خرس

See also: جرس, حرس, and خَرس

Arabic

Root
خ ر س (ḵ r s)
2 terms

Etymology 1.1

Pronunciation

• IPA^(key): /xa.ri.sa/

Verb

خَرِسَ • (ḵarisa) I (non-past يَخْرَسُ (yaḵrasu), verbal noun خَرَس (ḵaras))

1. to be mute, to be dumb
2. to become silent, keep silent, hold one's tongue

Conjugation

Conjugation of خَرِسَ (I, sound, i ~ a, full passive, verbal noun خَرَس)

verbal noun الْمَصْدَر						خَرَس ḵaras
active participle اِسْم الْفَاعِل						أَخْرَس ʔaḵras
passive participle اِسْم الْمَفْعُول						مَخْرُوس maḵrūs
active voice الْفِعْل الْمَعْلُوم
		singular الْمُفْرَد				dual الْمُثَنَّى			plural الْجَمْع
		1st person الْمُتَكَلِّم	2nd person الْمُخَاطَب	3rd person الْغَائِب		2nd person الْمُخَاطَب	3rd person الْغَائِب		1st person الْمُتَكَلِّم	2nd person الْمُخَاطَب	3rd person الْغَائِب
past (perfect) indicative الْمَاضِي	m	خَرِسْتُ ḵaristu	خَرِسْتَ ḵarista	خَرِسَ ḵarisa		خَرِسْتُمَا ḵaristumā	خَرِسَا ḵarisā		خَرِسْنَا ḵarisnā	خَرِسْتُمْ ḵaristum	خَرِسُوا ḵarisū
	f		خَرِسْتِ ḵaristi	خَرِسَتْ ḵarisat			خَرِسَتَا ḵarisatā			خَرِسْتُنَّ ḵaristunna	خَرِسْنَ ḵarisna
non-past (imperfect) indicative الْمُضَارِع الْمَرْفُوع	m	أَخْرَسُ ʔaḵrasu	تَخْرَسُ taḵrasu	يَخْرَسُ yaḵrasu		تَخْرَسَانِ taḵrasāni	يَخْرَسَانِ yaḵrasāni		نَخْرَسُ naḵrasu	تَخْرَسُونَ taḵrasūna	يَخْرَسُونَ yaḵrasūna
	f		تَخْرَسِينَ taḵrasīna	تَخْرَسُ taḵrasu			تَخْرَسَانِ taḵrasāni			تَخْرَسْنَ taḵrasna	يَخْرَسْنَ yaḵrasna
subjunctive الْمُضَارِع الْمَنْصُوب	m	أَخْرَسَ ʔaḵrasa	تَخْرَسَ taḵrasa	يَخْرَسَ yaḵrasa		تَخْرَسَا taḵrasā	يَخْرَسَا yaḵrasā		نَخْرَسَ naḵrasa	تَخْرَسُوا taḵrasū	يَخْرَسُوا yaḵrasū
	f		تَخْرَسِي taḵrasī	تَخْرَسَ taḵrasa			تَخْرَسَا taḵrasā			تَخْرَسْنَ taḵrasna	يَخْرَسْنَ yaḵrasna
jussive الْمُضَارِع الْمَجْزُوم	m	أَخْرَسْ ʔaḵras	تَخْرَسْ taḵras	يَخْرَسْ yaḵras		تَخْرَسَا taḵrasā	يَخْرَسَا yaḵrasā		نَخْرَسْ naḵras	تَخْرَسُوا taḵrasū	يَخْرَسُوا yaḵrasū
	f		تَخْرَسِي taḵrasī	تَخْرَسْ taḵras			تَخْرَسَا taḵrasā			تَخْرَسْنَ taḵrasna	يَخْرَسْنَ yaḵrasna
imperative الْأَمْر	m		اِخْرَسْ iḵras			اِخْرَسَا iḵrasā				اِخْرَسُوا iḵrasū
	f		اِخْرَسِي iḵrasī							اِخْرَسْنَ iḵrasna
passive voice الْفِعْل الْمَجْهُول
		singular الْمُفْرَد				dual الْمُثَنَّى			plural الْجَمْع
		1st person الْمُتَكَلِّم	2nd person الْمُخَاطَب	3rd person الْغَائِب		2nd person الْمُخَاطَب	3rd person الْغَائِب		1st person الْمُتَكَلِّم	2nd person الْمُخَاطَب	3rd person الْغَائِب
past (perfect) indicative الْمَاضِي	m	خُرِسْتُ ḵuristu	خُرِسْتَ ḵurista	خُرِسَ ḵurisa		خُرِسْتُمَا ḵuristumā	خُرِسَا ḵurisā		خُرِسْنَا ḵurisnā	خُرِسْتُمْ ḵuristum	خُرِسُوا ḵurisū
	f		خُرِسْتِ ḵuristi	خُرِسَتْ ḵurisat			خُرِسَتَا ḵurisatā			خُرِسْتُنَّ ḵuristunna	خُرِسْنَ ḵurisna
non-past (imperfect) indicative الْمُضَارِع الْمَرْفُوع	m	أُخْرَسُ ʔuḵrasu	تُخْرَسُ tuḵrasu	يُخْرَسُ yuḵrasu		تُخْرَسَانِ tuḵrasāni	يُخْرَسَانِ yuḵrasāni		نُخْرَسُ nuḵrasu	تُخْرَسُونَ tuḵrasūna	يُخْرَسُونَ yuḵrasūna
	f		تُخْرَسِينَ tuḵrasīna	تُخْرَسُ tuḵrasu			تُخْرَسَانِ tuḵrasāni			تُخْرَسْنَ tuḵrasna	يُخْرَسْنَ yuḵrasna
subjunctive الْمُضَارِع الْمَنْصُوب	m	أُخْرَسَ ʔuḵrasa	تُخْرَسَ tuḵrasa	يُخْرَسَ yuḵrasa		تُخْرَسَا tuḵrasā	يُخْرَسَا yuḵrasā		نُخْرَسَ nuḵrasa	تُخْرَسُوا tuḵrasū	يُخْرَسُوا yuḵrasū
	f		تُخْرَسِي tuḵrasī	تُخْرَسَ tuḵrasa			تُخْرَسَا tuḵrasā			تُخْرَسْنَ tuḵrasna	يُخْرَسْنَ yuḵrasna
jussive الْمُضَارِع الْمَجْزُوم	m	أُخْرَسْ ʔuḵras	تُخْرَسْ tuḵras	يُخْرَسْ yuḵras		تُخْرَسَا tuḵrasā	يُخْرَسَا yuḵrasā		نُخْرَسْ nuḵras	تُخْرَسُوا tuḵrasū	يُخْرَسُوا yuḵrasū
	f		تُخْرَسِي tuḵrasī	تُخْرَسْ tuḵras			تُخْرَسَا tuḵrasā			تُخْرَسْنَ tuḵrasna	يُخْرَسْنَ yuḵrasna

Etymology 1.2

Pronunciation

• IPA^(key): /xa.ra.sa/

Verb

خَرَسَ • (ḵarasa) I (non-past يَخْرُسُ (yaḵrusu), verbal noun خَرْس (ḵars))

1. to guess, to estimate
2. to conjecture, to surmise
3. to tell an untruth, falsehood; to lie

Conjugation

Conjugation of خَرَسَ (I, sound, a ~ u, full passive, verbal noun خَرْس)

verbal noun الْمَصْدَر						خَرْس ḵars
active participle اِسْم الْفَاعِل						خَارِس ḵāris
passive participle اِسْم الْمَفْعُول						مَخْرُوس maḵrūs
active voice الْفِعْل الْمَعْلُوم
		singular الْمُفْرَد				dual الْمُثَنَّى			plural الْجَمْع
		1st person الْمُتَكَلِّم	2nd person الْمُخَاطَب	3rd person الْغَائِب		2nd person الْمُخَاطَب	3rd person الْغَائِب		1st person الْمُتَكَلِّم	2nd person الْمُخَاطَب	3rd person الْغَائِب
past (perfect) indicative الْمَاضِي	m	خَرَسْتُ ḵarastu	خَرَسْتَ ḵarasta	خَرَسَ ḵarasa		خَرَسْتُمَا ḵarastumā	خَرَسَا ḵarasā		خَرَسْنَا ḵarasnā	خَرَسْتُمْ ḵarastum	خَرَسُوا ḵarasū
	f		خَرَسْتِ ḵarasti	خَرَسَتْ ḵarasat			خَرَسَتَا ḵarasatā			خَرَسْتُنَّ ḵarastunna	خَرَسْنَ ḵarasna
non-past (imperfect) indicative الْمُضَارِع الْمَرْفُوع	m	أَخْرُسُ ʔaḵrusu	تَخْرُسُ taḵrusu	يَخْرُسُ yaḵrusu		تَخْرُسَانِ taḵrusāni	يَخْرُسَانِ yaḵrusāni		نَخْرُسُ naḵrusu	تَخْرُسُونَ taḵrusūna	يَخْرُسُونَ yaḵrusūna
	f		تَخْرُسِينَ taḵrusīna	تَخْرُسُ taḵrusu			تَخْرُسَانِ taḵrusāni			تَخْرُسْنَ taḵrusna	يَخْرُسْنَ yaḵrusna
subjunctive الْمُضَارِع الْمَنْصُوب	m	أَخْرُسَ ʔaḵrusa	تَخْرُسَ taḵrusa	يَخْرُسَ yaḵrusa		تَخْرُسَا taḵrusā	يَخْرُسَا yaḵrusā		نَخْرُسَ naḵrusa	تَخْرُسُوا taḵrusū	يَخْرُسُوا yaḵrusū
	f		تَخْرُسِي taḵrusī	تَخْرُسَ taḵrusa			تَخْرُسَا taḵrusā			تَخْرُسْنَ taḵrusna	يَخْرُسْنَ yaḵrusna
jussive الْمُضَارِع الْمَجْزُوم	m	أَخْرُسْ ʔaḵrus	تَخْرُسْ taḵrus	يَخْرُسْ yaḵrus		تَخْرُسَا taḵrusā	يَخْرُسَا yaḵrusā		نَخْرُسْ naḵrus	تَخْرُسُوا taḵrusū	يَخْرُسُوا yaḵrusū
	f		تَخْرُسِي taḵrusī	تَخْرُسْ taḵrus			تَخْرُسَا taḵrusā			تَخْرُسْنَ taḵrusna	يَخْرُسْنَ yaḵrusna
imperative الْأَمْر	m		اُخْرُسْ uḵrus			اُخْرُسَا uḵrusā				اُخْرُسُوا uḵrusū
	f		اُخْرُسِي uḵrusī							اُخْرُسْنَ uḵrusna
passive voice الْفِعْل الْمَجْهُول
		singular الْمُفْرَد				dual الْمُثَنَّى			plural الْجَمْع
		1st person الْمُتَكَلِّم	2nd person الْمُخَاطَب	3rd person الْغَائِب		2nd person الْمُخَاطَب	3rd person الْغَائِب		1st person الْمُتَكَلِّم	2nd person الْمُخَاطَب	3rd person الْغَائِب
past (perfect) indicative الْمَاضِي	m	خُرِسْتُ ḵuristu	خُرِسْتَ ḵurista	خُرِسَ ḵurisa		خُرِسْتُمَا ḵuristumā	خُرِسَا ḵurisā		خُرِسْنَا ḵurisnā	خُرِسْتُمْ ḵuristum	خُرِسُوا ḵurisū
	f		خُرِسْتِ ḵuristi	خُرِسَتْ ḵurisat			خُرِسَتَا ḵurisatā			خُرِسْتُنَّ ḵuristunna	خُرِسْنَ ḵurisna
non-past (imperfect) indicative الْمُضَارِع الْمَرْفُوع	m	أُخْرَسُ ʔuḵrasu	تُخْرَسُ tuḵrasu	يُخْرَسُ yuḵrasu		تُخْرَسَانِ tuḵrasāni	يُخْرَسَانِ yuḵrasāni		نُخْرَسُ nuḵrasu	تُخْرَسُونَ tuḵrasūna	يُخْرَسُونَ yuḵrasūna
	f		تُخْرَسِينَ tuḵrasīna	تُخْرَسُ tuḵrasu			تُخْرَسَانِ tuḵrasāni			تُخْرَسْنَ tuḵrasna	يُخْرَسْنَ yuḵrasna
subjunctive الْمُضَارِع الْمَنْصُوب	m	أُخْرَسَ ʔuḵrasa	تُخْرَسَ tuḵrasa	يُخْرَسَ yuḵrasa		تُخْرَسَا tuḵrasā	يُخْرَسَا yuḵrasā		نُخْرَسَ nuḵrasa	تُخْرَسُوا tuḵrasū	يُخْرَسُوا yuḵrasū
	f		تُخْرَسِي tuḵrasī	تُخْرَسَ tuḵrasa			تُخْرَسَا tuḵrasā			تُخْرَسْنَ tuḵrasna	يُخْرَسْنَ yuḵrasna
jussive الْمُضَارِع الْمَجْزُوم	m	أُخْرَسْ ʔuḵras	تُخْرَسْ tuḵras	يُخْرَسْ yuḵras		تُخْرَسَا tuḵrasā	يُخْرَسَا yuḵrasā		نُخْرَسْ nuḵras	تُخْرَسُوا tuḵrasū	يُخْرَسُوا yuḵrasū
	f		تُخْرَسِي tuḵrasī	تُخْرَسْ tuḵras			تُخْرَسَا tuḵrasā			تُخْرَسْنَ tuḵrasna	يُخْرَسْنَ yuḵrasna

Khalaj

Noun

خِرس (xirs) (definite accusative خِرسی, plural خِرسلَر)

1. Arabic spelling of xirs (“bear”)

Declension

Declension of خرس

	singular	plural
nominative	خرس	خرسلَر
genitive	خرسۆݧ	خرسلَریݧ
dative	خرسکه	خرسلَرکه
definite accusative	خرسۆ	خرسلَری
locative	خرسچه	خرسلَرچه
ablative	خرسده	خرسلَرده
instrumental	خرسله	خرسلَرله
equative	خرسوارا	خرسلَروارا

Persian

Persian Wikipedia has an article on:

خرس

Wikipedia ^fa

Dari	خرس
Iranian Persian
Tajik	хирс

Etymology

Etymology tree

Proto-Indo-European *h₂ŕ̥tḱos

Proto-Indo-Iranian *Hŕ̥ćšas

Proto-Iranian *Hŕ̥šah

Old Persian *r̥šah

Persian خرس

Inherited from Old Persian *r̥šah, from Proto-Iranian *Hŕ̥šah, from Proto-Indo-Iranian *Hŕ̥ćšas, from Proto-Indo-European *h₂ŕ̥tḱos. Compare Armenian արջ (arǰ), Avestan 𐬀𐬭𐬴𐬀 (arṣ̌a), Greek άρκτος (árktos), αρκούδα (arkoúda), Latin ursus, French ours, Ossetian арс (ars), Sanskrit ऋक्ष (ṛkṣá), Welsh arth.

The x- in the beginning is debated, but may be an indication that it was borrowed from an Iranian language that preserved reflexes of laryngeals for longer.

Pronunciation

• (Classical Persian) IPA^(key): /ˈxiɾs/

 

• (Dari, formal) IPA^(key): [xɪɹs]

• (Dari, formal) IPA^(key): [xɪɹs]
  • (Kabuli) IPA^(key): [xɪɹs]
  • (Hazaragi) IPA^(key): [xiɹs]

• (Iran, formal) IPA^(key): [xeɹs]

• (Tajik, formal) IPA^(key): [χiɹs]

Readings
Classical reading?	xirs
Dari reading?	xirs
Iranian reading?	xers
Tajik reading?	xirs

Noun

خرس • (xers) (plural خرس‌ها (xers-hâ))

1. bear
   • c. 1260s, Jalāl ad-Dīn Mohammad Rūmī, translated by Reynold A. Nicholson, مثنوی معنوی [Masnavi-ye-Ma'navi], volume V, verse 2006:

     شیر و گرگ و خرس و هر گور و دده، گرد بر گرد تو شب گرد آمده.

     šir o gorg o xers o har gur o dade, gerd bar gerd-e to šab gerd âmade.

     Lions and wolves and bears and onagers and [other] wild animals gather around thee by night.

Inflection

Basic forms of خرس

	singular	plural
bare	خرس (xers)	خرس‌ها، خرسا△ (xers-hấ, xersấ△)
definitive direct object	خرس را، خرس رو△ (xers râ, xerso△)	خرس‌ها را، خرسا رو△ (xers-hấ râ, xersấ ro△)
ezâfe	خرس (xers-e)	خرس‌های، خرسای△ (xers-hấ-ye, xersấ-ye△)
marked indefinite or relative definite	خرسی (xers-i)	خرس‌هایی، خرسایی△ (xersấn-i, xers-hấ-i, xersấi△)

^△ Colloquial.

Predicative forms of خرس (xers)

	singular	plural
1st person (“I am, we are”)	خرسم (xersam)	خرسیم (xersim)
2nd person (“you are”)	خرسی (xersi)	خرسید، خرسین△ (xersid, xersin△)
3rd person (“he/she/it is, they are”)	خرس است، خرسه△ (xers ast, xerse△)	خرسند، خرسن△ (xersand, xersan△)

^△ Colloquial.

Derived terms

• خرس آفتاب (xers-e âftâbe, “sun bear”)
• خرس تنبل (xers-e tanbal, “sloth bear”)
• خرس خاکستری (xers-e xâkestari, “grizzly bear”)
• خرس سیاه (xers-e siyâh, “black bear”)
• خرس سیاه آسیایی (xers-e siyâh-e âsiyâyi, “Asiatic black bear”)
• خرس سیاه آمریکایی (xers-e siyâh-e âmrikâyi, “American black bear”)
• خرس عینکی (xers-e 'eynaki, “spectacled bear”)
• خرس قطبی (xers-e qotbi, “polar bear”)
• خرس قهوه‌ای (xers-e qahve-'i, “brown bear”)
• خرس پاندا (xers-e pândâ, “panda bear”)

Descendants

• → Armenian: (New Julfa) խէռս (xēṙs)
• → Khalaj: xirs
• → Munji: xərs
• → Ottoman Turkish: خرس (hırs)
• → Pashto: خرس
• → Wakhi: خرس
• → Urdu: خرس (xirs)
• → Yaghnobi: хирс (xirs)

South Levantine Arabic

Root
خ ر س
1 term

Etymology

From Arabic خَرِسَ (ḵarisa).

Pronunciation

• IPA^(key): /xi.ris/, [ˈxi.rɪs]

• Audio (al-Lidd):

  (file)

Verb

خرس • (ḵiris) I (present بخرس (biḵras))

1. to be quiet, to shut up

   Synonym: سكت (sakat)

Conjugation

Conjugation of خرس

		singular				plural
		1st person	2nd person	3rd person		1st person	2nd person	3rd person
past	m	خرست (ḵrist)	خرست (ḵrist)	خرس (ḵiris)		خرسنا (ḵrisna)	خرستو (ḵristu)	خرسو (ḵirsu)
	f		خرستي (ḵristi)	خرست (ḵirsat)
present	m	بخرس (baḵras)	بتخرس (btiḵras)	بخرس (biḵras)		منخرس (mniḵras)	بتخرسو (btiḵrasu)	بخرسو (biḵrasu)
	f		بتخرسي (btiḵrasi)	بتخرس (btiḵras)
subjunctive	m	أخرس (ʔaḵras)	تخرس (tiḵras)	يخرس (yiḵras)		نخرس (niḵras)	تخرسو (tiḵrasu)	يخرسو (yiḵrasu)
	f		تخرسي (tiḵrasi)	تخرس (tiḵras)
imperative	m		اخرس (iḵras)				اخرسو (iḵrasu)
	f		اخرسي (iḵrasi)

Urdu

Etymology

PIE word
*h₂ŕ̥tḱos

From Classical Persian خرس (xirs, “bear”).

Pronunciation

• (Standard Urdu) IPA^(key): /xɪɾs/

Noun

خرس • (xirs) ?

1. bear
2. a vulgar person; scoundrel; rogue

Declension

Declension of خرس

	singular	plural
direct	خرس (xirs)	خرس (xirs)
oblique	خرس (xirs)	خرسوں (xirsõ)
vocative	خرس (xirs)	خرسو (xirso)

Declension of خرس

	singular	plural
direct	خرس (xirs)	خرسیں (xirsẽ)
oblique	خرس (xirs)	خرسوں (xirsõ)
vocative	خرس (xirs)	خرسو (xirso)

Derived terms

• خِرْس بازی (xirs-bāzī, “roughhousing”)

References

• “خرس”, in اُردُو لُغَت (urdū luġat) (in Urdu), Ministry of Education: Government of Pakistan, 2017.
• Qureshi, Bashir Ahmad (1971), “خرس”, in Kitabistan's 20th Century Standard Dictionary‎, Lahore: Kitabistan Pub. Co.
• Platts, John T. (1884), “خرس”, in A dictionary of Urdu, classical Hindi, and English, London: W. H. Allen & Co.
• “خرس”, in ریخْتَہ لُغَت (rexta luġat) - Rekhta Dictionary [Urdu dictionary with meanings in Hindi & English], Noida, India: Rekhta Foundation, 2025.