Grozno

Grozno (alia esperantigo estas Groznij; ruse Грозный; ĉeĉene Соьлжа-ГIала) estas urbo en Norda Kaŭkazio, ĉefurbo de la Ĉeĉena Respubliko.

Grozno
urbo urbego vd
Flago	Blazono
Administrado
Ĝemelurboj Krakovo Varsovio Odeso Sivas Ardahan Severomorsk vd
Poŝtkodo	364000–364099
En TTT	Oficiala retejo [+]
Demografio
Loĝantaro	291 687  (2017) [+]
Loĝdenso	900 loĝ./km²
Geografio
Geografia situo	43° 19′ N, 45° 42′ O (mapo)43.312545.698611111111 [+]
Alto	130 m [+]
Areo	324,16 km² (32 416 ha) [+]
Horzono	UTC+03:00 [+]
Grozno (Ĉeĉenio) DEC Situo de Grozno
Grozno (Grozno) DEC Situa mapo de Grozno
Alia projekto
Vikimedia Komunejo Grozny [+]
v • d • r

Vido al la Prezidenta palaco en Grozno, 1995

La urbo estas en valo de rivero Sunĵa (Сунжа) (kiu dedekstre enfluas en riveron Terek (Терек)).

Unu el la grandaj urboj de la Norda Kaŭkazio: dua loko en la areo, kaj la tria - laŭ populacio (283,659 homoj en 2015, reprezentante 20.7% de la loĝantaro).

En la urbo estas fervoja stacio kaj flughaveno.

Historio

Fondita en 1818 kiel rusa fortikaĵo, la urbo disfloris fine de la 19-a jarcento, kiam oni trovis en la regiono nafton. Al la loka nafto (hodiaŭ preskaŭ tute elĉerpita) en sovetia tempo oni aldonis ankaŭ la siberian, kiu estis prilaborata en naftouzinoj de Grozno.

Rezulte de la du la Unua kaj Dua Ĉeĉenaj Militoj, miloj da groznanoj — kaj rusoj, kaj ĉeĉenoj — suferis aŭ mortis. La urbo dum tiuj du militoj estis multe damaĝita. Antaŭe ĝi famis per sia elstara moderna arkitekturo.

Dum 1997-1999 jaroj la urbon nomo estis Ĝoĥar (Джохар) laŭ la nomo de Ĝoĥar Dudajev, kiu luktis por sendependeco de la respubliko.

La 16-an de novembro 2009 el flughaveno de la urbo startis la unua post 15-jara interrompo internacia flugo. Pere de ĝi 200 ĉeĉenaj pilgrimoj ekfaris haĝon en Medino^[1].

Klimato

Klimato de Grozno estas mezvarma kontinenta kun mildaj vintroj kaj longaj kaj varmaj someroj. Grozno ne estas protektita kontraŭ la nordaj ventoj, kaj sekve, en kontrasto al la Nigra Maro marbordo de Krasnodara regiono, la vintro en la urbo estas multe pli malvarmaj. Eble estas ekstrema malvarmo (−20 °C kaj sub).

Somero en Grozno varmega kaj longa, la varmego kelkfoje superas +35 °C en la ombro. Precipitaĵo en la somero neregula kaj varias grande de monato al monato.

Grozno	Monatoj												Sezonoj				Jaro
	Jan	Feb	Mar	Apr	Maj	Jun	Jul	Aŭg	Sep	Okt	Nov	Dec	Vin	Pri	Som	Aŭt
Averaĝa plej alta temp. (°C)	0,6	2,5	8,7	17,9	23,7	27,9	30,5	29,7	24,7	16,6	9,3	3,2	2,1	16,8	29,4	16,9	16,3
Averaĝa temp. (°C)	−3,2	−2,1	2,9	10,5	16,7	21,2	23,9	23,0	17,7	10,4	4,3	−0,8	−2	10	22,7	10,8	10,4
Averaĝa plej malalta temp. (°C)	−6,2	−4,9	−0,5	5,4	11,0	15,4	18,2	17,2	12,7	6,1	1,8	−3	−4,7	5,3	16,9	6,9	6,1
Absoluta plej alta temp. (°C)	14,1	22,3	29,7	33,7	38,1	39,1	40,7	41,4	36,8	32,5	23,7	18,0	18	33,7	40,7	36,8	39,1
Absoluta plej malalta temp. (°C)	−31,5	−30,8	−19,1	−7,6	−3,1	5,6	9,2	5,0	−2,7	−9,6	−23,5	−26,6	−31,5	−19,1	5,6	−9,6	−31,5
Precipitaĵoj (mm)	19	21	23	33	57	72	57	44	33	30	26	24	64	113	173	89	439

Loĝantaro

Jaro	1897	1913	1923	1926	1931	1939	1956	1959	1962	1967	1970
Loĝantaro	16 000	↗35 800	↗49 200	↗97 000	↗148 900	↗172 448	↗226 000	↗242 068	↗280 000	↗331 000	↗341 259
Jaro	1973	1975	1976	1979	1982	1985	1986	1989	1990	1991	1992
Loĝantaro	↗363 000	↗368 000	→368 000	↗375 326	↗384 000	↗390 000	↗399 000	↗399 688	↘399 000	→399 000	↘385 000
Jaro	1993	1996	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009	2010
Loĝantaro	↘362 000	↘182 700	↗210 720	↘210 700	↗214 000	↗215 700	↗218 200	↗222 000	↗226 100	↗231 215	↗271 573
Jaro	2011	2012	2013	2014	2015
Loĝantaro	↗271 600	↗275 627	↗277 414	↗280 263	↗283 659

Popoloj

urbocentre

Nacia konsisto de la loĝantaro de la urbo laŭ la nacia censo en 2010 ^[2]:

Popolo	Forto, homoj	La kotizo de la tuta loĝantaro, %
Ĉeĉenoj	254 558	93,73 %
Rusoj	8 961	3,30 %
Kumikoj	1 376	0,51 %
Inguŝoj	992	0,37 %
Avaroj	710	0,26 %
Tabasaranoj	608	0,22 %
Lezgoj	365	0,13 %
Kazaĥoj	310	0,11 %
Tataroj	280	0,10 %
Aliaj	2 926	1,08 %
Ne eksplicite kaj rifuzis	487	0,18 %
En totala	271 573	100,00 %

Kulturo

Konstruaĵo de la Nacia Muzeo de la Ĉeĉena Respubliko

Teatroj

• Grozna rusa drama teatro nomita laŭ Lermontov;
• Ĉeĉena ŝtata drama teatro nomita Nuradilov;
• Ĉeĉena ŝtata teatro de juna spektantejo;
• Ĉeĉena ŝtata junalara teatro "Serlo";

Muzikaj institucioj

• Ŝtata simfonia orkestro de la Ĉeĉena Respubliko;
• Ĉeĉena ŝtata filarmonio;
• Ensemblo "Vainakh".

Bibliotekoj

• Nacia Biblioteko de la Ĉeĉena Respubliko;
• Respublikana Infana Biblioteko de la Ĉeĉena Respubliko;

Muzeoj

• Nacia Muzeo de la Ĉeĉena Respubliko;

Universitatoj

Grozna ŝtata nafta teknika universitato

• Ĉeĉena ŝtata universitato;
• Grozna ŝtata nafta teknika universitato nomita laŭ akademiano Millionŝĉikov;
• Ĉeĉena ŝtata pedagogia instituto.

Sporto

• Futbala klubo "Terek" - la Rusia pokalo (2003/2004) kaj Turkia pokalo (2012). Ĝi estis fondita en 1946.
• Voleibola klubo "Grozno".
• Akhmat-Areno - hejma ludejo de FC "Terek". Ĝi povas akomodi 30.597 spektantoj. Konstruita en 2006-2011 jaroj.
• Fortikaĵo "Grozno" - la plej granda en la Norda Kaŭkazio mondo-klaso aŭtodromo.

Religio

Moskeo Koro de Ĉeĉenio

• Koro de Ĉeĉenio - moskeo en la centro de Grozno, unu el la plej grandaj en Rusio kaj Eŭropo. Konstruita en la jaroj 2006 -2008.
• Michael la Arkianĝelo preĝejo - Ortodoksa preĝejo.

Komunikiloj

• Kaŭkazo-Centro

Famaj indiĝenoj

• Makka Sagaipova - ĉeĉena kantistino;
• Mamed Khalidov - pola vetbatalanto de miksa luktosporto kun ĉeĉena origino;
• Roza Talĥigova - ĉeĉena poetino;
• Zulaj Sardalova - ĉeĉena dancistino.