zdrowie

See also: zdrowié

Old Polish

Etymology 1

Etymology tree

Proto-Indo-European *h₁wes-

Proto-Indo-European *h₁wésus?

Proto-Indo-European *h₁es-?

Proto-Indo-European *h₁su-

Proto-Balto-Slavic *su-

Proto-Slavic *sъ-

Proto-Indo-European *dʰer-?

Proto-Indo-European *dóru?

Proto-Slavic *sъdòrvъ

Proto-Indo-European *-is

Proto-Balto-Slavic *-is

Proto-Slavic *-ь

Proto-Indo-European *-yós

Proto-Balto-Slavic *-jas

Proto-Slavic *-jь

Proto-Slavic *-ьje

Proto-Slavic *sъdòrvьje

Old Polish zdrowie

Inherited from Proto-Slavic *sъdòrvьje. By surface analysis, zdrowy +‎ -ie. First attested in the 14th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /zdrɔvʲɛː/
• IPA^(key): (15^th CE) /zdrɔvʲe/

Noun

zdrowie n

1. (attested in Lesser Poland) health (state of being free from physical or psychological disease, illness, or malfunction; wellness)
   • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie‎^{transliteration, transcription}, Krakow, page 14b:

     A takes szø thy, *greszniy clouecze, ne oddalag k milemv Xpoui nafrocicz..., abicz thobe Xpc dal dludze stroue, bo thy... moszesz dzysza... s tego svatha szycz

     [A takież się ty, grzeszny człowiecze, nie oddalaj k miłemu Krystowi nawrocić..., abyć tobie Kryst dał długie zdrowie, bo ty... możesz dzisia... z tego świata zyć]

2. used in greetings, wishes, and the form of a letter
   • 1885-2024 [Middle of the 15th century], Jan Baudouina de Courtenay, Jan Karłowicz, Antoni Adam Kryńskiego, Malinowski Lucjan, editors, Prace Filologiczne‎, volume IV, page 595:

     Day scząscze, zdrowye, panye!

     [Daj szczęście, zdrowie, Panie!]

3. hosanna
   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎, page 447:

     A drudzy oczynaly rozgy s alyvnego (pro olyvnego) drzeva y slaly na drodze, a tluscze, ktore sly naprzod y ty, ktore naslyadovaly, [wołały] rzekącz: Ossanna, czvsz zdrovye, synovy Davydovemv (hosanna filio David Mat 21, 9)!

     [A drudzy ocinali rozgi z oliwnego drzewa i słali na drodze, a tłuszcze, ktore szły naprzod i ty, ktore naśladowały, [wołały] rzekąc: Osanna, czusz zdrowie, synowi Dawidowemu (hosanna filio David Mat 21, 9)!]

Derived terms

adverbs

• za zdrowia

nouns

• zdrowie wieczne

verbs

• przysięgać przez zdrowie impf
• uzdrowić ku zdrowiu pf
• wziąć zdrowie pf

Related terms

adjectives

• zdrowy

nouns

• zdrowość

Descendants

• Polish: zdrowie
• Silesian: zdrowie

Etymology 2

From zdrowy +‎ -ie. First attested in 1412.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /zdrɔvʲɛ/
• IPA^(key): (15^th CE) /zdrɔvʲɛ/

Adverb

zdrowie

1. healthily

   Synonym: zdrowo

   • 1974 [1412], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty kaliskie‎, volume IV, number 393, Kalisz:

     Iaco Scepan ne cupil kona v Potrasza, ale mv go posziczil i tako mv gy sdrove vraczal

     [Jako Szczepan nie kupił konia u Piotrasza, ale mu go pożyczył i tako mu ji zdrowie wracał]

References

• Boryś, Wiesław (2005), “zdrowie”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017), “zdrowie”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “zdrowie”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN