Σιλεσία του Τσιέσιν
From Wikipedia, the free encyclopedia
Η Σιλεσία του Τσιέσιν (πολωνικά: Śląsk Cieszyński, τσεχικά: Těšínské Slezsko, γερμανικά: Teschener Schlesien) είναι ιστορική περιοχή στη νοτιοανατολική Σιλεσία, με κέντρο τις πόλεις Τσιέσιν και Τσέσκι Τσέσιν, η οποία διχοτομείται από τον ποταμό Όλζα. Από το 1920 έχει χωριστεί μεταξύ της Πολωνίας και της Τσεχοσλοβακίας και αργότερα της Τσεχίας. Καλύπτει μια έκταση περίπου 2.280 χλμ2 και έχει περίπου 810.000 κατοίκους, εκ των οποίων τα 1.002 χλμ2 βρίσκονται στην Πολωνία, ενώ τα 1.280 χλμ2 βρίσκονται στην Τσεχία.
Τα ιστορικά όρια της περιοχής είναι περίπου τα ίδια με εκείνα του πρώην ανεξάρτητου Δουκάτου του Τέσεν. Επί του παρόντος, πάνω από το ήμισυ της Σιλεσίας του Τσιέσιν αποτελεί μια από τις ευρωπεριφέρειες, την Ευρωπεριφέρεια Σιλεσίας του Τσιέσιν, με το υπόλοιπο να ανήκει στην Ευρωπεριφέρεια Μπεσκίντι.[1][2]
Από διοικητική άποψη, το πολωνικό τμήμα της Σιλεσίας του Τσιέσιν βρίσκεται στο Βοεβοδάτο Σιλεσίας και περιλαμβάνει το Πόβιατ Τσιέσιν, το δυτικό τμήμα του Πόβιατ Μπιέλσκο και το δυτικό τμήμα της πόλης Μπιέλσκο-Μπιάουα.
Το τμήμα της Τσεχίας βρίσκεται στην Περιφέρεια Μοραβίας-Σιλεσίας και περιλαμβάνει την Περιοχή Καρβινά, το ανατολικό τμήμα της Περιοχής Φρίντεκ-Μίστκε και τα ανατολικά τμήματα της Περιοχής Οστράβα και της ίδιας της πόλης Οστράβα.
Η Σιλεσία του Τσιέσιν καλύπτει την περιοχή του πρώην Δουκάτου του Τέσεν, το οποίο υπήρχε από το 1290 έως το 1918. Πριν από το 1290 η περιοχή αποτελούσε ένα καστελλανάτο, το οποίο μαζί με το Καστελλανάτο του Ρατσίμπους σχημάτισαν το Δουκάτο του Ρατσίμπους το 1172. Από το 1202 ήταν μέρος του ενιαίου Δουκάτου των Οπόλε και Ρατσίμπους. Από το 1290 έως το 1653, το Δουκάτο του Τέσεν διοικούνταν από τον τοπικό κλάδο της δυναστείας των Πιαστ. Το 1327, ο Καζιμίρ Α΄ του Τσέσυν, ορκίστηκε φόρο τιμής στον βασιλιά Ιωάννη της Βοημίας και το δουκάτο έγινε αυτόνομο φέουδο του Βασιλείου της Βοημίας και αργότερα του Βοημικού Στέμματος. Η κυριαρχία των Πιαστ συνεχίστηκε μέχρι το 1653 και τον θάνατο της τελευταίας απογόνου των Πιαστ, Ελισάβετ Λουκρητία του Τσιέσιν, μετά την οποίο παρήλθε απευθείας στους Βασιλείς της Βοημίας,[3] εκείνη την εποχή από τη δυναστεία των Αψβούργων. Από το 1722, οι δούκες του Τέσεν προέρχονταν από τη δυναστεία των Δούκων της Λωρραίνης, από το 1767 έως το 1822 από τη δυναστεία των Βέττιν και από το 1822 έως το 1918 από τη δυναστεία των Αψβούργων-Λωρραίνης.
Η Σιλεσία του Τσιέσιν εδραιώθηκε ως μια ενιαία ιστορική, γεωπολιτική, κοινωνικοπολιτιστική και οικονομική οντότητα κατά την περίοδο της κυριαρχίας των Αψβούργων. Διαφέρει από την υπόλοιπη Σιλεσία επειδή μετά τον Πρώτο Σιλεσικό Πόλεμο μεταξύ της Μοναρχίας των Αψβούργων και της Πρωσίας παρέμεινε μέρος της Αυστρίας, ενώ το μεγαλύτερο μέρος της Σιλεσίας έγινε μέρος της Πρωσίας.
