Tartu

Tartu (esperante Tartuo, germane kaj svede Dorpat, antaŭe ankaŭ germane (platgermane) Dörpt; malnova rusa nomo ĝis la 17-a jarcento Дерпт / Derpt, 1893-1918 Юpьeв / Jurjew) estas la dua plej granda urbo en Estonio. Kontraŭe al Talino, kiu estas la politika kaj financa ĉefurbo de Estonio, Tartu estas ofte konsiderita la intelekta kaj kultura centro, speciale ĉar kiel universitata urbo ĝi estas la hejmo de la plej malnova kaj plej fama universitato en Estonio. La urbo situas 186 km sudoriente de Talino kaj estas la centro de suda Estonio. La rivero Emajõgi, kiu konektas la du plej grandajn lagojn de Estonio, transiras Tartu. Estas Tartua Flughaveno en la urbo.

Tartu (Dorpat, Дерпт, Юрьев)
urbo
Flago   Blazono
Ŝtato	Estonio
Regiono	Tartumaa
Situo	Tartu
- koordinatoj	58° 23′ N 26° 43′ O (mapo)
Areo	38,86 km² (3 886 ha)
Loĝantaro	93 124 (2017)
Denseco	2 396,4 loĝ./km²
Horzono	EET (UTC+2)
- somera tempo	EEST (UTC+3)
Poŝtkodo	50050–51111
Situo enkadre de Estonio Situo enkadre de Estonio
Vikimedia Komunejo: Tartu
Retpaĝo: www.tartu.ee

Tartu estas la stud- kaj verkloko de la estona poetino kaj verkistino Betti Alver.

Historio

Dum la mezepoko, la urbo apartenis al la germanlingva komerca ligo Hanso. Poste, ĝi estis intelekta centro de la germanaj baltoj: al tio kontribuis aparte la universitato de Dorpat, kies universitataj lingvoj de la komenco en 1632 ĝis la jaro 1893 estis la latina kaj germana, poste pro ŝtata premo pri rusigo la rusa kaj germana, kaj ekde 1918 la estona.

Loĝantaro

Laŭ la statistika oficejo de Estonio, la loĝantaro de Tartu konsistis en la sekvaj mem-informitaj etnaj grupoj en januaro 2010:^[1]

Nacieco	Kvanto	Procentoj
Total	103,284	100%
Estonoj	83,185	80.5%
Rusoj	15,966	15.5%
Ukrainoj	1,205	1.2%
Finnoj	1,072	1.0%
Belorusoj	484	0.5%
Poloj	142	0.1%
Judoj	140	0.1%
Germanoj	125	0.1%
Latvoj	111	0.1%
Litovoj	90	0.1%
Tataroj	85	0.1%
Israelanoj	56	0.1%
Aliaj	679	0.7%

Loĝantaro de Tartu (en miloj). Datumoj de "Statistikoj Estonio".^[2]

Jaro	Loĝantaro
1881	29,974
1897	42,308
1922	50,342
1934	58,876
1959	74,263
1970	90,459
1979	104,381
1989	113,320
1995	104,874
2000	101,241
2005	101,483
2006	101,740
2007	101,965
2010	103,284

Edukado kaj kulturo

La universitato de Tartuo en 2012

Tartuo famas i. a. pro sia jam menciita universitato, fondita en 1632, kiu ekde 1918 havas la nomon Universitato de Tartu. La universitato estas grava centro de interlingvistiko.

Esperanto en Tartuo

En la urbo ekde la komenco de la 20-a jarcento (1914) ekzistas Esperanto-grupo.

Esperantistoj kun rilato al Tartuo

• Johannes Jaanisto
• Edda-Merike Pelt
• Jakob Rosenberg
• Henrik Seppik

Homoj rilataj al Tartu

• Ado Vabbe
• Ernst Adolf Herrmann
• Herman Anders Krüger
• Ilon Wikland, la verkintino de ilustraĵoj por multaj el la infanlibroj de Astrid Lindgren

Urbaj ĝemeliĝoj

• Lüneburg en Germanio
• Veszprém en Hungario
• Tampere en Finnlando
• Upsalo en Svedio
• Pskovo en Rusio
• Ferrara en Italio
• Salisbury (Marilando) en Usono
• Turku en Finnlando
• Bærum en Norvegio
• Frederiksberg en Danio
• Hämeenlinna en Finnlando
• Hafnarfjörður en Islando
• Kaŭno en Litovio
• Deventer en Nederlando
• Rigo en Latvio
• Zutphen en Nederlando

Galerio

• 
  la botanika ĝardeno kun granda vitrodomo
• 
  katedrala ruino
• 
  la urbodomo
• 
  la "anĝela ponto" dum krepusko
• 
  hansaj tagoj en 2007
• 
  aparta trafiksigno pri kafeja saksofonisto
• 
  urba parko
• 
  Dorpat en 1866
• 
  la urbodomo vespere