Προτεσταντισμός
Ομολογίες Δυτικών Χριστιανικών Εκκλησιών / From Wikipedia, the free encyclopedia
Ο προτεσταντισμός είναι μια μορφή του Δυτικού Χριστιανισμού (αλλά μερικές φορές του Ανατολικού Χριστιανισμού) που ακολουθεί τις θεολογικές αρχές της Προτεσταντικής Μεταρρύθμισης: ένα κίνημα εντός του Δυτικού Χριστιανισμού που άρχισε να επιδιώκει τη μεταρρύθμιση της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας εκ των έσω τον 16ο αιώνα ενάντια σε αυτό που οι οπαδοί του αντιλαμβάνονταν ως λάθη, καταχρήσεις, καινοτομίες, αποκλίσεις και θεολογικά novum (νέα) που αναπτύσσονταν εντός της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.[1]
Ο προτεσταντισμός δίνει έμφαση στη δικαίωση του χριστιανού πιστού από τον Θεό μόνο με την πίστη (sola fide) και όχι με τον συνδυασμό πίστης και καλών πράξεων όπως στον Ρωμαιοκαθολικισμό, στη διδασκαλία ότι η σωτηρία έρχεται μόνο με τη θεία χάρη ή την «ανάξια εύνοια», όχι ως κάτι που αξίζει λόγω (sola gratia) των καλών πράξεων, στην ιεροσύνη όλων των πιστών της Εκκλησία και στην επιβεβαίωση της Αγίας Γραφής ως της μόνης ανώτατης αρχής (sola scriptura, «μόνο η γραφή») από την οποία πρέπει να πηγάζει όλη η πνευματική εξουσία ή η κύρια εξουσία (prima scriptura, «πρώτα η γραφή») για τον έγκυρο ορισμό του χριστιανικού δόγματος, αντί της πίστης στην ισότητα με τις ιερές παραδόσεις της Εκκλησίας που βρίσκονται έξω από την παραδοσιακή βιβλική γραφή.[2][3] Οι περισσότεροι Προτεστάντες, με εξαίρεση τον Αγγλοπαπισμό, απορρίπτουν το ρωμαιοκαθολικό δόγμα της παπικής υπεροχής, αλλά διαφωνούν μεταξύ τους σχετικά με τον αριθμό των μυστηρίων, την πραγματική παρουσία του Χριστού στη Θεία Ευχαριστία και τα ζητήματα της εκκλησιαστικής πολιτείας και της αποστολικής διαδοχής.[4][5] Άλλα προτεσταντικά δόγματα και ανεξάρτητοι προτεστάντες συνήθως δεν ενδιαφέρονται για τα περισσότερα από αυτά τα θεολογικά ζητήματα και επικεντρώνονται μόνο στην αντίληψή τους για τις ρητές χριστιανικές διδασκαλίες στην ίδια την Αγία Γραφή. Τα πέντε solae του Λουθηρανισμού και των Μεταρρυθμισμένων εκκλησιών συνοψίζουν τις βασικές θεολογικές διαφορές με την Καθολική Εκκλησία. [2][6]Σήμερα είναι η δεύτερη σε αριθμό πιστών μορφή Χριστιανισμού, με συνολικά 800 εκατομμύρια ως 1 δισεκατομμύριο πιστούς παγκοσμίως, περίπου το 37% όλων των Χριστιανών.[7][8] Με την ταχεία αύξηση του πληθυσμού οι Προτεστάντες προβλέπεται να αποτελούν την πλειοψηφία των Χριστιανών μέσα στις επόμενες δεκαετίες.
Η Μεταρρύθμιση ξεκίνησε στη Γερμανία το 1517, όταν ο Μαρτίνος Λούθηρος δημοσίευσε τις Ενενήντα Πέντε Θέσεις του ως αντίδραση στις καταχρήσεις στην πώληση συγχωροχαρτίων από την Καθολική Εκκλησία, που υποτίθεται ότι πρόσφερε άφεση αμαρτιών στους αγοραστές τους..[9] Ο όρος ωστόσο προέρχεται από την επιστολή διαμαρτυρίας Γερμανούς Λουθηρανούς πρίγκιπες το 1529 κατά ενός διατάγματος της Δίαιτας του Σπάιερ που καταδίκαζε τις διδασκαλίες του Μαρτίνου Λούθηρου ως αιρετικές.[10] Αν και υπήρξαν προηγούμενες ρήξεις και προσπάθειες μεταρρύθμισης της Καθολικής Εκκλησίας, κυρίως από τους Πέτερ Βάλντο, Τζον Ουίκλφ και Γιαν Χους, μόνο ο Λούθηρος κατάφερε να πυροδοτήσει ένα ευρύτερο, διαρκές και νεότερο κίνημα.[11] Τον 16ο αιώνα ο Λουθηρανισμός εξαπλώθηκε από τη Γερμανία στις Δανία, Νορβηγία, Σουηδία, Φινλανδία, Λετονία, Εσθονία και Ισλανδία.[12] Οι καλβινιστικές εκκλησίες εξαπλώθηκαν στις Γερμανία, Ουγγαρία, Ολλανδία, Σκωτία, Ελβετία και Γαλλία από Προτεστάντες Μεταρρυθμιστές όπως ο Ιωάννης Καλβίνος, ο Ούλριχ Ζβίγγλιος και ο Τζον Νοξ.[13] Ο πολιτικός διαχωρισμός της Εκκλησίας της Αγγλίας από τον πάπα επί του Βασιλιά Ερρίκου Η' ήταν η αρχή του Αγγλικανισμού, φέρνοντας την Αγγλία και την Ουαλία σε αυτό το ευρύ κίνημα της Μεταρρύθμισης, υπό την ηγεσία του μεταρρυθμιστή Τόμας Κράνμερ, τότε Αρχιεπίσκοπου του Καντέρμπερι, του οποίου το έργο σφυρηλάτησε το αγγλικανικό δόγμα και ταυτότητα.
Οι Προτεστάντες έχουν αναπτύξει εκτενώς μια μοναδική κουλτούρα, που έχει συνεισφέρει σημαντικά στην εκπαίδευση, τις κλασσικές μελέτες και τις επιστήμες, την πολιτική και κοινωνική τάξη, την οικονομία και τις τέχνες και σε πολλούς άλλους τομείς.[14] Ο προτεσταντισμός είναι ποικίλος, χωρίζεται σε διάφορες ονομασίες με βάση τη θεολογία και την εκκλησιολογία, χωρίς να αποτελεί ενιαία δομή όπως η Καθολική Εκκλησία, οι Ορθόδοξες Εκκλησίες ή οι Ανατολίτικες Εκκλησίες. Οι Προτεστάντες πιστεύουν στην έννοια της αόρατης εκκλησίας, σε αντίθεση με την Καθολική Εκκλησία, τις Ορθόδοξες και τις Ανατολίτικες Ορθόδοξες Εκκλησίες, την Ασσυριακή Εκκλησία της Ανατολής και την Αρχαία Εκκλησία της Ανατολής, που όλες αντιλαμβάνονται εαυτές ως τη μία και μοναδική αρχική εκκλησία — τη «μία αληθινή εκκλησία» — που ιδρύθηκε από τον Ιησού Χριστό (αν και ορισμένα προτεσταντικά δόγματα, συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού Λουθηρανισμού, τηρούν αυτή τη θέση). Ορισμένα δόγματα έχουν παγκόσμια εμβέλεια και κατανομή των μελών της εκκλησίας, ενώ άλλα περιορίζονται σε μία μόνο χώρα. Η πλειοψηφία των Προτεσταντών[g] είναι μέλη λίγων προτεσταντικών δογμάτων: Αντβεντιστές, Αναβαπτιστές, Αγγλικανοί, Βαπτιστές, Καλβινιστές/Μεταρρυθμιστές, Λουθηρανοί, Μεθοδιστές, Μοραβιανοί, Αδελφοί του Πλίμουθ, Πρεσβυτεριανοί και Κουάκεροι.[7] Οι ανεξάρτητες, οι χαρισματικές και οι τοπικές εκκλησίες βρίσκονται σε άνοδο και αποτελούν σημαντικό κομμάτι του Προτεσταντισμού.[15][16]