sciencfikcia romano de la pola aŭtoro Stanisław Lem From Wikipedia, the free encyclopedia
Solaris estas romano de la pola verkisto Stanisław Lem, tradukita en multajn lingvojn, kiun oni trovas klasikaĵo de sciencfikcio. Por la unua fojo ĝi estis publikigita en 1961 de la Eldonejo de la Ministerio pri Nacia Defendo de Pollando. La verko estas rakonto pri malsukcesa kontakto de la homaro kun fremda intelekto.
Ĉi tiu artikolo temas pri romano de Stanisław Lem. Por aliaj signifoj vidu la artikolon Solaris.| Solaris | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| Kelkaj eldonoj de Solaris (de supre): pola, rusa, angla, germana, itala, hispana, hungara, turka, bulgara, finna kaj ĉeĥa. | |||||
| literatura verko | |||||
| Aŭtoroj | |||||
| Aŭtoro | Stanisław Lem | ||||
| Lingvoj | |||||
| Lingvo | pola lingvo | ||||
| Eldonado | |||||
| Eldondato | 1961 | ||||
| Ĝenro | psikologia romano • malmola sciencfikcio • planeda kosma opero • sciencfikcio • filozofia fikcio • metaphysical science fiction | ||||
| Loko de rakonto | Solaris | ||||
| |||||
La romano estas la plej fama verko de Lem kaj en Pollando, kaj eksterlande[1]. Lia tutmonda famo komenciĝis per ĝi[2]. La aŭtoro sukcesis krei la plej originalan vizion de eksterterano en la historio de sciencfikcio[3]. Problemoj, kiujn tuŝas la romano, estas: la nekapablo kompreni la Universon, la senpoveco de la scienco fronte al ekstertera vivoformo kaj la fortomanko de homo, kiu ekster sia planedo ne povas liberigi sin de la balasto de surteraj memoroj kaj pikoj de konscienco.
La romano eldonita antaŭ 60 jaroj estis revolucia por la sciencfikcio. Ĝi prezentis la plej originalan bildon de eksterterulo, tiel fremda por nia civilizacio, ke verŝajne neniel komprenebla. Lem vortigas la motivon, kiun poste li plurfoje uzos en siaj beletraĵoj: siaspecan fatalon de la homa raso, fizike kaj mense limigita, kaj rezulte nekapabla atingi la ĉiaman celon – kompreni aŭ konkeri la mondon.
Laŭ Boris Strugackij la romano de Lem apartenas al dek plej bonaj verkoj de la literatura ĝenro kaj plej forte – rekte aŭ nerekte – influis la mondan sciencfikcion de la 20-a jarcento ĝenerale kaj precipe la rusan sciencfikcion[4].
Fine de la 1950-aj jaroj Stanisław Lem estis jam fama aŭtoro de sciencfikcio. Per Solaris li komencis distanciĝi de utopia etoso de siaj pli fruaj verkoj kaj ĉiam pli okupiĝi pri malmola sciencfikcio.
La plejparto de la libro estis verkita en proksimume ses semajnoj en junio 1959, kiam Lem troviĝis en Zakopane. Unu jaron poste la verkisto revenis al la romano kaj finis la lastan ĉapitron. Poste Lem ne povis klare indiki en kiu li paŭzis kaj poste daŭrigis la verkadon[5].
Cent kelkdek jarojn antaŭ la romano-intrigo oni malkovris la titolan planedon de du-stela sistemo, kies orbito estas nenature stabila. La ĉefa rolulo – psikologo Kris Kelvin – alvenas de la Tero al esplorstacio ŝvebanta super citoplasma oceano kovranta la planedon Solaris. Ĉi tiu oceano ŝajnas esti ia formo de inteligenteco kun la mirinda kapablo modifi la kaosan orbitan movon de la planedo ene de sia duuma stela sistemo. La surfacon kovras oceano, kiu kapablas konstrui plej diversajn, gigantajn, efemerajn, malfacile klaseblajn kreaĵojn. De multaj jaroj homoj ne povis kompreni la misteran naturon de la oceano; ĉiuj provoj de kontakto estis malsukcesaj. Sciencistoj restantaj en la esplorstacio en la momento, kiam Kelvin alvenas (Snaut kaj Sartorius) kondutas nenature, ilia mensa stato similas al ioma frenezo. La estro de la stacio – Gibarian – sinmortigis kelkajn horojn antaŭ la alveno de la psikologo. Baldaŭ en misteraj cirkonstancoj aperas la edzino de Kelvin, Harey, kiu iam mortigis sin, pri kio la ĉefrolulo sentas sin respondeca. Li faras drastajn provojn liberigi sin de la neinvitita "gasto". La estaĵo tamen revenas, kio pruvas al li (kiel antaŭe al aliaj loĝantoj de la stacio), ke liaj agoj estas krimaj – la kopio de la edzino mense ne diferencas de homo. Kvankam li scias, ke la estaĵo simila al la antaŭe mortinta virino ne vere estas ŝi, iom post iom li komencas akcepti kaj ami ŝin.
La disĉiploj de la nova scienco, solaristiko, provante kompreni kaj science difini la naturon de Solaris, formulas foje ridindajn, foje verŝajnajn, sed neniam pruvitajn teoriojn, kiuj amase okupas la bibliotekojn. Montriĝas, ke la oceano materiigas memorojn de la esploristoj en la formo de neŭtrinaj, nedetrueblaj kreaĵoj. La ĉeesto de ĉi tiuj fantomoj (tiel nomataj gastoj), ĉerpitaj el la subkonsciaj rememoroj, montriĝas neeltenebla psika turmento por la homoj. La ĉefroluloj provas determini ĉu ĝi estas formo de eksperimento, kiun la oceano faras super la esploristoj, ne tute konscia aktiveco aŭ nekutima provo de kontakto – respondo al pli frua ekspozicio de la oceano al malmolaj iks-radioj. La sciencistoj decidas fari alian kontakt-provon: ili sendas encefalogramon de Kelvin en la profundon de la oceano por transdoni lian mensan staton al la supozata ricevanto.
Granda parto de la libro estas dediĉita al la historio de pli fruaj esploroj de Solaris, kiujn la ĉefrolulo ekkonas dum foliumado de la kolektoj de la biblioteko situanta en la stacio. El ĉi tiu esplorado debranĉiĝis eĉ aparta scienco – solaristiko. El legado de solaristika literaturo, Kris Kelvin ekkonas priskribon de diversaj fenomenoj okazantaj sur la oceano (mimoidoj, simetriadoj) kaj la provojn science klarigi la naturon de la stranga substanco[1].
Laŭlonge de la romano estas kaŝa kritiko de scienca esplorado kaj ĝiaj limoj, menciante kaj la historion de Solaris-esplorado kaj la kompleksan klasifikon de ŝablonoj ene de Solaris. La romano montras la senton, ke la stelo evitas difinon, aŭ almenaŭ komplikiĝas sur nivelo ne komprenebla de homoj, Kaj fakte konsistigas "spegulon" al la ekzistantaj perceptoj de la kleruloj, simile al la "gastoj", kiuj povas esti komprenataj, almenaŭ en la kazo de Kalvino, kiel enkarniĝoj de la freŭda nekonscio.
La libro estas konstruita en siaj fruaj partoj kiel norma sciencfikcia kaj mistera libro, sed en frua stadio ŝanĝiĝas al ĉiam pli filozofia stilo. Estas interese noti ĉi tiun fakton laŭ la kritiko de la verkisto al usona sciencfikcio.
En intervjuo Lem diris, ke la romano ĉiam estis alloga predo por kritikistoj, kun vasta gamo de interpretoj dirantaj, ke la libro temas pri freŭdismo, kritiko de la unua kontakto kaj koloniismo[6] aŭ eĉ kontraŭkomunismo: ĉi-lasta diras, ke la oceano reprezentas Sovetunion kaj la homoj sur la Stacio reprezentas la satelitajn landojn de centra kaj orienta Eŭropo. Lem kritikis absurda la librokovrilon de la eldono el 1976, sur kiu estis skribite, ke la romano esprimas la humanismajn kredojn de la aŭtoro pri altaj moralaj kvalitoj de la homaro.[7] Lem rimarkis, ke la kritikisto, kiu deklaris la romanon freŭdisma, efektive fuŝis, bazante sian psikanalizon sur dialogo el la angla traduko, dum lia diagnozo malsukcesus, se li pritraktus la lingvaĵon el la originala pola teksto.[8].
Solaris estis filmita tri fojojn:
Stanisław Lem opiniis, ke neniu filma versio de lia romano bildigas la eksterordinaran fizikan kaj psikologian aliecon de la oceano sur Solaris. Pri la usona filmo de Soderbergh Lem, ne spektinte la filmon, skribis:
 |
|
Krom pli ol 20 eldonoj en la pola[31] la libro estis eldonita en la lingvoj albana, angla, araba, armena, azerbajĝana, belorusa, bulgara, dana, ĉeĥa, ĉina, estona, finna, franca, germana, greka, hebrea, hispana, hungara, itala, japana, kartvela, kataluna, korea, kroata, latva, litova, makedona, moldava (rumana cirila), nederlanda, norvega, persa, portugala, rumana, rusa, serba, serbokroata, slovaka, slovena, sveda, turka, ukraina kaj vjetnama[32][33].
La 12-an de septembro 2021 Bjalistoka Esperanto-Societo eldonis Esperanto-tradukon de la romano. La tekston esperantigis Przemysław Wierzbowski[34][35][36].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
