raz

See also: Appendix:Variations of "raz"

Translingual

Etymology

Clipping of English Rahambuu with z as a placeholder.

Symbol

raz

1. (international standards) ISO 639-3 language code for Rahambuu.

See also

• Wiktionary’s coverage of Rahambuu terms

Breton

Pronunciation

• IPA^(key): /ʁa/

Noun

raz m

1. (mineralogy) lime

Czech

Pronunciation

• IPA^(key): [ˈras]
• Rhymes: -as

Verb

raz

1. second-person singular imperative of razit

Numeral

raz

1. one (used for counting beats, as a monosyllabic alternative to jeden)

Derived terms

• raz dva

French

Etymology

Ultimately from Old Norse rás.

Pronunciation

• IPA^(key): /ʁa/ ~ /ʁɑ/

• Audio (France (Lyon)):

  (file)

Noun

raz m (invariable)

1. current, race (only known to be standardly used in the expression raz-de-marée, meaning tsunami)

Further reading

• “raz”, in Trésor de la langue française informatisé [Digitized Treasury of the French Language], 2012.

Norman

Etymology

Borrowed from Old Norse rás (“current, channel”).

Noun

raz m (plural raz)

1. (Jersey, nautical) race (current)

Old Polish

Alternative forms

• raza

Etymology

Etymology tree

Proto-Indo-European *wreh₁ǵ-der.

Proto-Balto-Slavic *rōźas

Proto-Slavic *rȃzъ

Old Polish raz

Inherited from Proto-Slavic *rȃzъ. By surface analysis, deverbal from razić. Sense 2 is from a generalization of sense 1, as historically one would count by making physical marks on a stick, and this sense displaced -kroć. First attested in 1414.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /raːs/
• IPA^(key): (15^th CE) /rɒs/

Noun

raz m inan

2. (attested in Masovia, Pomerania, Kuyavia, Sieradz-Łęczyca, Greater Poland, Lesser Poland, Southern Borderlands) hit (blow; punch; striking against; the collision of one body against another; the stroke that touches anything)
   • 1931 [1414], “Instytucja początku w średniowiecznym prawie mazowieckim”, in Józef Rafacz, editor, Themis Polska, volume 6, Masovia, page 17:

     O ktore razy Mikolay na *mo szalowal, tom ya yemu uczy[ni]l sza gego *poczotkem, kędy my kmecza mego byl

     [O ktore razy Mikołaj na mię żałował, tom ja jemu uczynił sie jego początkiem kiedy mi kmiecia mego był]

   • 1874-1891 [XV in.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{, ,} , volume XXIV, Grochów, West Pomeranian Voivodeship, Kcynia, page 68:

     Hostium cordis nostri clausum, ut aperiatur, percutit ictu, razem, beneficii consilii et flagelli

     [Hostium cordis nostri clausum, ut aperiatur, percutit ictu, razem, beneficii consilii et flagelli]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 58:

     Gdzye swyerzepycza oth razv abo oth vrazenya lvbo vyną czyią porzvczy, polthori grzywny... zaplaczycz ma * vszladzayączy skodą czirzpyączemv

     [Gdzie świerzepica ot razu abo ot urażenia, lubo winą czyją porzuci, połtory grzywny... zapłacić ma uszkadzający szkodę cirzpiącemu]

   • 1874-1891 [XV p. pr.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{, ,} , volume XVI, page 328:

     Allipes sistens, funesta prelia norans, desyt et valido certanea cominus ictu raszv

     [Allipes sistens, funesta prelia norans, desyt et valido certanea cominus ictu razy]

   • 1930 [c. 1455], “Num”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^{transliteration, transcription}, 35, 17:

     A iestli kamyenyem cissne y lvczi kogo y od tego razv vmrze, takyesz pomsczono bødze

     [A jestli kamieniem ciśnie i łuczy kogo i od tego razu umrze, takiesz pomszczono będzie]

   • 1874-1891 [1466], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{, ,} , volume XXII, Łęczyca, page 13:

     Solo gemitu vindicat, gl. ylciscitur msczy rasow, acta leo

     [Solo gemitu vindicat, gl. ylciscitur mści razow, acta leo]

   • 1874-1891 [1466], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{, ,} , volume XXII, Łęczyca, page 17:

     Dum... armis reparat ictus, gl. plagas bronyą odwodzy raszy

     [Dum... armis reparat ictus, gl. plagas bronia odwodzi razy]

   • 1977-1980 [c. 1470], urowska-Górowska Wanda, Kyas Vladimir, editors, Mamotrekty staropolskie‎^{, ,} , Lubin, page 49:

     Disciplina razy

     [Disciplina razy]

   • 1916 [second half of the 15th century], Stanisław Słoński, editor, Psałterz puławski‎^{scan transliteration, transcription}, Greater Poland, pages 38, 13:

     Oteymy ote mnye razy twoye

     [Otejmi ote mnie razy twoje]

   • 1968 [XV p. post.], Roman Laskowski, Józef Reczek, editors, Glosy polskie rękopisu Sermones de tempore et de sanctis nr. XV 32 Biblioteki OO. Dominikanów w Krakowie z drugiej połowy XV wieku‎, Sandomierz: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, page 88:

     Pro qua passus sum... ictus, razy, maximos

     [Pro qua passus sum... ictus, razy, maximos]

   • 1882 [XV p. post.], Emil Kałużniacki, editor, Kleinere altpolnische Texte aus Handschriften des XV. und des Anfangs des XVI. Jahrhunderts‎, page 276:

     O virgo beata, audisne ictus razy, kolatanya?

     [O virgo beata, audisne ictus razy, kołatania?]

   • 1880-1894 [XV ex.], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności‎, volume I, Lviv, page 72:

     Sed in omnibus nosmetipsos exhibeamus sicut dei ministros in multa paciencia,... in plagis w byczu, w raszyech

     [Sed in omnibus nosmetipsos exhibeamus sicut dei ministros in multa paciencia,... in plagis w biciu, w raziech]

   • 1876-1929 [c. 1500], Vatroslav Jagić, editor, Archiv für slavische Philologie‎, volume X, Trzemeszno, page 381:

     Tunc flagellabant eum... et percuciebant eum ita crudeliter, quod illa caro Xpi sancta rumpebatur, pakalo sya, ex ictibus targalo sya czalo od razow

     [Tunc flagellabant eum... et percuciebant eum ita crudeliter, quod illa caro Xpi sancta rumpebatur, pękało się, ex ictibus targało się ciało od razow]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎, page 637:

     Movy tu svyathy Crisostomus, yze Pyotr... vczyąl vcho sludze, alye tho vczynyl rychlosczyą, bo chczyal vdąrzycz v glovą, alye raz skoczyl kv vchu

     [Mowi tu święty Kryzostomus, iże Piotr... uciął ucho słudze, ale to uczynił rychłością, bo chciał uderzyć w głowę, ale raz skoczył ku uchu]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎, page 675:

     O Pyetrze, nye byl czy yązyk nyevesczy myecz albo schablą, nye byla-cz kopya albo vlocznya, yze tako yey razom stąpasch y vczyekasch!

     [O Pietrze, nie był ci język niewieści miecz albo szabla, nie byłać kopija albo włocznia, iże tako jej razom stąpasz i uciekasz!]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎, page 702:

     Gdyz tako nądznye vbyly y *nyemylosczyvyemy razy vmączyly

     [Gdyż tako nędznie ubili i niemiłościwiemu razy umęczyli]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎, page 821:

     Kyedym vzrala, yze yvz byorą myotlą, ya ku pyrvemv razv yako serczem vrazonem odvyedzyona yestem od rozvmov, bo my szye vydzyalo, yzby ostry myecz sercze moye przeschedl

     [Kiedym uźrała, iże już biorą miotłę, ja ku pirwemu razu jako sercem urażonem odwiedziona jestem od rozumow, bo mi sie widziało, iżby ostry miecz serce moje przeszedł]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎, page 821:

     Bo kazdem razem, czo vderzyly pagą y vvyąsl v czyelye, to ony vyszyepnąly y s czyąlem y vyssyepaly byly myąsso na yego szvyątych pyerszyach aze do kosczy

     [Bo każdem razem, co uderzyli pęgą i uwiązł w ciele, to oni wysiepnęli ji z ciałem i wysiepali byli mięso na jego świętych piersiach aże do kości]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎, page 822:

     V kazdą raną dzyeszyącz razov vderzono

     [W każdą ranę dziesięć razow uderzono]

4. (attested in Greater Poland, Masovia, Lesser Poland) time (occurrence, instance)
   • 1967 [1425], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty kościańskie, volume III, number 1121, Kościan:

     Iaco czsso Sczedrzyk zalowal na Jasska..., aby mv dwyema plugoma po trzycrocz poltora sta zagonow... wsoral a szedm coss po dwa razy na gego lanką posial..., tego on nye vczinii

     [Jako czso Szczedrzyk żałował na Jaska..., aby mu dwiema pługoma po trzykroć połtora sta zagonow... wzorał a siedm coś po dwa razy na jego ląkę posiał... tego on nie uczynił]

   • 1960 [1427], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty pyzdrskie, volume II, number 860, Pyzdry:

     Yakom zayøl... na crolewske dzedzine... po dwa rasy osmdzeszanth y osmyoro dobitka

     [Jakom zajął... na krolewskie dziedzinie... po dwa razy ośmdziesiąt i ośmioro dobytka]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 20:

     Obwynyoni o szlodzeystwo alybo o ssboystwo trzymy razy a sąndem przekonani przeze czczy wyekugyscze ma zostacz

     [Obwiniony o złodziejstwo alibo o zbojstwo trzymi razy a sądem przekonany, przeze czci wiekujiście ma zostać]

   • 1895 [Fifteenth century], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich. Kodeks Działyńskich I‎, Lesser Poland, page 17:

     Przeto chczem, aby gdy Pyotr... bądze trzemy razmy przez woznego yawno wywolayącz kv odpowiedzenyv przypozwan dayącz gemv pewny rok y myesczcze, a gdy nye stanye..., tedy sądza... ma skazacz a tego nyestalego zdacz

     [Przeto chcem, aby gdy Piotr... będzie trzemi razmi przez woźnego jawno wywołając ku odpowiedzeniu przypozwan, dając jemu pewny rok i mieśćce. A gdy nie stanie..., tedy sędzia... ma skazać, a tego niestałego zdać]

   • 1950 [1473], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 1361, Warsaw:

     Yako thy przyyechavh ssamowthor po thrzy razy *rąbyelesch drzevo w boru moyem

     [Jako ty przyjechaw samowtor po trzy razy rąbiełeś drzewo w boru mojem]

   • 1892 [1484], Hieronim Łopaciński, editor, Reguła trzeciego zakonu św. Franciszka i drobniejsze zabytki języka polskiego z końca w. XV i początku XVI‎, Krakow, page 712:

     Gynsze syosthry... m[ogą jeść] trzy razy przez dzyeny

     [Jinże siostry... mogą jeść trzy razy przez dzień]

   • 1892 [1484], Hieronim Łopaciński, editor, Reguła trzeciego zakonu św. Franciszka i drobniejsze zabytki języka polskiego z końca w. XV i początku XVI‎, Krakow, page 719:

     Tedy gych mynistrovye... povynny szą nyemocznego navyedzyczi przynamnyey yeden raz [w tydzień]

     [Tedy jich ministrowie... powinni są niemocnego nawiedzić przynamniej jeden raz [na tydzień]]

5. (attested in Greater Poland, Masovia) time (period in which something happened)
   • 1967 [1419], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty kościańskie, volume III, number 742, Kościan:

     Jako ludze ss Koszkowa sly na xandza biscupyø dzedziną... y otbily dobitek prima vice, a wtorim razem szly y ranily xandza biskupy lud

     [Jako ludzie s Koszkowa szli na księdza biskupią dziedzinę... i otbili dobytek prima vice, a wtorym razem szli i ranili księdza biskupi lud]

   • 1868 [1436], Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej : z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie w skutek fundacyi śp. Alexandra hr. Stadnickiego‎, volume XIII (quotation in Old Polish; overall work in Polish, Latin, and Old Polish), page 12:

     Dum noluit respondere quinta vice, razem, comisimus iudici causam sentenciare super castellanum Przemisliensem

     [Dum noluit respondere quinta vice, razem, comisimus iudici causam sentenciare super castellanum Przemisliensem]

   • 1960 [1444], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty pyzdrskie, volume II, number 1192, Pyzdry:

     Yakom ya prawą nyemocza nyemoczen bil, kyedi mi rok brano, i drugy rasz, a ya yescze sz nyey nye wstayal

     [Jakom ja prawą niemocą niemocen był, kiedy mi rok brano, i drugi raz, a ja jeszcze z niej nie wstajał]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 69:

     Ysz kthokole swynye wlosthne do czvdzego lasza na szolącz wypądzy, ten, czy by byl lasz, pyrwą raszą weszmye genego wyeprza, wthorim raszem naydzely, moze wszysthky swynye zagyącz

     [Iż ktokole świnie włostne do cudzego lasa na żołądź wypędzi, ten, czyj by był las, pirwą razą weźmie jenego wieprza, wtorym razem' najdzieli, może wszystki świnie zagijąć]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 95:

     Trzeczy rasz zaprawdąn, aczbi na thegosz zaloba syąn dzyala o thakąn rzecz, a gdi zaprzi, na przisyąngą samowthor ma bicz skazan

     [Trzeci raz zaprawdę, aczby na tegoż żałoba się działa otaką rzecz,a gdy zaprzy, na przysięgę samowtor ma być skazan]

   • 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^{transliteration, transcription}, 27, 36:

     S prawem gest rzeczono gego gymyø Iakob, bocz my to yusz drugi ras vczynyi

     [Z prawem jest rzeczono jego imię Jakob, boć my to już drugi raz uczyni]

Declension

Declension of raz

	singular	dual	plural
nominative	raz	—	razy
genitive	razu	—	razow
dative	razu	—	razom
accusative	raz	—	razy
instrumental	razem	—	razmi
locative	—	—	raziech
vocative	—	—	—

Derived terms

adverb

• jednem razem
• raz za razem
• tym razem

Related terms

verbs

• razić impf
• rzezać impf

Descendants

• Polish: raz, raza (Middle Polish)
• Silesian: rŏz, roz (simplified)

References

• Boryś, Wiesław (2005), “raz”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017), “raz”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000), “raz”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• Brückner, Aleksander (1927), “raz”, in Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish), Warsaw: Wiedza Powszechna
• S. Urbańczyk, editor (1976), “raz, raza”, in Słownik staropolski (in Polish), volume 7, Wrocław, Warsaw, Kraków, Gdańsk: Polish Academy of Sciences, page 441
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “raz, raza”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska-Różycka, Magdalena Klapper, Tomasz Kolowca, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Joanna Duska, Maria Bugajska, Jan German, Beata Hejmo, Iwona Nobis, Dariusz Piwowarczyk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, editors (2024), “raz”, in Baza Leksykalna Średniowiecznej Polszczyzny [Lexical Base of Medieval Polish] (in Polish), Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk
• Wanda Decyk-Zięba; Krystyna Długosz-Kurczabowa; Stanisław Dubisz; Zygmunt Gałecki; Justyna Garczyńska; Halina Karaś; Alina Kępińska; Anna Pasoń; Izabela Stąpor; Barbara Taras; Izabela Winiarska-Górska (2008), “raz”, in Wanda Decyk-Zięba, Stanisław Dubisz, editors, Glosariusz staropolski - dydaktyczny słownik etymologiczny [Old Polish Glossary - Didactic Etymological Dictionary] (in Polish), Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, →ISBN, page 167