Peruo estas multlingva lando, kie oni parolas kvindekon da lingvoj kiel denaskajn (la kalkulo iras de 43 lingvoj al pli ol 60, laŭ la dialekta divido kiun oni konsideras). La plej etendita estas la hispana (80,2% de la loĝantoj kiel denaska lingvo), sekvita de la indiĝenaj lingvoj, ĉefe la keĉuaj lingvoj (13,2% entute) kaj la ajmara (1.8%).
.svg)
Lingva situacio
La aborigenaj lingvoj de Peruo estas parolataj plejparte en la centraj Andoj kaj en la Amazoniaj arbaroj. Konsiderinda nombro de lingvoj estis iam parolitaj ĉe la norda marbordo kaj en la nordaj Andoj, sed krom kelkaj endanĝerigitaj areoj en la norda ebenaĵo (Cajamarca, Inkawasi-Cañaris kaj Chachapoyas), kie oni ankoraŭ parolas keĉuan lingvon, ĉiuj aliaj malaperis dum la 19-a jarcento (vidu lingvojn kuljia, moĉika, tajana, hibito-ĉolono). La lasta, la moĉika lingvo (mochica), probable malaperis en la 1950aj jaroj.
La solaj indiĝenaj andaj lingvoj aktuale uzataj estas la keĉua, la ajmara, la jakarua kaj la kaŭkia. La Amazonia regiono, tamen, estas hejmo de granda varieco de lingvoj, la plej ofte parolita el kiuj estas la aŝaninka (Asháninka) kaj agŭaruna.
La nuntempe parolataj lingvoj estas dividitaj komune en 14 lingvajn familiojn en la perua teritorio, plus pluraj izolitaj kaj neklasigitaj lingvoj.
Oni supozas ke la nombro de lingvoj kiu estis uzitaj en Peruo antaŭ la hispana konkero facile superpasis 300, kaj kelkaj observantoj mencias la nombron de 700. Sed tamen de la tempo de eŭropa konkero, epidemioj kaj periodoj de deviga laboro (krom la influo de la hegemonia hispana lingvo), la plejmulto malaperis senspure.
Laŭ Peter Laderman la jezuitoj tradukis fragmentojn de la kristana kanono al ĉirkaŭ 150 indiĝenaj lingvoj de la Perua Amazonio, el kiuj aktuale supervivas nur ĉirkaŭ 60.[1]
Lingva leĝaro
El politika kaj administra vidpunkto, estas oficialaj lingvoj la hispana kaj, en la zonoj kie hegemonias, la keĉuaj lingvoj, la ajmara kaj aliaj indiĝenaj lingvoj.[2]
Nombro de parolantoj
En la Perua Amazonio oni parolas ĉirkaŭ 40 lingvojn, kiuj kutime engrupiĝas en 14 familioj kaj diversas en ĉirkaŭ 120 lokaj variantoj rekoneblaj.
| Lingvo | Personoj 1993 | Procentaĵo 1993 (de la totalo de deklarintoj) |
Personoj 2007 | Procentaĵo 2007 (de la totalo de deklarintoj) |
|---|---|---|---|---|
| Hispana | 15.405.014 | 80,27% | 20.723.489 | 83,92% |
| Keĉua | 3.177.938 | 16,56% | 3.262.137 | 13,21% |
| Ajmara | 440.380 | 2,29% | 434.372 | 1,76% |
| (alia indiĝena lingvo) | 132.174 | 0,69% | 223.941 | 0,91% |
| (fremda lingvo) | 35.118 | 0,18% | 21.097 | 0,09% |
| (sen respondo/ surdulo) | 117.979 | 28.905 |
Vidu ankaŭ
Hunikuina lingvo
Eksteraj ligiloj
- Lingva Mapo de Peruo (en la hispana)
- Resonancias.org Arkivigite je 2007-10-21 per la retarkivo Wayback Machine – Indiĝenaj lingvoj de Peruo.
- Centro de Investigaciones Peruanas
- Instituto Linguistico de Verano (Somera Lingva Instituto) - Peruo Arkivigite je 2009-06-26 per la retarkivo Wayback Machine
Referencoj
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