Μετά το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και τα δύο νέα ανεξάρτητα κράτη της Πολωνίας και της Τσεχοσλοβακίας διεκδίκησαν την περιοχή. Η Τσεχοσλοβακία διεκδίκησε την περιοχή εν μέρει για ιστορικούς και εθνοτικούς λόγους, αλλά κυρίως για οικονομικούς και στρατηγικούς λόγους. Η περιοχή ήταν σημαντική για τους Τσέχους, καθώς η κρίσιμη σιδηροδρομική γραμμή που ένωνε την Τσεχική Σιλεσία με τη Σλοβακία διέσχιζε την περιοχή (η σιδηροδρομική γραμμή Κόσιτσε-Μποχουμίν, όπου ήταν ένας από τους δύο μόνο σιδηροδρόμους που συνέδεαν τις τσεχικές επαρχίες με τη Σλοβακία εκείνη την εποχή). Η δυτική περιοχή της Σιλεσίας του Τσιέσιν είναι επίσης πολύ πλούσια σε άνθρακα. Πολλά σημαντικά ανθρακωρυχεία, εγκαταστάσεις και εργοστάσια μεταλλουργίας βρίσκονται εκεί. Η πολωνική πλευρά στήριξε τον ισχυρισμό της για την περιοχή σε εθνοτικά κριτήρια: η πλειοψηφία του πληθυσμού της περιοχής ήταν Πολωνοί, σύμφωνα με την τελευταία (1910) αυστριακή απογραφή.[4]
Δημιουργήθηκαν δύο συμβούλια τοπικής αυτοδιοίκησης, πολωνικό και τσέχικο. Αρχικά, και τα δύο εθνικά συμβούλια διεκδίκησαν για τον εαυτό τους ολόκληρη την Σιλεσία του Τσιέσιν, η πολωνική Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego στη δήλωσή της "Ludu śląski!" της 30ής Οκτωβρίου 1918 και το τσεχικό Národní výbor pro Slezsko στη δήλωσή του της 1ης Νοεμβρίου 1918.[5] Στις 31 Οκτωβρίου 1918, στον απόηχο του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και της διάλυσης της Αυστροουγγαρίας, το μεγαλύτερο μέρος της περιοχής καταλήφθηκε από τις τοπικές πολωνικές αρχές. Η βραχύβια ενδιάμεση συμφωνία της 2ας Νοεμβρίου 1918 αντανακλούσε την αδυναμία των δύο εθνικών συμβουλίων να φτάσουν στην τελική οριοθέτηση[5] και στις 5 Νοεμβρίου 1918 η περιοχή μοιράστηκε μεταξύ Πολωνίας και Τσεχοσλοβακίας με μια άλλη ενδιάμεση συμφωνία.[6] Το 1919, τα συμβούλια απορροφήθηκαν από τις νεοσύστατες και ανεξάρτητες κεντρικές κυβερνήσεις στην Πράγα και στη Βαρσοβία.
Η πρώτη δεν ήταν ικανοποιημένη με την κατάσταση και στις 23 Ιανουαρίου 1919 εισέβαλε στην περιοχή,[7][8] ενώ και τα δύο μέρη συμμετείχαν σε πολύ μεγαλύτερες συγκρούσεις αλλού, η Πολωνία στον πόλεμο της εναντίον της Λαϊκής Δημοκρατίας της Δυτικής Ουκρανίας και η Τσεχοσλοβακία στον πόλεμο με την Ουγγρική Σοβιετική Δημοκρατία για την Άνω Ουγγαρία. Η ώθηση για την τσεχική εισβολή το 1919 ήταν η διοργάνωση εκλογών από την Πολωνία για το Σέιμ (κοινοβούλιο) της Πολωνίας στην επίμαχη περιοχή. Οι εκλογές επρόκειτο να διεξαχθούν σε ολόκληρη τη Σιλεσία του Τσιέσιν. Οι Τσέχοι ισχυρίστηκαν ότι οι ψηφοφορίες δεν πρέπει να διεξαχθούν στην αμφισβητούμενη περιοχή, καθώς η οριοθέτηση ήταν μόνο ενδιάμεση και κανένας κυρίαρχος κανόνας δεν έπρεπε να εκτελεστεί εκεί από κανένα μέρος. Το αίτημα της Τσεχίας απορρίφθηκε από τους Πολωνούς και, μετά την απόρριψη, οι Τσέχοι αποφάσισαν να επιλύσουν το ζήτημα με τη βία.[5] Οι τσεχικές μονάδες με επικεφαλής τον Συνταγματάρχη Γιόσεφ Σνεϊντάρεκ και οι πολωνικές μονάδες με διοικητή τον Στρατηγό Φραντσίσεκ Λατίνικ συγκρούστηκαν μετά την ταχεία προέλαση των Τσέχων κοντά στο Σκότσουφ, όπου έλαβε χώρα μάχη στις 28–30 Ιανουαρίου. Δεν ήταν αποφασιστικός, και προτού οι ενισχυμένες τσέχικες δυνάμεις μπορέσουν να συνεχίσουν την επίθεση στην πόλη, πιέστηκαν από την Αντάντ να σταματήσουν τις επιχειρήσεις και υπογράφηκε εκεχειρία στις 3 Φεβρουαρίου.
