ITER

ITER estas internacia kunlabora projekto, kiu celas montri la sciencan kaj teknikan fareblon de nuklea kunfandiĝo (fuzio) kiel energifonto. Ĝi baziĝas sur la tokamaka principo (enfermo en magnetaj kampoj, t. n. "magneta botelo"). La nomo de la projekto origine estis akronimo de Internacia Termonuklea Eksperimenta Reaktoro, sed oni decidis ne plu uzi tiun plenan nomon, ĉar ĝi povas memorigi je atombombo.

ITER
scienca esplora projekto Tokamako megaprojekto
Komenco	24-a de oktobro 2006 vd
Antaŭe	Joint European Torus vd
Poste	DEMO vd
Geografia situo	43° 42′ 28″ N, 5° 46′ 39″ O (mapo)43.7077777777785.7773833333333
Lando(j)	Francio vd
Sidejo	Cadarache
Situo	Saint-Paul-lès-Durance
ITER (Francio) DEC
ITER
Moto	The way to new energy
Retejo	Oficiala retejo
v • d • r

Tranĉmodelo de ITER

La nunaj partneroj de la ITER-projekto estas Eŭropa Unio, Japanio, Kanado, Usono kaj Rusio. Usono, kiu unuflanke sin retiris de la projekto en 1998, re-aliĝis al ĝi en 2003. Ankaŭ Ĉinio partneriĝis en la jaro 2003.

Celo

Nuklea kunfandiĝo celas reprodukti la procezon okazantan en steloj, kie la intensa temperaturo ĉe la atomkernoj kunfandas ilin kaj produktas amasajn kvantojn da energio en la formo de varmo kaj lumo. Utiligi fuzian potencon en surteraj kondiĉoj provizus sufiĉan energion por kontentigi estontan kreskantan postulon, kaj fari tion en daŭripova maniero, kiu havas relative malgrandan ĝenon al la medio, sen la risko de ĉena reakcio kiu povus krei eksplodon (kazo de la nunaj nukleaj centraloj bazitaj sur la principo de fisio). Unu gramo da deŭterio-tricio brulaĵo en la procezo de fuzio produktas 90.000-kilovatajn horojn da energio, aŭ la ekvivalenton de 11 tunoj da karbo^[1].

Loko

Kiel loko por konstrui ITER-n estis elektita Cadarache, Francio

Konstruejo desupre

Pluraj landoj proponis sidejon por la ITER: Francio, Hispanio, Kanado kaj Japanio. Post for-elekta proceduro nur postrestis du eblaj ejoj: Cadarache en Francio kaj Rokkasho-mura en Japanio. Eŭropo kaj Japanio dumlonge ne interkonsentis, kie oni ekkonstruu la ITER-ejon. Ambaŭ landoj estis subtenataj de same multaj partneroj. En junio 2005 finfine oni decidis ekkonstrui la reaktoron en Cadarache.

Buĝeto

Laŭ ĝiaj elpensintoj, ITER devontus finiĝi en 2018, kun malfruo de du jaroj laŭ antaŭpensita kalendaro^[2]. La buĝeto, unue estimata je 10 miliardoj da eŭroj (50% por konstruado kaj 50% por ekspluatado), hazardas pliiĝi je 3 miliardoj^[3]. La 17-an de junio 2009, BBC asertis ke la kosto de la projekto duobliĝis rilate al la unue estimata buĝeto, ĝis 16 miliardoj da dolaroj, tio kio povus emigi la respondeculoj al malpliigo de la projekto^[4].

Teknikaj malfacilaĵoj

Rapidaj neŭtronoj

Pierre-Gilles de Gennes asertas, ke la ŝanĝo de skalo inter la nunaj prototipoj kaj ITER ne estas superregata kaj ke oni havas neniun pruvon pri ke ĝi povos provizi energion: Konante sufiĉe bone la superkonduktivajn metalojn, mi scias, ke ili estas ege rompiĝemaj. Dume, kreo de bobenaĵoj superkonduktivaj, uzataj por ĉirkaŭbari plasmon, suferantaj de fluoj de rapidaj neŭtronoj similaj kun H-bombo, kapablaj rezisti dum la tuta vivo de tia reaktoro (inter dek kaj dudek jaroj), ŝajnas al mi freneza ^[5].

Interesaĵoj

En la latina lingvo la vorto iter signifas "vojo" aŭ "itinero".