Ιτωνία
From Wikipedia, the free encyclopedia
Ιτωνία είναι ένα από τα προσωνύμια της Αθηνάς, το οποίο προερχόταν από την πόλη Ίτωνα της Φθιώτιδας. Το χρησιμοποιούσαν είτε με τον τύπο «Ιτωνίς», είτε ως «ιΙτωναία» και με το όνομα αυτό λατρευόταν ευρύτατα στη Θεσσαλία, αλλά και στη Βοιωτία, την Αθήνα αλλά και την Αμοργό[1][2].
Ναοί με το όνομα της Ιτωνίας βρισκόταν στην πόλη Ίτων στη Θεσσαλία, αλλά και στην Κορώνεια της Βοιωτίας. Ο Στράβων αναφέρει ότι ο ναός βρίσκεται πάνω στο Κουράλιο ποταμό (αναφέρεται στο ναό στη Θεσσαλία)[3]. Στο ναό στην Κορώνεια βρισκόταν άγαλμά της το οποίο είχε κατασκευάσει ο γλύπτης Αγοράκριτος, μαθητής του Φειδία[4].
Προς τιμήν της Ιτωνίας Αθηνάς γινόταν στη Θεσσαλία γιορτές, τα Ιτώνια. Είναι δε γνωστός ο Ιτώνιος, μήνας στο Θεσσαλικό ημερολόγιο, περίπου τον Αύγουστο (Λοκρίδα, Φωκίδα - περιοχές που τότε θεωρούνταν ως Θεσσαλικές, αλλά και στο Ταυρομένιο της Μεγάλης Ελλάδας - της σημερινής κάτω Ιταλίας, αποικίας της Νάξου)[2].
Η Ιτωνία θεωρείτο αρχικά χθόνια θεότητα, θεότητα δηλαδή του Κάτω Κόσμου, ενώ αργότερα είχε χαρακτήρα πολεμικής θεότητας. Η Ιτωνία Αθηνά απεικονίζεται σε νομίσματα από την εποχή του Πύρρου και των διαδόχων του αλλά και σε νομίσματα της Θεσσαλικής Συμμαχίας (κοντά στο 150 π.Χ.), πάνοπλη και σε κάποια από αυτά, έτοιμη να πετάξει το δόρυ της[5]. Τον 1ο αιώνα π.Χ. η Ιτωνία αναφέρεται και από τον Ρωμαίο ποιητή Κάτουλλο[6].
Σύμφωνα με άλλους, όπως ο Απολλώνιος ο Ρόδιος[7] και το Μέγα Ετυμολογικόν[8] η Ιτωνία πήρε το όνομά της από τον πατέρα της Ίτωνο.
Στον Απολλώνιο το Ρόδιο αναφέρεται ότι η πληροφορία προέρχεται από τον βιβλίο Θηβαϊκά του αρχαίου συγγραφέα Αρμενίδα), ενώ στο Μέγα Ετυμολογικό αναφέρεται ότι σύμφωνα με τον γενεαλόγο Σιμωνίδη, ο Ίτωνος είχε δυο κόρες, την Αθηνά και την Ιοδάμα, οι οποίες ενεπλάκησαν σε μάχη και η Αθηνά (Ιτωνία, κόρη του Ίτωνα δηλαδή) σκότωσε την αδελφή της Ιοδάμα[1].
Σύμφωνα με τον Παυσανία, το 2ο αιώνα, (9.34.1), η Ιοδάμα ήταν ιέρεια της Ιτωνίας Αθηνάς στην αρχαία Κορώνεια Βοιωτίας η οποία όταν είδε την κεφαλή της Μέδουσας στην ασπίδα της Αθηνάς ή στο στήθος της Αθηνάς, απολιθώθηκε[9]. Σε αμφότερες τις ιστορίες πάντως, η Ιοδάμα πεθαίνει λόγω της Ιτωνίας Αθηνάς, είτε η Αθηνά ήταν θνητή, αδελφή της, είτε θεά.