cały

See also: caly and Cały

Old Polish

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *cělъ. First attested in the end of the 14th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /t͡sʲaɫiː/
• IPA^(key): (15^th CE) /t͡sʲaɫi/

Adjective

cały (derived adverb cale or cało)

1. (attested in Greater Poland, Masovia) whole, entire

   Synonyms: wiesz, wszystek

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎, Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 31, 3:

     Iesm wolal czali dzen (tota die)

     [Jeśm wołał cały dzień (tota die)]

   • 1874-1891 [Fifteenth century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{, ,} , volume XXIV, Grochów, West Pomeranian Voivodeship, Kcynia, page 62:

     Pistor malym qwasem naqvaszi czalø dzeszø

     [Pistor małym kwasem nakwasi całą dzieżą]

   • 1930 [c. 1455], “Par”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎, section 6,38:

     Obroczillybi syø k tobye w czalem syerczv swem (in toto corde suo)

     [Obrociliby się k tobie w całem' siercu swem (in toto corde suo)]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 4:

     Kthorikole kmecz orze czalim plugem (arat cum integro aratro)... powynyen dacz czthirzi kythi konopi..., a ktori polplugem orze (cum medio aratro arat), dwye kycze dacz wynowath

     [Ktorykole kmieć orze całym pługiem (arat cum integro aratro)... powinien dać cztyrzy kity konopi..., a ktory połpługiem orze (cum medio aratro arat), dwie kicie dać winowat]

   • 1868 [1500], Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej : z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie w skutek fundacyi śp. Alexandra hr. Stadnickiego‎, volume XV (quotation in Old Polish; overall work in Polish, Latin, and Old Polish), page 414:

     In quibus admisit intromissionem in unum kmethonem... residentem in integra area al. dworzyskv czalym

     [In quibus admisit intromissionem in unum kmethonem... residentem in integra area al. dworzysku całym]

2. adult, mature
   • 1930 [c. 1455], “Num”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎, section 19,2:

     Acz prziwyodø przed czø krowø czirwonø czalego wyekv (aetatis integrae)

     [Ać przywiodą przed cię krowę czyrwoną całego wieku (aetatis integrae)]

3. whole; not hollowed
   • 1930 [c. 1455], “Ex”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎, section 38,7:

     Alye oltarz ten nye byl czali, alye wnøøtrz proszni s desk a *nøtrz dzurawi (altare non erat solidum, sed cavum ex tabulis et intus vacuum)

     [Ale ołtarz ten nie był cały, ale wnątrz prozny z desk a [w]nątrz dziurawy (altare non erat solidum, sed cavum ex tabulis et intus vacuum)]

4. (attested in Masovia) whole; undamaged
   • 1950 [1428], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 328, Warsaw:

     Jakom ya Chrczoncze coldran (leg. kołdrę) wraczala czalø, ana gey nye chczala wszan[cz]

     [Jakom ja Chrczonce kołdrę wracała całą, a ona jej nie chciała wzią[ć]]

5. (attested in Greater Poland, Masovia) whole; entire, complete
   • 1885-2024 [c. 1428], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎, volume I, Międzyrzec, Warsaw, page 476:

     Spowyedz ma bycz... szromyeslywa, czala, tagemna

     [Spowiedź ma być... sromieźliwa, cała, tajemnia]

Derived terms

nouns

• całowanie
• całość
• pocałowanie
• ucałowanie

verbs

• całować impf, pocałować pf, ucałować pf
• celić impf

Descendants

• Polish: cały
• Silesian: cały

References

• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “cały”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN