή, ο οποίος παρασύρθηκε από αστυνομικό όχημα, και ακολούθησε απεργία και πορεία διαμαρτυρίας. Οι ταραχές απέκτησαν μεγαλύτερες διαστάσεις μετά την είσοδο στο προσκήνιο των Ολλανδών αναρχικών "πρόβο" και, όταν τελικά υποχώρησαν, άφησαν πίσω τους 81 πολίτες και 28 αστυνομικούς τραυματίες[9].
Τον Μάιο του 1977, πυρκαγιά που ξέσπασε στο ξενοδοχείο «Πολωνία», προκάλεσε τον θάνατο 33 ατόμων. Το 1980, ξέσπασαν σοβαρά επεισόδια, με αφορμή πάλι τη βασιλική οικογένεια κατά τη διάρκεια ενθρόνισης της Βεατρίκης. Με κεντρικό σύνθημα «όχι σπίτι, (τότε) όχι στέψη» ("Geen woning, geen kroning"), χιλιάδες διαδηλωτές έβαλαν φωτιές στην περιοχή του Ρόκιν. Οι συγκρούσεις που ακολούθησαν είχαν ως αποτέλεσμα των τραυματισμό 400 ατόμων.
Στη δεκαετία του ’80, ήλθαν στην πόλη πολλοί νέοι ανώτατης εκπαίδευσης, αναζητώντας εργασία στον τομέα παροχής υπηρεσιών, κυρίως. Αυτό όξυνε ακόμη περισσότερο το πρόβλημα ανεύρεσης κατοικίας. Ακόμη, αναπτύχθηκε έντονα ο τομέας ξενοδοχείων και εστίασης (horeca), με την έλευση μεταναστών από άλλες χώρες (μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα). Από το 1984, και μετά από πολύ καιρό, ο πληθυσμός της πόλης παρουσίασε και νέα αύξηση.
Το 1992 σημαδεύτηκε από το μεγάλο αεροπορικό δυστύχημα της συνοικίας Μπάιλμερμίιρ (Bijlmermeer), όταν ένα Ισραηλινό επιβατικό αεροσκάφος, μετά την απογείωσή του από το Σχίπχολ, έχασε δύο κινητήρες και κατέπεσε σε πολυκατοικία. 43 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και στο σημείο της πτώσης υπάρχει σήμερα μνημείο.
Σήμερα, συνεχίζονται εντατικά οι προσπάθειες ανέγερσης νέων κατοικιών σε περιοχές που, πριν από μερικά χρόνια, ήταν υπαίθριοι χώροι. Κατ’ ουσίαν το στοίχημα για τις αρχές είναι, να τηρηθούν οι ισορροπίες μεταξύ του οξύτατου στεγαστικού προβλήματος και του -παραδοσιακά μεγάλου για τους Ολλανδούς- σεβασμού προς το περιβάλλον.
Το Άμστερνταμ βρίσκεται στο Β.ΒΔ. τμήμα της κεντρικής Ολλανδίας, ακριβώς στο δυτικό μυχό της Θάλασσας Άι (IJ-Meer), που αποτελεί τμήμα της ευρύτερης κλειστής Θάλασσας Μάρκερ (Markermeer). Η πόλη βρίσκεται πάνω στη συμβολή των ποταμών Άμστελ και Άι. Η πόλη συνδέεται μέσω του Καναλιού της Βόρειας Θάλασσας (het Noordzeekanaal) με τη Βόρεια Θάλασσα στην πόλη Αιμάουντεν (IJmuiden).
Η κυρίως πόλη στέκεται πάνω σε 90 «νησιά» (σημ. κατ’ουσίαν νησίδες δημιουργημένες τεχνητά από τα χράχτεν) και μετράει 1539 γέφυρες από τις οποίες οι 252 στο κέντρο της. Το υψόμετρο του Άμστερνταμ είναι μόλις 2 μέτρα πάνω από τη θάλασσα. Η πόλη είναι κτισμένη σε μία απόλυτα επίπεδη περιοχή, μερικά τμήματα της οποίας έχουν δημιουργηθεί εξ ολοκλήρου μέσω κατασκευής πόλντερς, όπως το Χάαρλεμερμίιρ (de Haarlemmermeer) και το Μπέιμστερ (de Beemster).
Το Άμστερνταμ βρίσκεται σε μία περιοχή με ήπιο ωκεάνιο κλίμα, όπου τα μετεωρολογικά φαινόμενα επηρεάζονται άμεσα από την προς δυσμάς κείμενη Βόρεια θάλασσα και τους βορειοδυτικούς ανέμους που πνέουν από εκεί, αρκετές φορές θυελλώδεις. Σχετικά ήπιες είναι και οι χειμερινές θερμοκρασίες, συνήθως πάνω από το μηδέν. Όμως ο παγετός δεν είναι ασυνήθιστο φαινόμενο, ιδιαίτερα όταν πνέουν ριπές ανατολικών ή βορειοανατολικών ανέμων από την ευρωπαϊκή ενδοχώρα και, κυρίως από τη Σκανδιναβία, τη Ρωσία ή και από τη Σιβηρία. Τα καλοκαίρια είναι και αυτά ήπια, συνήθως ζεστά, ενώ πολύ σπάνια εμφανίζεται καύσωνας.
Υπάρχουν ημέρες με υψηλό αριθμό κατακρημνισμάτων, αλλά όχι πάνω από τα 850 χιλιοστά ετησίως. Το συνηθέστερο κατακρήμνισμα είναι το συνεχές ψιχάλισμα (motregen), ή απλή βροχή. Παρά ταύτα, όταν πνέουν ισχυροί δυτικοί άνεμοι, το ύψος βροχής μπορεί να ανέβει τόσο πολύ, ώστε τίθενται σε λειτουργία ειδικές αντλίες γύρω από την πόλη και, το νερό που περισσεύει παροχετεύεται στη θάλασσα ή σε υψηλότερα σημεία. Βέβαια, η παρουσία άφθονου ύδατος στις εδαφικές λεκάνες, είναι υπεύθυνη για την εμφάνιση άφθονων νεφών και υγρασίας, ιδιαίτερα τους μήνες από τον Οκτώβριο μέχρι τον Μάρτιο.
Η μέση θερμοκρασία σε βαθμούς C και η μέση τιμή ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων σε χιλιοστά, έχουν ως εξής (μετεωρολογικά δεδομένα από το αεροδρόμιο Σχίπχολ, 2010):
- Ιανουάριος 3,4/66,6
- Φεβρουάριος 3,5/50,6
- Μάρτιος 6,1/60,6
- Απρίλιος 9,1/40,9
- Μάιος 12,9/55,6
- Ιούνιος 15,4/66,0
- Ιούλιος 17,6/76,5
- Αύγουστος 17,5/85,9
- Σεπτέμβριος 14,7/82,4
- Οκτώβριος 11,0/89,6
- Νοέμβριος 7,1/87,2
- Δεκέμβριος 4,0/76,3
- Έτος 10,2/838,2
Ο ποταμός Άι (Ηet IJ) αποτελεί το διαχωριστικό σημείο μεταξύ του ιστορικού κέντρου και των βόρειων συνοικιών του Άμστερνταμ. Το ιστορικό κέντρο βρίσκεται νότια του ποταμού και, συγκεκριμένα νότια του Κεντρικού Σιδηροδρομικού Σταθμού. Το παλαιότερο σημείο του κέντρου είναι το Βάλεν (de Wallen) που, σήμερα, ταυτίζεται με την «κόκκινη περιοχή» (red district). Ακτινωτά, απλώνονται σε σχήμα μισοφέγγαρου τα πανέμορφα χράχτεν. Η ζώνη που σχηματίζουν (de grachtengordel) περιελήφθη στα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO τον Αύγουστο του 2010.
Περιφερικά της ζώνης βρίσκονται οι παλαιότερες εργατικές συνοικίες του Άμστερνταμ, το Γιορντάαν (De Jordaan) και το Πέιπ (De Pijp). Το ιστορικό κέντρο καταλήγει στις χαρακτηριστικές τοποθεσίες Πλατεία Μουσείου (Ηet Museumplein), Πάρκο Φόντελ (Ηet Vondelpark) και Πλαντάζ (De Plantagebuurt) με τον ζωολογικό κήπο Άρτις (De Dierentuin Artis).
Στη δεκαετία του ’20, ο εξπρεσιονισμός της Σχολής του Άμστερνταμ, ανέλαβε να κοσμήσει την πόλη. Το πιο αντιπροσωπευτικό δείγμα της σχολής αποτελεί αναμφίβολα το Σχέιπφααρτ (Ηet Scheepvaarthuis). Επίσης το Ντάχεράατ (De Dageraad) και αρκετές γέφυρες. Στη δεκαετία του ’30, το Γενικό Σχέδιο Αστικής Επέκτασης (Ηet Algemeen Uitbreidingsplan) του πρωτοπόρου Κορνέλις φαν Έιστερεν (Cornelis van Eesteren), έδωσε καινούργια τμήματα στα δυτικά και νότια της πόλης, με τη χαρακτηριστική εικόνα δακτύλων στη μορφή τους, που προέκυπτε από την εναλλαγή κατοικημένων και πράσινων περιοχών.
Βόρεια του ποταμού Άι βρίσκεται το Άμστερνταμ-Νόορντ (Amsterdam-Noord), με αρκετά πόλντερς, που έρχονται σε αντίθεση με τον κοσμοπολίτικο χαρακτήρα του ιστορικού κέντρου. Ακριβώς στην πίσω είσοδο του Κεντρικού Σιδηροδρομικού Σταθμού υπάρχει αποβάθρα αναχώρησης φέρι με δωρεάν μεταφορά επιβατών προς αυτό. Αλλά και υποθαλάσσια τούνελ συνδέουν τις δύο όχθες του ποταμού.
Το Άμστερνταμ έχει 400.000 δέντρα και άφθονα πάρκα. Στα νοτιοδυτικά βρίσκεται το Δάσος του Άμστερνταμ (Het Amsterdamse Bos), με έκταση 1000 εκταρίων περίπου.
Το Άμστερνταμ αποτελεί μια, πραγματικά, πολυεθνική κοινωνία. Είναι χαρακτηριστικό ότι στις αρχές του 2012, οι αυτόχθονες ήσαν λιγότεροι από τους αλλόχθονες. Συγκεκριμένα, οι Ολλανδοί κάτοικοι της πόλης, αποτελούσαν το 49,5% (79,42% σε όλη την Ολλανδία), έναντι 50,5% των ξένων (20,58% σε όλη την Ολλανδία). Το 2007 ζούσαν στην πόλη άνθρωποι από 177 εθνικότητες (!), τις περισσότερες στον κόσμο. Οι πρώτες 5 κατά σειρά πληθυσμού ήσαν: Μαροκινοί, Τούρκοι, Βρετανοί, Σουριναμέζοι και Γερμανοί.
Η έλευση τόσων πολλών ξένων στην πόλη, εύκολα εξηγείται αν ανατρέξει κανείς στο παρελθόν. Η μεγάλη ανεκτικότητα -κυρίως θρησκευτική- ήταν ο κύριος λόγος, ιδιαίτερα στην περίοδο των δύσκολων εποχών του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης.
Στο Άμστερνταμ βρήκαν καταφύγιο Γάλλοι (Ουγενότοι), Φλαμανδοί (προτεστάντες), Εβραίοι και κάτοικοι της Βραβάντης, διωκόμενοι για τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις στις πατρίδες τους. Αργότερα προστέθηκαν και αυτοί που ήλθαν στην πόλη για επαγγελματικούς λόγους. Ως πρώτοι «μετανάστες» θεωρούνται αυτοί που ήλθαν από τη Φριζία, τη Γερμανία και τη Σκανδιναβία. Μάλιστα οι Γερμανοί ήσαν το πολυπληθέστερο γκρουπ, από τον 15ο μέχρι και τον 19ο αιώνα.
Όταν η Κίνα έγινε δημοκρατία το 1911, πολλοί Κινέζοι ήλθαν να εργαστούν στο Άμστερνταμ, κυρίως ως ναυτικά πληρώματα. Έμειναν σε μία περιοχή της πόλης, όπου αποτελούσαν τη συντριπτική πλειοψηφία. Η συνοικία αυτή ονομάστηκε Τσάιναταουν του Άμστερνταμ (De Amsterdamse Chinatown) για να ξεχωρίζει από τις αντίστοιχες άλλων κρατών. Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι περισσότεροι Κινέζοι της πόλης εργάζονταν σε Κινέζικα εστιατόρια.
Από το 1960 άρχισε μία μαζική προσέλευση ανειδίκευτων, κατά κύριο λόγο, εργατών στην πόλη (gastarbeiders). Με την ανεξαρτητοποίηση του Σουρινάμ το 1975, ήλθαν χιλιάδες Σουριναμέζοι που εγκαταστάθηκαν στο Μπέιελμίιρ (De Bijlmermeer). Πέρα όμως από τους ξένους, το Άμστερνταμ δέχθηκε την έλευση και χιλιάδων Ολλανδών, που ήλθαν στην πόλη για διάφορους λόγους. Τέλος, υπήρχε και αντίστροφη μετακίνηση πολλών κατοίκων του Άμστερνταμ προς άλλες -κοντινές συνήθως- πόλεις, για λόγους αποφυγής του φαινομένου της αστυφιλίας, συνταξιοδότησης κ.ο.κ.
Το 2000, ένα ποσοστό 56% των κατοίκων του Άμστερνταμ δήλωσε ότι δεν ακολουθεί κάποιο θρησκευτικό δόγμα, ούτε ανήκει σε κάποια εκκλησιαστική κοινότητα. Για το υπόλοιπο ποσοστό, οι θρησκείες που κυριαρχούσαν ήσαν ο Χριστιανισμός με 17% και ο Μουσουλμανισμός με 14%. Μία έρευνα του Γραφείου Έρευνας και Στατιστικής του Άμστερνταμ έδειξε ότι, μετά από λίγα χρόνια, το κυρίαρχο δόγμα θα είναι ο Μουσουλμανισμός, λόγω της συνεχιζόμενης αύξησης του πληθυσμού ατόμων από το Μαρόκο και την Τουρκία.
Το 1578, σχετικά αργά, το Άμστερνταμ αποκήρυξε τον Καθολικισμό και ενώθηκε με τις άλλες ολλανδικές πόλεις στον αγώνα κατά των Ισπανών. Οι εκκλησίες και τα παρεκκλήσια πέρασαν σε χέρια Προτεσταντών, ενώ οι Καθολικοί αναζήτησαν καταφύγιο σε κρύπτες εκκλησιών, ή εγκατέλειψαν την πόλη. Στα τέλη του 16ου και σε όλο τον 17ο αιώνα, ήλθαν μετανάστες με τα δικά τους θρησκευτικά πιστεύω, όπως Σεφαραδίτες Εβραίοι, Γάλλοι Ουγενότοι και Προτεστάντες από τη Ν. Ολλανδία. Κατά τον 20ο αιώνα, υπήρξε μαζική έλευση Εβραίων, οι οποίοι κατά το μεγαλύτερο μέρος έχασαν τη ζωή τους στα γερμανικά στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Τα τελευταία χρόνια, λόγω της έλευσης μεταναστών από πολλές και διαφορετικές χώρες, άρχισαν να αναπτύσσονται τα δόγματα του Βουδισμού και του Ινδουισμού.
Μουσεία
Το Άμστερνταμ έχει πάρα πολλά μουσεία, περισσότερα από 80, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που στεγάζονται στις εκκλησίες της πόλης. Κάποια από αυτά ανήκουν στα σημαντικότερα στον κόσμο ενώ, πολλά βρίσκονται στην Πλατεία Μουσείου (Het Museumplein) και σε διαρκή ανακαίνιση.
- Το Κρατικό Μουσείο του Άμστερνταμ (Het Rijksmuseum Amsterdam): το μεγαλύτερο και σημαντικότερο της πόλης. Είναι ένα πανέμορφο κτήριο και ανήκει στα 100 ολλανδικά Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Βρίσκεται στην Πλατεία Μουσείου. Στις 200 (!) αίθουσές του εκτίθενται έργα που αφορούν κυρίως στην ιστορία και στην τέχνη της Ολλανδίας. Ένα μεγάλο μέρος από τα 1.000.000 περίπου έργα των συλλογών του μουσείου, ανήκουν στον 17ο αιώνα. Το κυρίως κτήριο ανακαινιζόταν για πολλούς μήνες και, άνοιξε πάλι τις πύλες του για το κοινό τον Απρίλιο του 2013[10].
Οι συλλογές του Κρατικού Μουσείου χωρίζονται σε 3 μεγάλες κατηγορίες: εικαστικές τέχνες (ζωγραφική, γλυπτική, κεραμική, υαλογραφία, Ασιατικές τέχνες κ.α.), ιστορία και διάφορα (σχέδια, φωτογραφίες κ.α.).
Στον τομέα της ζωγραφικής δίνεται ιδιαίτερη μνεία στα έργα των μεγάλων Ολλανδών δασκάλων του 17ου αιώνα ( 17e-eeuwse Hollandse Meesters), με μεγαλύτερα ονόματα εκείνα των Ρέμπραντ ( Rembrandt van Rijn), Φρανς Χαλς, Γιοχάννες Φερμίιρ, Γιάκομπ φαν Ράουσντελ και Γιαν Στέιν. Οι κορυφαίοι πίνακες είναι η Νυχτερινή Περίπολος (De Nachtwacht) του Ρέμπραντ και Η Κοπέλα με το Γάλα (Het Meilkmeisje) του Φερμίιρ.
- Το Μουσείο της Πόλης (Het Stedelijk Museum): βρίσκεται στην Πλατεία Μουσείου και είναι προσανατολισμένο στην τέχνη των 19ου (τέλη) και 20ού αιώνων και στη σύγχρονη τέχνη. Ιδρύθηκε το 1874 και είναι κατασκευασμένο σε νεοαναγεννησιακό ρυθμό. Περιλαμβάνει γύρω στα 90.000 έργα με αιχμές τους Σεζάν, Ροντέν, Ματίς, Πικάσο, Μοντριάαν και Γουόρχολ.
- Το Μουσείο Βαν Γκογκ (ολλανδική προφορά Φαν Χοχ) (Het Van Gogh Museum): αποτελεί το σπουδαιότερο μουσείο στον κόσμο με αναφορά στον μεγάλο ζωγράφο. Βρίσκεται, επίσης, στην πλατεία Μουσείου και ιδρύθηκε το 1964, τελείωσε όμως το 1969, και άνοιξε για το κοινό μόλις στα 1973. Νέα πτέρυγα προστέθηκε το 1999.
Περιλαμβάνει περίπου 200 πίνακες, 500 σχέδια και 700 επιστολές του Βαν Γκογκ, αλλά και βιβλιοθήκη με 23.000 έργα. Αντίθετα με ότι πιστεύεται, στο μουσείο εκτίθενται και μεμονωμένα έργα άλλων μεγάλων ζωγράφων, όπως των Μονέ, Γκωγκέν, Πικάσο, Σερά και Τουλούζ Λωτρέκ.
Τον Δεκέμβριο του 2002 εκλάπησαν δύο πίνακες του Βαν Γκογκ. Το 2003 συνελήφθησαν δύο ύποπτοι. Οι πίνακες βρέθηκαν το 2016.
- Το Μουσείο των Τροπικών (ενν. περιοχών) (Het Tropenmuseum): πρόκειται περί ενός εθνολογικού μουσείου, με αναφορά στους λαούς των τροπικών -και όχι μόνον- περιοχών. Περιέχει παραδοσιακά αλλά και σύγχρονα αντικείμενα τέχνης από διάφορους πολιτισμούς, όπως λ.χ. της Ινδονησίας, της Νέας Γουινέας, του Σουρινάμ κ.α. Επίσης εκτίθενται ηχητικά και κινηματογραφικά ντοκουμέντα αλλά και φωτογραφίες από την ιστορία και τον τρόπο ζωής τους.
- Το Μουσείο του Άμστερνταμ (Het Amsterdam Museum): μέχρι το 2010 ονομαζόταν Ιστορικό Μουσείο του Άμστερνταμ και αναφέρεται στο παρελθόν και το παρόν της πόλης του Άμστερνταμ, ειδικά. Ιδρύθηκε το 1926 και, βρίσκεται στο ιστορικό κέντρο της πόλης, όπου μεταφέρθηκε από άλλη συνοικία το 1975. Στις συλλογές του περιλαμβάνονται περίπου 75.000 αντικείμενα, κυρίως πίνακες, αγάλματα, λιθοτυπίες, γραφοτυπίες, σχέδια, βιβλία, είδη υαλουργίας, υφαντικής, κεραμικής, μηχανήματα, έπιπλα, κ.λ.π.
- Το Εβραϊκό Ιστορικό Μουσείο (Het Joods Historisch Museum): ιδρύθηκε το 1932 και περιλαμβάνει περίπου 11.000 έργα τέχνης, παραδοσιακά και ιστορικά αντικείμενα που ρίχνουν φως στον Εβραϊκό πολιτισμό. Η συλλογή ήταν μεγαλύτερη, αλλά κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, το μουσείο ήταν κλειστό και πολλά αντικείμενα κατασχέθηκαν χωρίς να επιστραφούν ποτέ.
- Το Σπίτι του Ρέμπραντ (Het Rembrandthuis): πρόκειται για το οίκημα όπου διέμεινε ο μεγάλος ζωγράφος μεταξύ των ετών 1639 και 1658. Στεγάζει το ομώνυμο μουσείο, όπου εκτίθενται σχέδια και καθημερινά χρηστικά αντικείμενα του Ρέμπραντ.
- Το Σπίτι της Άννας Φρανκ (Het Anne Frank Huis): αποτελεί οικοδόμημα του 1635 και είχε χρησιμοποιηθεί ως κατοικία και από άλλους επιφανείς πολίτες του Άμστερνταμ. Μεταξύ 1928 και 1939, στέγαζε βιομηχανία κατασκευής πιανολών. Από το 1940 κατοικήθηκε από τον Όττο Φρανκ και την οικογένειά του. Η ιστορία της κόρης του Άννας και του Ημερολογίου της είναι το κυρίαρχο στοιχείο της συγκεκριμένης οικίας, που αποτελεί έναν από τους πλέον επισκέψιμους και φωτογραφημένους χώρους του Άμστερνταμ.
- Το Μουσείο Τισό (Madame Tussauds): ένα από τα -μικρότερα- ομώνυμα με το, μεγάλο στο Λονδίνο, μουσεία κέρινων ομοιωμάτων. Δεν διαθέτει την αίγλη του μουσείου της Βρετανικής πρωτεύουσας, αλλά έχει μεγάλη επισκεψιμότητα.
- Το Μουσείο Αντίστασης (Ηet Verzetsmuseum Amsterdam): ιδρύθηκε το 1984 και περιλαμβάνει αυθεντικά αντικείμενα, φωτογραφίες, κινηματογραφικά και ηχητικά ντοκουμέντα από την ιστορία όλων εκείνων που πήραν μέρος στην Αντίσταση κατά των Γερμανών στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Εκκλησίες
- Η Παλαιά Εκκλησία (De Oude Kerk): είναι η παλαιότερη εκκλησία του Άμστερνταμ και το παλαιότερο σωζόμενο κτήριο της πόλης. Κατασκευάστηκε το 1306 και, στην αρχή, ονομαζόταν Αγ. Νικόλαος. Είναι προτεσταντική και στην ιστορία της έγιναν πολλές επεκτάσεις. Διαθέτει εντυπωσιακό εκκλησιαστικό όργανο και ανήκει στα 100 κορυφαία Μνημεία Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Άμστερνταμ (Rijksmonumenten).
- Η Νέα Εκκλησία (De Nieuwe Kerk): βρίσκεται στο ιστορικό κέντρο της πόλης, στην πλατεία Νταμ (Dam), δίπλα στο Βασιλικό Παλάτι. Κατασκευάστηκε στις αρχές του 15ου αιώνα και είναι νεογοτθικού ρυθμού. Χρησιμοποιήθηκε ως χώρος κοσμικού τελετουργικού για τις βασιλικές στέψεις, μεταξύ των οποίων και της Βεατρίκης, το 1980. Σήμερα δεν χρησιμοποιείται πλέον ως εκκλησία, παρά μόνον για διάφορες εκδηλώσεις, όπως λ.χ. μουσικές παραστάσεις αφού διαθέτει εξαιρετικό εκκλησιαστικό όργανο.
- Ο Αγ. Νικόλαος (Sint-Nicolaaskerk): ρωμαιοκαθολική βασιλική, κτισμένη μεταξύ των ετών 1884-7. Στην είσοδο δεσπόζουν οι δύο πύργοι της κατασκευασμένοι σε ένα ιδιαίτερο ρυθμό, οι οποίοι δεν είναι απόλυτα συμμετρικοί μεταξύ τους (ο δυτικός γέρνει περισσότερο προς τα εμπρός). Το 1999 έγιναν εργασίες συντήρησης.
Αξιόλογα κτήρια
- Το Βασιλικό Παλάτι (Het Koninklijk Paleis Amsterdam): βρίσκεται στο ιστορικό κέντρο της πόλης, στην πλατεία Νταμ (Dam). Κατασκευάστηκε μεταξύ 1648 και 1665 ως δημαρχείο, σε σχέδια του Γιάκομπ φαν Κάμπεν (Jacob van Campen). Υπήρξε το σημαντικότερο ιστορικό και πολιτιστικό κτήριο του Χρυσού Αιώνα και ανήκει στα 100 σημαντικότερα Μνημεία Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Άμστερνταμ.
Απετέλεσε, στην εποχή του, το μεγαλύτερο μη θρησκευτικό κτήριο του Παλαιού Κόσμου. Η μνημειακή κατασκευή, που κόστισε 8,5 εκατομμύρια χούλντεν (gulden), ένα απίστευτα μεγάλο ποσό για τον 17ο αιώνα, συμβόλιζε το ελεύθερο πνεύμα της πόλης (Vrijzinnigheid). Το κτήριο στηριζόταν σε 13.659 ξύλινους πασσάλους (heipalen) και το κύριο δομικό υλικό είναι ο αμμόλιθος Μπεντχάιμερ, ενώ στο εσωτερικό του κυριαρχεί το μάρμαρο. Χαρακτηρίζεται ως «αυστηρό στη διακόσμηση αλλά λαμπερό στον σχεδιασμό» του. Έχει είσοδο με διακόσμηση κορινθιακού ρυθμού, 2 ορόφους και μνημειακή κεντρική σάλα, μήκους 40, ύψους 30 και πλάτους 20 μέτρων περίπου.
Η χρήση του άλλαξε το 1808, όταν χρησιμοποιήθηκε από τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη ως βασιλική κατοικία και παρέμεινε έτσι για πολύ καιρό, μετά την επιστροφή του σε ολλανδικά χέρια. Στον 20o αιώνα έγιναν πολλές εργασίες συντήρησης και, από το 1960, άνοιξε για το κοινό. Μεταξύ 2005 και 2009 έκλεισε πάλι, διότι πραγματοποιήθηκαν εκτεταμένα έργα συντήρησης στο εσωτερικό του. Σήμερα, δεν χρησιμοποιείται μεν ως βασιλική κατοικία, αλλά στεγάζει όλες τις επισκέψεις των βασιλικών μελών στο Άμστερνταμ, καθώς και όλες τις εορταστικές ή επετειακές εκδηλώσεις που σχετίζονται με τους Ολλανδούς «γαλαζοαίματους».
- Η Στόπερα (De Stopera): βρίσκεται στο κέντρο του Άμστερνταμ μεταξύ της Πλατείας Βατερλώ και του Ζβάνενμπουρχβαλ πάνω στον ποταμό Άμστελ. Το όνομά της προέρχεται από τον συνδυασμό των λέξεων Στάτχαους (stadhuis) και Όπερα (opera). Στεγάζει το Δημαρχείο (Stadhuis) και το Μουσικό Θέατρο του Άμστερνταμ (Het Muziektheater), δηλαδή την Όπερα (De Nederlandse Opera), το Μπαλέτο (Het Nationale Ballet) και τη Συμφωνική Ορχήστρα της Ολλανδίας (De Holland Symfonia). Κατασκευάστηκε μεταξύ των ετών 1982 και 1986.
- Το Μπέρλάχε (De Berlage): εντυπωσιακό κτήριο στην Ντάμρακ (Damrak), κατασκευασμένο μεταξύ 1898 και 1903, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Χέντρικ Πέτρους Μπέρλάχε (Hendrik Petrus Berlage), απ’όπου και η ονομασία του. Το βασικό δομικό του υλικό είναι το κόκκινο τούβλο ενώ διαθέτει 3 ορόφους, γυάλινη οροφή και πύργο ύψους 40 μέτρων στην είσοδο.
Κατασκευάστηκε για να στεγάσει και να εξυπηρετήσει τις οικονομικές δραστηριότητες των εμπόρων και πολιτών του Άμστερνταμ, όμως ο ρόλος του ήταν πολλαπλός: χρηματιστήριο, ανταλλακτήριο αγαθών (κυρίως για εμπόρους), ταχυδρομείο, τηλεφωνικό κέντρο, αστυνομικό τμήμα, συνεδριακός χώρος, πολιτιστικό κέντρο, ήταν κάποιες από τις λειτουργίες του.
Σήμερα χρησιμοποιείται ως εκθεσιακός, συνεδριακός και συναυλιακός χώρος. Είναι στη λίστα με τα 100 σπουδαιότερα Μνημεία Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ολλανδίας (Rijksmonumenten).
- Το Μάγκνα Πλάζα (Magna Plaza): βρίσκεται πίσω από το Βασιλικό παλάτι στην Πλατεία Νταμ. Παλαιότερα ήταν το Κεντρικό Ταχυδρομείο του Άμστερνταμ (Het Amsterdamse Hoofdpostkantoor), ενώ σήμερα αποτελεί εμπορικό κέντρο υψηλής αισθητικής. Κατασκευάστηκε μεταξύ 1895 και 1899 σε σχέδια του φημισμένου αρχιτέκτονα και ιστορικού Κορνέλις Χέντρικ Πέτερς (Cornelis Hendrik Peters). Ενσωματώνει το νεογοτθικό και νεοαναγεννησιακό στυλ, αρχιτεκτονικά. Είναι στη λίστα με τα 100 σπουδαιότερα Μνημεία Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ολλανδίας (Rijksmonumenten).
- Το Σχέιπφααρτχάους (Het Scheepvaarthuis): ογκώδες κτήριο που δεσπόζει στον χώρο της Προκυμαίας Πρίγκηπας Ερρίκος (de Prins Hendrikkade). Η ονομασία του θα μπορούσε να αποδοθεί ελεύθερα ως, ο «Οίκος της Ναυσιπλοΐας» και οφείλεται στο ότι κατασκευάστηκε το 1916 για να στεγάσει τα γραφεία 6 μεγάλων εφοπλιστικών γραφείων. Αρχιτεκτονικά, αποτελεί την επιτομή της Σχολής του Άμστερνταμ. Πέρασε στα χέρια διαφόρων μεγιστάνων και, από το 2005 χρησιμοποιείται ως ξενοδοχείο 5 αστέρων. Συμπεριλαμβάνεται στη λίστα με τα 100 σπουδαιότερα Μνημεία Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ολλανδίας (Rijksmonumenten).
- Το Κτήριο του Κεντρικού Σιδηροδρομικού Σταθμού (Het Centraal Station): βρίσκεται πάνω στον Έι και αποτελεί το διαχωριστικό σημείο του ιστορικού κέντρου από τις βόρειες συνοικίες. Κατασκευάστηκε μεταξύ 1881 και 1889 σε σχέδια του φημισμένου Ολλανδού αρχιτέκτονα Π.Κάουπερς (P.J.H. Cuypers), πάνω σε 3 τεχνητά νησιά στον Έι. Αυτό έγινε εφικτό μέσω μεταφοράς άμμου από τις αμμοθίνες του Φέλσεν (Velsen) και, λόγω της φύσης του υλικού, χρησιμοποιήθηκαν 8687 ξύλινοι πάσσαλοι. Παρά ταύτα, εμφανίστηκαν κατά την ανέγερση, πολλές καταβυθίσεις και το έργο καθυστέρησε πολύ να ολοκληρωθεί.
Διαθέτει θόλο από χυτοσίδηρο με άνοιγμα 40 μέτρων, περίπου, και εντυπωσιακή είσοδο νεοαναγεννησιακού ρυθμού. Από το 1997 βρίσκεται συνεχώς υπό καθεστώς έργων συντήρησης, εξ αιτίας των οποίων, πολλά τμήματά του κλείνουν για αρκετές εβδομάδες.
Η «Κόκκινη Συνοικία» (De Rosse Buurt/De Wallen of De Walletjes), αποτελεί μία «ιδιαίτερη» περιοχή στο κέντρο του Άμστερνταμ, και έναν από τους πλέον πολυσύχναστους τουριστικά προορισμούς της πόλης. Αποτελεί ένα δαιδαλώδες σύνολο από μικρά και στενά δρομάκια, μέσα στο ιστορικό κέντρο, που χαρακτηρίζεται από τον χαμηλό κόκκινο φωτισμό των οικημάτων, απ’όπου και η «διεθνής» ονομασία του. Στα ολλανδικά σημαίνει «η περιοχή με τα μικρά τοιχάκια ή τις μικρές τοίχινες αποβάθρες» (Walletjes), για να τονιστεί η ιστορία της.
Ήδη από το 1385 είχε αρχίσει να περιτειχίζονται τα χράχτεν της περιοχής με μικρές πλίνθινες κατασκευές (Wallen). Η περιοχή αποτελούσε αρχικά θρησκευτικό κέντρο, αφού από το 1578 άρχισαν να κτίζονται λιλιπούτειες μοναστικές κοινότητες (Kloosters) σε ικανούς αριθμούς. Δεν είναι τυχαίο ότι η παλαιότερη εκκλησία του Άμστερνταμ (Oude Kerk) βρίσκεται στο κέντρο της ζώνης. Παρά ταύτα, από τον 16ο αιώνα, άρχισαν να εμφανίζονται τα πρώτα πορνεία στην περιοχή Άουντεζέιντε (Oudezijde=Παλαιά Πλευρά). Από τον 19ο αιώνα και μετά, ιδιαίτερα στη δεκαετία του 1920, έγινε συστηματική κατεδάφισή τους, αλλά εμφανίστηκε το φαινόμενο της πορνείας του «δρόμου». Οι πρώτες βιτρίνες εμφανίστηκαν το 1930 και καθιερώθηκαν οριστικά με τη δεκαετία του ’60.
Η ζώνη, που περιλαμβάνει περίπου 300 οικήματα (μεγάλα δωμάτια κατ’ουσίαν), καλύπτει περίπου 6.500 τετραγωνικά μέτρα και περιβάλλεται από χράχτεν. Τα οικήματα ενοικιάζονται από τις εργαζόμενες στον συγκεκριμένο χώρο όπου και προσφέρουν τις υπηρεσίες τους. Αυτό, όμως, που αποτελεί την ειδοποιό διαφορά είναι ότι «εκτίθενται» σε κοινή θέα πίσω από μεγάλη γυάλινη προθήκη («βιτρίνα») με κόκκινο φωτισμό. Η ολλανδική ονομασία για το συγκεκριμένο είδος πορνείας είναι raamprostitutie, που σημαίνει κυριολεκτικά «πορνεία του παράθυρου/βιτρίνας».
Αντίθετα με ότι πιστεύεται, η περιοχή αποτελεί μεν το κέντρο του «αγοραίου έρωτα» της πόλης, αλλά είναι ταυτόχρονα ένας χώρος όπου καταβάλλονται συστηματικές προσπάθειες για την εξάλειψη της αισθητικής του χυδαίου, μέσω του σεβασμού της ταυτότητας των εργαζομένων γυναικών και, πάντοτε, με τη συμβολή και τήρηση των ολλανδικών νόμων (η πορνεία στην «κόκκινη ζώνη» είναι απόλυτα νόμιμη). Υπάρχουν γραπτοί αλλά και «άγραφοι» νόμοι που δεν θα πρέπει να παραβιάζονται χάριν του «θεάματος» (λ.χ. η φωτογράφιση των εκδιδομένων γυναικών αποτελεί πρόκληση και θα πρέπει να αποφεύγεται).
Παρά ταύτα, η περιοχή βρίθει από επιχειρήσεις που σχετίζονται με τον συγκεκριμένο τομέα, όπως καταστήματα με είδη σεξ (sex shops), θέατρα αντίστοιχου περιεχομένου, κ.ο.κ, που σε συνδυασμό με τα διάσημα κόφι-σοπς (coffeeshops) και, παρά την ανοχή των ολλανδικών νόμων (gedoogbeleid), αποτελούν συχνά εστίες παραβατικότητας ή και εγκληματικότητας. Από το 2007 μπήκε σε εφαρμογή το Σχέδιο 1012 (Ηet Coalitieproject 1012), για την καταπολέμηση της εγκληματικότητας και την οικονομική αναβάθμιση της περιοχής.
Το οικόσημο (Het Wapen) του Άμστερνταμ αποτελείται από 3 σταυρούς του Αγίου Ανδρέα και βρίσκεται τόσο στον θυρεό (Heraldiek) όσο και στη σημαία (Vlag) της πόλης. Στον θυρεό βρίσκεται σε κάθετη θέση, ενώ στη σημαία σε οριζόντια. Οι ιστορικοί πιστεύουν πως ήταν το οικόσημο της οικογένειας Περσέιν (Persijn), που εξουσίαζε στην πόλη από το 1280, έως το 1282. Θεωρείται πως οι σταυροί αντιπροσωπεύουν τους τρεις κινδύνους που παραδοσιακά είχαν πλήξει την πόλη: την πλημμύρα, τη φωτιά και τον λοιμό. Οι 3 λέξεις στο κάτω μέρος του "Ηρωικός (Heldhaftig), Αποφασιστικός (Vastberaden), Ευσπλαχνικός (Barmhartig)", τοποθετήθηκαν από τη Βασίλισσα Βιλελμίνη το 1947 σε αναγνώριση της γενναιότητας που έδειξε η πόλη κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Το Άμστερνταμ είναι η πρωτεύουσα της Ολλανδίας από την εποχή που ήταν στα χέρια των Γάλλων του Ναπολέοντα Βοναπάρτη και, συγκεκριμένα από την 20η Απριλίου 1808, οπότε πραγματοποιήθηκε επίσημη παρέλαση στην πόλη. Μάλιστα, το 1908, εορτάστηκε η 100ετία του Άμστερνταμ με εκδηλώσεις που διήρκεσαν μία εβδομάδα. Αντίθετα, το 2008, δεν δόθηκε ιδιαίτερη σημασία στην επέτειο.
Παρά ταύτα, συνταγματικά το Άμστερνταμ, αποτελεί πρωτεύουσα της χώρας μόλις από το 1983, με ειδική διορθωτική τροποποίηση του ολλανδικού συντάγματος. Και, βέβαια, η έδρα της κυβέρνησης όπως και το κοινοβούλιο εδρεύουν στη Χάγη (Den Haag). Υπεύθυνος σε θέματα διοίκησης είναι ο δήμος του Άμστερνταμ.
Το Άμστερνταμ έχει δύο πανεπιστήμια: Το Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ (De Universiteit van Amsterdam) ή (UvA), με 28.000 φοιτητές περίπου και το Πανεπιστήμιο Φρέιε (Vrije Universiteit) ή (VU), με 19.000 φοιτητές περίπου. Το πρώτο βρίσκεται στην κυρίως πόλη, ενώ το δεύτερο στη συνοικία Μπάουτενφέλντερτ (Buitenveldert).
Άλλα ιδρύματα ανώτερης εκπαίδευσης (ΗΒΟ), αποτελούν η Ακαδημία Χέριτ Ρίτφελτ (De Gerrit Rietveld Academie), με κατεύθυνση τις Καλές Τέχνες, την Υφαντουργία, τη Γραφιστική, τη Μόδα κ.α., το Χόχεσχόολ του Άμστερνταμ (De Hogeschool van Amsterdam), με κατεύθυνση τη Φυσική Αγωγή, τη Διατροφολογία, την Οικονομία, την Υγεία, τα ΜΜΕ κ.α., το Χόχεσχόολ για Οικονομικές Σπουδές του Άμστερνταμ (Hogeschool voor Economische Studies Amsterdam) και το Αμστερντάμσε Χοχεσχοολ για τις Τέχνες (Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten) που περιλαμβάνει το Ωδείο Σβεελίνκ (Sweelinck Conservatorium). Το Διεθνές Ινστιτούτο Κοινωνικής Ιστορίας του Άμστερνταμ είναι ένας από τους μεγαλύτερους παγκοσμίως θεσμούς τεκμηρίωσης και έρευνας της κοινωνικής ιστορίας, και ιδιαίτερα της ιστορίας του εργατικού κινήματος.
Οι δημόσιες μεταφορές στο Άμστερνταμ επιτελούνται από:
- εθνικές και διεθνείς σιδηροδρομικές συνδέσεις
- 3 γραμμές μετρό
- 2 γραμμές αστικού σιδηρόδρομου
- 16 γραμμές τραμ
- πολλές λεωφορειακές γραμμές (τοπικές, περιφερειακές και εθνικές)
- φέρρυ για πεζούς και ποδηλάτες (δωρεάν)
- ένα γρήγορο δελφίνι προς το Φέλσεν-Ζάουντ στις ακτές τις Βόρειας Θάλασσας
Μια νέα σιδηροδρομική γραμμή, η Γραμμή Βορρά/Νότου (Noord/Zuidlijn), και μια νέα γραμμή τραμ προς το Έιμπουργκ (μια νέα αστική περιοχή σε ένα τεχνητό νησί) είναι υπό κατασκευή.
Πολλοί κάτοικοι του Άμστερνταμ χρησιμοποιούν ποδήλατο για τις μετακινήσεις τους. Οι περισσότεροι κεντρικοί δρόμοι διαθέτουν ποδηλατοδρόμους και, παντού στην πόλη, υπάρχουν χιλιάδες θέσεις παρκαρίσματος για ποδήλατα. Στο κέντρο της πόλης, η οδήγηση αυτοκινήτου θεωρείται ασύμφορη λόγω του έντονου κυκλοφοριακού και των περιορισμένων και ακριβών χώρων στάθμευσης.
Το Σκίπχολ (Schiphol) απέχει περίπου είκοσι λεπτά με το τρένο από το κεντρικό Άμστερνταμ. Είναι το μεγαλύτερο αεροδρόμιο στην Ολλανδία, και το τέταρτο μεγαλύτερο στην Ευρώπη. Εξυπηρετεί περίπου 40 εκατομμύρια επιβάτες ετησίως και είναι έδρα των Ολλανδικών Βασιλικών Αερογραμμών (KLM).
Το Άμστερνταμ είναι η έδρα του Άγιαξ, ομάδας της Ολλανδικής Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας. Βάση του Άγιαξ είναι το σύγχρονο στάδιο Άμστερνταμ Αρένα, που βρίσκεται νοτιοανατολικά της πόλης. Η ομάδα μοιράζεται τις εγκαταστάσεις με την Άμστερνταμ Αντμίραλς, μια ομάδα μπέιζμπολ.
Το 1928, το Άμστερνταμ διοργάνωσε τους 9ους Ολυμπιακούς Αγώνες. Το Ολυμπιακό στάδιο που χτίστηκε για τους αγώνες έχει υποστεί ολοκληρωτική ανανέωση και χρησιμοποιείται σήμερα για πολιτιστικά και αθλητικά γεγονότα.
- Κονινγκίνενταχ (Koninginnedag), η ημέρα της Βασίλισσας, 30 Απριλίου, τα γενέθλια της πρώην Βασίλισσας Γιουλιάνα
- Άουτμαρκτ, τελευταίο Σαββατοκύριακο του Αυγούστου, έναρξη της πολιτιστικής περιόδου
- Άμστερνταμ Ρουτς, τελευταία εβδομάδα του Ιουνίου. Διεθνές μουσικό φεστιβάλ.
- Άμστερνταμ Πράιντ, μέσα Αυγούστου, Σαββατοκύριακο ομοφυλόφιλης υπερηφάνειας
- Μαραθώνιος Άμστερνταμ, μέσα Οκτώβρη
|
|
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
