From Wikipedia, the free encyclopedia
Η ψευδοθύρα είναι μια καλλιτεχνική αναπαράσταση πόρτας η οποία δεν είναι λειτουργική σαν πραγματική πόρτα. Μπορεί να είναι ανάγλυφη σε τοίχο ή να είναι ζωγραφισμένη σ’ αυτόν. Είναι τυπικό αρχιτεκτονικό στοιχείο σε τάφους της αρχαίας Αιγύπτο, καθώς και σε τάφους άλλων πολιτισμών μετά, όπως την προϊστορική Σαρδηνία, τον ετρουσκικό πολιτισμό, την αρχαία Ρώμη και την αρχαία Ελλάδα, όπου στα δύο τελευταία απαντάται και σε τάφους και σε οικείες.
Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι πίστευαν ότι η ψευδοθύρα ήταν το κατώφλι μεταξύ του κόσμου των ζωντανών και του κόσμου των νεκρών, και μέσω της οποίας μια θεότητα ή το πνεύμα του νεκρού μπορούσε να μπαίνει και να βγαίνει από τον τάφο[1].
Η ψευδοθύρα συνήθως ήταν το μέρος του τάφου όπου ήταν το ιερό για τις προσφορές, το σημείο όπου οι συγγενείς μπορούσαν να προσφέρουν τις προσφορές σε ένα ειδικό άνοιγμα μπροστά από την πόρτα[2].
Οι περισσότερες ψευδοθύρες βρίσκονται στο δυτικό τοίχο του ταφικού ναΐσκου, καθώς οι αρχαίοι Αιγύπτιοι συνέδεαν τη δύση με τη χώρα των νεκρών. Σε πολλούς μασταμπάδες, άντρας και γυναίκα που είναι θαμμένοι εκεί έχουν ο καθένας την ψευδοθύρα τους.
Μια ψευδοθύρα ήταν συνήθως σκαλισμένη από ένα μεγάλο κομμάτι πέτρας ή ξύλου, και δεν είχε τη λειτουργία κανονικής πόρτας. Στο κέντρο της πόρτας υπήρχε κόγχη, ενώ στο πλάι υπήρχαν παραστάδες —κάποιες πολλές τοποθετημένες η μία δίπλα στην άλλη για να δίνουν ψευδαίσθηση βάθους — καθώς και είσοδος ή πέρασμα. Πάνω από την πόρτα υπάρχει σκαλισμένο ένα ημικυκλικό τύμπανο που μιμείται το παραπέτασμα από χόρτο που έκλεινε τις πραγματικές πόρτες.
Η πόρτα επίσης έχει γείσο και ανώφλι, ενώ παράσταση του νεκρού μπροστά από το τραπέζι των προσφορών είναι συνήθως χαραγμένη πάνω από το κέντρο της πόρτας[1]. Κάποιες φορές, ο ιδιοκτήτης του τάφου είχε σκαλισμένο άγαλμα με την εικόνα του στην κεντρική κόγχη της ψευδοθύρας.
Οι πλαϊνές παραστάδες συνήθως είναι καλυμμένες με επιγραφές με το όνομα του νεκρού και τους τίτλους του, και μια σειρά από τυπικές φόρμουλες προσφορών. Τα κείμενα αυτά εξάρουν τις αρετές του νεκρού, και εκφράζουν θετικές επιθυμίες για την επόμενη ζωή.
Για παράδειγμα, η ψευδοθύρα του Ανκχιρές αναφέρει[3]:
Στο γείσο:
Η αριστερή και δεξιά παραστάδα:
Η διαμόρφωση της ψευδοθύρας με τη σειρά από παραστάδες, προέρχεται από το αντίστοιχο μοτίβο της πρόσοψης παλατιού που ήταν τυπικό αρχιτεκτονικό στιλ της πρώιμης Δυναστική περιόδου. Η ψευδοθύρα χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά σε μασταμπάδες της Τρίτης Δυναστείας του Παλαιού Βασιλείου, και η χρήση της έγινε σχεδόν καθολική στους τάφους από την Τέταρτη ως την Έκτη Δυναστεία. Κατά τη διάρκεια των σχεδόν 150 χρόνων της βασιλείας των φαραώ της Έκτης Δυναστείας Πεπί Α΄, Μερενρέ Α΄, και Πεπί Β΄, το μοτίβο της ψευδοθύρας πέρασε από μια σειρά αλλαγών που άλλαξε το σχέδιο των πλαισίων, επιτρέποντας έτσι στους ιστορικούς να χρονολογούν τους τάφους ανάλογα με το στιλ των ψευδοθυρών σε αυτούς[5].
Μετά την Πρώτη μεταβατική περίοδο, η δημοτικότητα των ψευδοθυρών εύθηνε, έχοντας αντικατασταθεί από στήλες ως τις κύριες επιφάνειες όπου εγχαράσσονταν οι ταφικές επιγραφές.
Σε τάφους του προϊστορικού Πολιτισμού Οζιέρι στη Σαρδηνία, υπάρχουν συχνά ψευδοθύρες στους τοίχους, εισόδους μάλλον στον Κάτω Κόσμο[6][7][8].
Σε ετρουσκικούς τάφους η ψευδοθύρα είχε δωρικό σχέδιο και πάντα απεικονιζόταν κλειστή. Τις περισσότερες φορές είναι ζωγραφισμένη, αλλά κάποιες είναι ανάγλυφη. Αντίθετα από την αιγυπτιακή, για την ετρουσκική ψευδοθύρα έχουν δοθεί πολλές διαφορετικές ερμηνείες. Μπορεί να ήταν η πόρτα για τον άλλο κόσμο, όπως στην αρχαία Αίγυπτο. Μπορεί να ήταν ένα σημάδι για το πού θα τοποθετηθεί μια νέα πόρτα και θάλαμος σε μελλοντική επέκταση του τάφου. Μια άλλη πιθανότητα είναι ότι είναι η ίδια η πόρτα του τάφου όπως φαίνεται από έξω. Στον Τάφο του Augurs στην Ταρκυνία δύο άντρες είναι ζωγραφισμένοι αριστερά και δεξιά της πόρτας. Οι χειρονομίες τους δείχνουν ότι ο νεκρός θεωρούνταν ότι ήταν πίσω από την πόρτα[9]. Γνώρισε δημοτικότητα κατά τους 6ο και 5ο αιώνα π.Χ., όπου ως συμβολικό πέρασμα στον άλλο κόσμο κατείχε καίρια θέση στον τάφο, ενώ στους επόμενους αιώνες δεν απαντάται τόσο συχνά[10]
Η ψευτοθύρα αποτελούσε αρχιτεκτονικό στοιχείο και στην αρχαία Ελλάδα, όπως για παράδειγμα στους Μακεδονικούς τάφους. Ένα παράδειγμα αποτελεί ο λεγόμενος Τάφος της Ευρυδίκης στη Βεργίνα, όπου υπάρχει ψευδοθύρα στο πίσω, βόρειο, τοίχο του τάφου[11]. Αποτελεί πιθανόν συμβολική αναφορά στις πύλες του Άδη και το πέρασμα του νεκρού στον άλλο κόσμο[12].
Οι ζωγραφισμένες πόρτες ήταν συχνό διακοσμητικό στοιχείο του εσωτερικού ρωμαϊκών βιλλών. Ένα παράδειγμα είναι η βίλλα του Ιούλιου Πολύβιου στην Πομπηία, όπου η ζωγραφισμένη ψευτοθύρα ήταν απέναντι από την πόρτα, για να επιτευχτεί συμμετρία. Οι ψευτοθύρες εκτός από την αρχιτεκτονική ισορροπία, μπορεί να είχαν σκοπό να φαίνεται η βίλλα μεγαλύτερη από ό, τι ήταν στην πραγματικότητα[13]. Επίσης η ψευδοθύρα ήταν χαρακτηριστικό στοιχείο και ρωμαϊκών τάφων[14], ενώ διατηρήθηκε και κατά την Ελληνιστική περίοδο[15].
Τέλος, οι ψευτοθύρες έγιναν τυπικό χαρακτηριστικό της αρχιτεκτονικής των Χμερ, και απαντώνται σε ναούς στην Καμπότζη και αλλού στην περιοχή[16].
|
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.