Μέσα σε αυτό το τεταμένο κλίμα αποφασίστηκε να διεξαχθεί ένα δημοψήφισμα στην περιοχή που θα ρωτούσε τους κατοίκους της σε ποια χώρα έπρεπε να ενταχθεί η περιοχή. Οι επίτροποι του δημοψηφίσματος έφτασαν εκεί στα τέλη Ιανουαρίου 1920 και αφού ανέλυσαν την κατάσταση κήρυξαν κατάσταση έκτακτης ανάγκης στην επικράτεια στις 19 Μαΐου 1920. Η κατάσταση στην περιοχή παρέμεινε πολύ τεταμένη. Αμοιβαίοι εκφοβισμοί, τρομοκρατικές ενέργειες, ξυλοδαρμοί ακόμα και δολοφονίες επηρέασαν την περιοχή.[9] Δεν θα μπορούσε να γίνει δημοψήφισμα σε αυτή την ατμόσφαιρα. Στις 10 Ιουλίου και οι δύο πλευρές αποκήρυξαν την ιδέα του δημοψηφίσματος και ανέθεσαν την απόφαση στο Συνέδριο του Σπα (1920).[10] Τελικά, το 58,1% της έκτασης της Σιλεσίας του Τσιέσιν, μαζί με το 67,9% του πληθυσμού, καταλήφθηκε από την Τσεχοσλοβακία στις 28 Ιουλίου 1920, με απόφαση του Συνεδρίου του Σπα.[10] Αυτή η απόφαση χώρισε μια ιστορικά ενοποιημένη περιοχή, αφήνοντας μια σημαντική πολωνική μειονότητα στην Τσεχοσλοβακία και στην πράξη δημιούργησε το Ζαόλζιε (Zaolzie), το ανατολικό τμήμα του τσεχικού τμήματος της Σιλεσίας του Τσιέσιν. Zaolzie κυριολεκτικά σημαίνει «η γη πέρα από τον ποταμό Όλζα» (κοιτάζοντας από την Πολωνία). Η διαίρεση του 1920 είχε άμεσο αντίκτυπο στη ζωή της περιοχής. Πολλές οικογένειες χωρίστηκαν από τα νέα σύνορα. Διάφοροι δήμοι χωρίστηκαν μεταξύ των δύο πολιτειών— Τσιέσιν (Πολ.)/Τσέσκι Τσέσιν (Τσ.), Λέσνα Γκούρνα (Πολ.)/Χόρνι Λίστνα (Τσ.) και Μαρκλοβίτσε Γκούρνε (Πολ.)/Ντόλνι Μαρκλοβίτσε (Τσ.), μεταξύ άλλων.
Την 1η Οκτωβρίου 1938, το Ζαόλζιε προσαρτήθηκε από την Πολωνία μετά τη Συμφωνία του Μονάχου. Την 1η Σεπτεμβρίου 1939, το Ζαόλζιε προσαρτήθηκε από τη Ναζιστική Γερμανία μετά την εισβολή της στην Πολωνία. Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η Σιλεσία του Τσιέσιν ήταν μέρος της Ναζιστικής Γερμανίας. Αμέσως μετά τον πόλεμο, τα σύνορά της επέστρεψαν στην κατάσταση του 1920. Η Πολωνία υπέγραψε συνθήκη με την Τσεχοσλοβακία στη Βαρσοβία στις 13 Ιουνίου 1958, επιβεβαιώνοντας τα σύνορα όπως υπήρχαν την 1η Ιανουαρίου 1938. Το τσεχικό τμήμα της Σιλεσίας του Τσιέσιν συνέχισε να είναι μέρος της Τσεχοσλοβακίας μέχρι τη διάλυση της τελευταίας το 1993 και από τότε είναι μέρος της Τσεχίας.
Η περιοχή χωρίζεται από την υπόλοιπη Σιλεσία (και ειδικότερα την Άνω Σιλεσία) από τον ποταμό Βιστούλα (το τμήμα που ξεκινά από το Στρούμιεν) και από την περιοχή της Ελάσσονος Πολωνίας από τον ποταμό Μπιάουα και το όρος Μπαράνια Γκούρα, την υψηλότερη κορυφή του πολωνικού τμήματος της περιοχής στα 1.220 μέτρα ύψόμετρο. Η υψηλότερη κορυφή της περιοχής είναι η Λίσα Χόρα (1.323 μ.) στο τσεχικό μέρος. Η περιοχή συνορεύει επίσης με τη Σλοβακία, κατά μήκος της οροσειράς Πόλομ και του Περάσματος Γιαμπλούνκοφ στο Μόστι ου Γιαμπλούνκοβα και με τη Μοραβία κατά μήκος των ποταμών Οστραβίτσε και Όντερ. Γεωμορφολογικά, η περιοχή της Σιλεσίας του Τσιέσιν βρίσκεται στα Δυτικά Καρπάθια.
Οι σημαντικότερες πόλεις του πολωνικού τμήματος της περιοχής περιλαμβάνουν το Τσιέσιν, το Μπιέλσκο (δυτικό τμήμα του Μπιέλσκο-Μπιάουα), το Τσεχοβίτσε-Ντζιεντζίτσε, το Σκότσουφ, το Στρούμιεν, το Ούστρον και τη Βίσουα. Το τσεχικό τμήμα της περιοχής περιλαμβάνει το ανατολικό τμήμα της Οστράβα, το Μποχουμίν, το Τσέσκι Τσέσιν, το Φρίντεκ (το ανατολικό τμήμα του Φρίντεκ-Μίστεκ), το Χάβιροβ, την Καρβινά, την Ορλοβά και το Τσινέτς.
Ιστορικά, το Δουκάτο του Τέσεν, και επομένως η Σιλεσία του Τσιέσιν, αποτελούσαν μέρος της Άνω Σιλεσίας. Μετά τους Σιλεσιανούς Πολέμους τον 18ο αιώνα διαχωρίστηκε από την υπόλοιπη Σιλεσία, η οποία ξεκίνησε τη διαδικασία διαμόρφωσης της δικής της ιδιαιτερότητας, σε βαθμό που ορισμένοι σύγχρονοι συγγραφείς ισχυρίζονται ότι η Σιλεσία του Τσιέσιν και η Άνω Σιλεσία είναι ξεχωριστές περιοχές.[11]
Η Σιλεσία του Τσιέσιν ως περιοχή ενοποιήθηκε τον 19ο αιώνα, η οποία αργότερα έγινε διακριτό ανατολικό τμήμα της Αυστριακής Σιλεσίας, κορωνίδα του κισλεϊθανικού τμήματος της Αυστροουγγαρίας, η οποία βοήθησε στη διαμόρφωση μιας ξεχωριστής τοπικής ταυτότητας βασισμένης στη γλώσσα, τον θρησκευτικό και εθνικό πλουραλισμό και ιδιαιτερότητα από άλλα μέρη της Σιλεσίας.[12]
Η περιοχή κατοικούνταν από πολλές εθνότητες. Οι περισσότεροι ήταν Πολωνοί, Τσέχοι (κυρίως στο δυτικό τμήμα της περιοχής), Γερμανοί (ειδικά στη γερμανική γλωσσική νησίδα Μπιέλσκο-Μπιάουα ) και Εβραίοι. Το βόρειο τμήμα, έντονα βιομηχανοποιημένο και αστικοποιημένο, είναι πιο πυκνοκατοικημένο από το νότιο τμήμα, που είναι πιο ορεινό. Η πυκνότητα πληθυσμού της Σιλεσίας του Τσιέσιν είναι περίπου 360/χλμ2). Το νότιο, ορεινό τμήμα της περιοχής φιλοξενεί τους Σιλέσιους Γκουράλους, τους αυτόχθονες πληθυσμούς της περιοχής. Έχουν τον δικό τους ξεχωριστό πολιτισμό, που έχει επηρεάσει τον πολιτισμό ολόκληρης της περιοχής.
Η Σιλεσία του Τσιέσιν είναι γνωστή για τον θρησκευτικό της πλουραλισμό. Οι πιο διαδεδομένες θρησκείες είναι ο Ρωμαιοκαθολικισμός και ο Λουθηρανισμός. Η περιοχή είναι ξεχωριστή σε μεγάλο βαθμό λόγω του Προτεσταντισμού της, ο οποίος έχει επιρροή σε ολόκληρη την περιοχή. Μερικοί από τους δήμους με προτεσταντική πλειοψηφία περιλαμβάνουν αυτούς που βρίσκονται κοντά στο Σκότσουφ και τη Βίσουα, τη μοναδική πόλη στην Πολωνία με προτεσταντική πλειοψηφία. Η προτεσταντική επιρροή αντανακλάται στο περιφερειακό ρητό στη τσιεσινική σιλεσική διάλεκτο «Dzierży sie twardo jak lutersko wiara kole Cieszyna» («Παραμένει ισχυρή όπως η λουθηρανική πίστη γύρω από το Τσιέσιν»).[13] Αρκετές πόλεις, ιδιαίτερα το Μπιέλσκο, το Τσιέσιν και το Φριστάτ, στο παρελθόν είχαν μεγαλύτερη εβραϊκή κοινότητα, αλλά οι ντόπιοι Εβραίοι εξολοθρεύτηκαν σχεδόν ολοκληρωτικά από τους Ναζί κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και οι ντόπιοι Γερμανοί απελάθηκαν όλοι στη Γερμανία ή την Αυστρία μετά τον πόλεμο. Σήμερα, πολλά άλλα θρησκευτικά, κυρίως χριστιανικά, δόγματα υπάρχουν σε μικρό αριθμό, συμπεριλαμβανομένων των Μαρτύρων του Ιεχωβά, των Αντβεντιστών της Έβδομης Ημέρας και των Πεντηκοστιανών, των οποίων το κίνημα στην Πολωνία ξεκίνησε από τη Σιλεσία του Τσιέσιν.
Η Σιλεσία του Τσιέσιν είναι επίσης ξεχωριστή για τη διάλεκτό της, την τσιεσινική σιλεσική διάλεκτο, η οποία διαφέρει από τις άλλες σιλεσικές διαλέκτους που ομιλούνται στην Άνω Σιλεσία. Είναι μια ξεχωριστή διάλεκτος με κυρίως πολωνικές επιρροές. Οι τσέχικες[14] και οι γερμανικές[15] επιρροές είναι επίσης ισχυρές. Οι κάτοικοι της Σιλεσίας του Τσιέσιν αισθάνονται μια ισχυρή περιφερειακή ταυτότητα – οι ντόπιοι θα πουν ότι είναι (tu) stela (από εδώ)[16]– αλλά η συντριπτική πλειοψηφία δηλώνει ότι είναι πολωνικής ή τσέχικης υπηκοότητας στις αντίστοιχες εθνικές απογραφές τους. Αυτό είναι κάπως διαφορετικό από την κατάσταση στην Άνω Σιλεσία όπου εξακολουθεί να υπάρχει τάση για αυτονομία.[12]
Ωστόσο, οι ντόπιοι εκτιμούν την εποχή των Αψβούργων μάλλον με στοργή. Η εποχή της Μαρίας Θηρεσίας και του Φραγκίσκου Ιωσήφ Α΄ της Αυστρίας αντιμετωπίζεται με νοσταλγία ως εποχή δικαιοσύνης, ανάπτυξης, τάξης και ειρήνης. Αυτό στην πραγματικότητα έχει επίσης εν μέρει τις ρίζες του σε μια φιλελεύθερη και πλουραλιστική στάση απέναντι στις εθνικές και εθνοτικές ομάδες, φιλελεύθερη σε σύγκριση με άλλες αυτοκρατορίες εκείνης της εποχής, ιδιαίτερα την Πρωσία και τη Ρωσική Αυτοκρατορία. Ακόμη και το 2006 υπήρχαν ακόμα πορτρέτα ηγεμόνων των Αψβούργων στον τοίχο στην αίθουσα συνελεύσεων του τοπικού συμβουλίου του Τσιέσιν.[17]
Η πιο διαδεδομένη λαϊκή φορεσιά στην περιοχή ήταν μια τσιεσινική λαϊκή φορεσιά που σχετιζόταν με τους Τσιεσίνους Βλάχους.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
