nowy

English

Adjective

nowy (not comparable)

1. (heraldry) Nowed (knotted).

Anagrams

• Yown

Lower Sorbian

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *nòvъ.

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈnowɨ/

Adjective

nowy (comparative nowšy, superlative nejnowšy, adverb nowo)

1. new

Declension

Declension of nowy

	singular					dual			plural
	masculine		neuter	feminine		virile	nonvirile		virile	nonvirile
	animate	inanimate
nominative vocative	nowy		nowe	nowa		nowej			nowe
genitive	nowego noweg¹			noweje nowej¹		noweju			nowych
dative	nowemu nowem¹			nowej		nowyma			nowym
accusative	nowego noweg¹	nowy	nowe	nowu		noweju	nowej		nowe, nowych	nowe
instrumental	nowym			noweju nowej¹		nowyma			nowymi
locative	nowem nowym²			nowej		nowyma			nowych

¹ poetic, colloquial
² obsolete, dialectal

Antonyms

• stary (“old”)

Old Polish

Etymology

Etymology tree

Proto-Indo-European *new-

Proto-Indo-European *néwos

Proto-Balto-Slavic *náwas

Proto-Slavic *nòvъ

Old Polish nowy

Inherited from Proto-Slavic *nòvъ. First attested in the end of the 14th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /nɔviː/
• IPA^(key): (15^th CE) /nɔvi/

Adjective

nowy

1. (attested in Lesser Poland) new (current or later, as opposed to former)
   • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie‎^{transliteration, transcription}, Krakow, page 1b:

     Stare latho schodzy a noue przichodzy

     [Stare lato schodzi a nowe przychodzi]

   • 1451-1455, Legenda o świętym Aleksym‎, line 143:

     A gdy tho oczecz wszliszal tha szlowa, thedy gyego szaloscz byla nowa

     [A gdy to ociec usłyszał ta słowa, tedy jego żałość była nowa]

2. new (reformed)
   • 1424, Kanon mszy św., Canon missae., volume III, page 58:

     To gest zayste kelich krwe moyey nowego y wecznego zakona (novi et aeterni testamenti)

     [To jest zaiste kielich krwie mojej nowego i wiecznego zakona (novi et aeterni testamenti)]

3. (astronomy, of the moon) new (in the dark phase)
   • 1885-2024 [Fifteenth century], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎, volume V, page 7:

     Nowy *czanycz novilunium

     [Nowy księ[ż]yc novilunium]

4. (of the Jewish calendar, of months) new (next; about to begin or recently begun)
   • 1930 [c. 1455], “Judith”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^{transliteration, transcription}, section 8,6:

     Poscyla syø po wsze dny ziwota swego kromye dnyow... novego myesyøcza (praeter... neomenias)

     [Pościła się po wsze dni żywota swego kromie dniow... nowego miesiąca (praeter... neomenias)]

5. (of years, attested in Greater Poland) new (at the beginning of January; next; about to begin or recently begun)
   • 1888 [1410], Romuald Hube, editor, Zbiór rot przysiąg sądowych poznańskich, kościańskich, kaliskich, sieradzkich, piotrkowskich i dobrzyszyckich z końca wieku XIV i pierwszych lat wieku XV‎, Greater Poland, page 51:

     Micolay dal Pelgrzimowi rok na iutrza *Noweho Lata na saplatø penandzi

     [Mikołaj dał Pielgrzymowi rok na jutrza Nowego Lata na zapłatę pieniędzy]

6. (attested in Lesser Poland) new (recently made, or created; in original condition; pristine; not previously worn or used)
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^{scan transliteration, transcription}, Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 39, 4:

     Wpuscil w usta moia pene nowe (canticum novum), pastnkø bogu naszemu

     [Wpuścił w usta moja pienie nowe (canticum novum), piastnkę Bogu naszemu]

   • 1895 [1468], Archiwum Komisji Prawniczej. Collectanea ex Archivo Collegii Iuridici‎, volume VIIIa, page 55:

     Iakom ya nye ranczil wiprawi po Malgorzecze... trzech poduschk, dwye parczyenich a jena postawczowa..., a tho wszythko nowe a dobre

     [Jakom ja nie ręczył wyprawy po Małgorzecie... trzech poduszk, dwie parcienych a jena postawcowa..., a to wszytko nowe a dobre]

   • 1961, Jerzy Wolny, editor, Łaciński zbiór kazań Peregryna z Opola i ich związek z tzw. "Kazaniami gnieźnieńskimi", page 163v:

     Huius sacerdotis dignitas... *dostogemstwo caplana nouego

     [Huius sacerdotis dignitas... dostojeństwo kapłana nowego]

   • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 102:

     Novich riczerzow tirones (tulit magister militiae... scribam principem militum, qui probabat tyrones Jer 52, 25)

     [Nowych rycerzow tirones (tulit magister militiae... scribam principem militum, qui probabat tyrones Jer 52, 25)]

7. (of plants, offspring, etc.) new (newborn; freshly grown, recently arrived)
   • 1930 [c. 1455], “Lev”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^{transliteration, transcription}, section 22,25:

     Asz syø y narodzi novego (donec nova nascantur), bødzecze gescz wyotche

     [Aż się i narodzi nowego (donec nova nascantur), będziecie jeść wiotche]

   • 1930 [c. 1455], “Ex”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^{transliteration, transcription}, section 4,13:

     Dzysz wiydzeczye, myeszøcza nowich uszitkow (mense novarum frugum)

     [Dziś wyjdziecie miesiąca nowych użytkow (mense novarum frugum)]

   • 1895 [1494], “Opyś podiłśkych zamki 1494 r. [Description of the Podilśky Castles in 1494]”, in Mychajło Hruszewśkyj, editor, Zapysky Naukowoho Towarystwa im. Szewczenkat [Zapysky Scientific Society named after Shevchenko]‎, volume 7, numbers 1-18, page 9:

     In nowo opido al. na nowym rynku

     [In nowo opido al. na nowym rynku]

Related terms

adjective

• nowogródkowy
• nowomiescki

adverb

• nowo

nouns

• nowa barwa
• nowak
• nowawiarek
• nowina
• nowinka
• nowogródki
• nowotny
• nowowierzący
• nowość
• nowożenia
• nów
• obnowienie
• odnawianie
• odnowienie
• ponowienie
• wznowienie

verbs

• obnowić pf, obnawiać impf
• odnowić pf, odnawiać impf
• podnowić pf
• ponowić pf, ponawiać impf
• wznowić pf, wznawiać impf

Descendants

• Polish: nowy
• Silesian: nowy

References

• Boryś, Wiesław (2005), “nowy”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000), “nowy”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “nowy”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN