rydzy

See also: Rydzy

Old Polish

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *ryďь. First attested in c. 1428.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /rid͡zʲiː/
• IPA^(key): (15^th CE) /rid͡zʲi/
• Homophone: Rydzy

Adjective

rydzy

1. (attested in Masovia, Sieradz-Łęczyca, Greater Poland) rust, rusty copper, fulvous, red-yellow

   Synonym: rudy

   • 1885-2024 [c. 1428], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎, volume I, Międzyrzec, Warsaw, page 488:

     Rydzy fuluius

     [Rydzy fuluius]

   • 1877-1881 [1437], Władysław Wisłocki, editor, Katalog rękopisów Biblioteki Uniwersytetu Jagiellońskiego, number 288, page 87:

     Ridzi fulurus

     [Rydzy fulurus]

   • 1874-1891 [XV p. pr.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{, ,} , volume XVI, page 327:

     Non te scabrosi fuluo, rydzym, ceculere […] auro

     [Non te scabrosi fuluo, rydzym, ceculere […] auro]

   • 1885-2024 [XV med.], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎, volume V, page 28:

     Ridze sloto aurum fulvum

     [Rydze złoto aurum fulvum]

   • 1874-1891 [1451], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności‎^{, ,} , volume XXII, Łęczyca, page 41:

     Ridzox fulvo

     [Rydzą fulvo]

   • 1885-2024 [1463], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎, volume V, page 12:

     Rydzy spadix

     [Rydzy spadix]

   • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 44:

     Fulwm, id est rubeum, a fulgeo ridzie

     [Fulwm, id est rubeum, a fulgeo rydze]

   • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 49:

     Ridzego obrisi

     [Rydzego obrisi]

   • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 61:

     Ridze obrisum

     [Rydze obrisum]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 55r:

     Fuluus dicitur varius color rubeus cum nigro szmyady vel rydzy

     [Fuluus dicitur varius color rubeus cum nigro śmiady vel rydzy]

   1. (attested in Masovia, Southern Borderlands, of the color of a horse's fur) chestnut
      • 1868 [1465], Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej : z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie w skutek fundacyi śp. Alexandra hr. Stadnickiego‎, volume XIII (quotation in Old Polish; overall work in Polish, Latin, and Old Polish), page 468:

        Iohannes […] intercessit nobilem Nicolaum […] pro equo coloris rydzy

        [Iohannes […] intercessit nobilem Nicolaum […] pro equo coloris rydzy]

      • 1894 [1471], Konstanty Górski, editor, Historia jazdy polskiej‎, page 270:

        Kon […] rydzy, kopynyczy

        [Koń […] rydzy, kopijniczy]

      • 1950 [1473], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 1363, Warsaw:

        Yakom ya nye wzyal gwalthem konya […] ridzego

        [Jakom ja nie wziął gwałtem konia […] rydzego]

      • 1950 [1479], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 1455, Warsaw:

        Jakom ya nye wprawyl w *rakoyamsthwo […] Jana […] do Yakuba […] za kony r[z]ydzy pothla poszw

        [Jakom ja nie wprawił w rękojemstwo […] Jana […] do Jakuba […] za koń r[z]ydzy podla pozw[u]]

      • 1927-1930 [1491], Wilhelm Rolny, editor, Najstarsze akta konsystorza lwowskiego. Acta officii consistorialis Leopoliensis antiquissima‎, volume II, number 456, Lviv:

        Dictus procurator petit eam […] ad restituendum duos equos: unum rydzy et alium plowy

        [Dictus procurator petit eam […] ad restituendum duos equos: unum rydzy et alium płowy]

      • 1868 [1498], Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej : z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie w skutek fundacyi śp. Alexandra hr. Stadnickiego‎, volume XVII (quotation in Old Polish; overall work in Polish, Latin, and Old Polish), page 350:

        Nicolaus […] attentavit terminum […] contra […] Nicolaum […] pro equo suo rydzy y lyszy

        [Nicolaus […] attentavit terminum […] contra […] Nicolaum […] pro equo suo rydzy łysy]

      • 1868 [1499], Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej : z archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie w skutek fundacyi śp. Alexandra hr. Stadnickiego‎, volume XV (quotation in Old Polish; overall work in Polish, Latin, and Old Polish), page 381:

        Clemens […] habuit terminum […] pro equa rydza

        [Clemens […] habuit terminum […] pro equa rydza]

      • 1463, Wokabularz petersburski VII, Cesarskiej Biblioteki Publicznej w Petersburgu, sygn. Lat.Q.ch.I.100, page 12:

        Spadix rydzy

        [Spadix rydzy]

Derived terms

adverbs

• z rydza

nouns

• rydz

proper nouns

• Rydzy

Descendants

• Polish: rydzy — dated, dialectal, Podlachia, Tykocin
• Silesian: rydzy

References

• Boryś, Wiesław (2005), “rydz”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017), “rydz”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000), “rydzy”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• “rydzy”, in Słownik staropolski (in Polish), volume 10, Wrocław, Warsaw, Kraków, Gdańsk, Łódź: Polish Academy of Sciences, 1990, page 48
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “rydzy”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska-Różycka, Magdalena Klapper, Tomasz Kolowca, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Joanna Duska, Maria Bugajska, Jan German, Beata Hejmo, Iwona Nobis, Dariusz Piwowarczyk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, editors (2024), “rydzy”, in Baza Leksykalna Średniowiecznej Polszczyzny [Lexical Base of Medieval Polish] (in Polish), Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “rydzy”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Polish

Etymology

Inherited from Old Polish rydzy.

Pronunciation

 

• IPA^(key): /ˈrɘ.d͡zɘ/

• (Middle Polish) IPA^(key): /rɨ.d͡zɨ/
• (Masovia):
  • (Podlachia) IPA^(key): [ˈrɘ.d͡zɘ]

• Rhymes: -ɘd͡zɘ
• Syllabification: ry‧dzy
• Homophone: Rydzy

Adjective

rydzy (comparative bardziej rydzy, superlative najbardziej rydzy, no derived adverb)

1. (dated or dialectal, Podlachia, Tykocin) synonym of rudy

   rydzy:  

   • 1947, Ewa Zarembina Szelburg, Ziarno gorczyczne, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, →OCLC, page 68:

     W rydzym świetle, jakie pada na kamień, zobaczyłam — zaczerniało coś obok mnie: maluteńki cień.

     In the fulvous light, that fell on the stone, I saw — something blackened next to me: a tiny shadow.

Declension

Declension of rydzy (hard)

singular					plural
	masculine animate	masculine inanimate	feminine	neuter	virile (= masculine personal)	non-virile
nominative/vocative	rydzy		rydza	rydze	rydzy	rydze
genitive	rydzego		rydzej	rydzego	rydzych
dative	rydzemu		rydzej	rydzemu	rydzym
accusative	rydzego	rydzy	rydzą	rydze	rydzych	rydze
instrumental	rydzym		rydzą	rydzym	rydzymi
locative	rydzym		rydzej	rydzym	rydzych

Related terms

proper nouns

• Rydzy

nouns

• rdza
• rydz

Further reading

• rydzy in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• rydzy in Polish dictionaries at PWN
• “rydzy”, in Słownik gramatyczny języka polskiego [Grammatical Dictionary of Polish], 2022
• Maria Renata Mayenowa; Stanisław Rospond; Witold Taszycki; Stefan Hrabec; Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023), “rydzy”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Samuel Bogumił Linde (1812), “rydzy”, in Słownik języka polskiego, volume 3, page 153
• Aleksander Zdanowicz (1861), “rydzy”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861, volume II, page 1429
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1912), “rydzy”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 5, Warsaw, page 789
• Jan Karłowicz (1907), “rydzy”, in Jan Łoś, editors, Słownik gwar polskich [Dictionary of Polish dialects] (in Polish), volume 5: R S Ś T, Kraków: Akademia Umiejętności, page 78
• rydzy in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego

Silesian

Etymology

Inherited from Old Polish rydzy.

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈrɪ.d͡zɪ/
• Rhymes: -ɪd͡zɪ
• Syllabification: ry‧dzy

Adjective

rydzy (comparative bardzij rydzy, superlative nojbardzij rydzy)

1. rust, rusty copper, fulvous, red-yellow

   rydzy:  

Declension

Declension of rydzy

		singular					plural
		masculine		neuter	feminine		virile	nonvirile
		animate	inanimate
nominative		rydzy		rydze	rydzŏ		rydzi	rydze
genitive		rydzego			rydzyj		rydzych
dative		rydzymu			rydzyj		rydzym
accusative		rydzego	rydzy	rydze	rydzõ		rydzych	rydze
instrumental		rydzym			rydzōm		rydzymi
locative		rydzym			rydzyj		rydzych
vocative		rydzy		rydze	rydzŏ		rydzi	rydze

Further reading

• rydzy in silling.org
• Michał Przywara (c. 1900), “rudy”, in Narzecza śląskie napisał ks. Michał Przywara. C. Słownik‎