José Marchena
From Wikipedia, the free encyclopedia
José Marchena Ruiz de Cueto —gaztelaniaz Abate Marchena (Marchena abadea) izenaz ezaguna, nahiz eta elizgizona ez izan[1] — (Utrera, Sevilla, Espainia, 1768ko azaroaren 18a – Madril, Espainia, 1821eko urtarrilaren 31) politiko liberala eta frantsestua izan zen. Haren ideologia liberala zela eta, Frantzian bizi izan zen urte askoan, eta han parte hartu zuen Errepublikan eta Napoleonen politikan. Josef I.arekin Espainiara etorri zen 1808an, eta administrazioko karguak izan zituen, baina utzi behar izan zituen Napoleonen porrotaren ondoren. Hori dela eta, berriro Frantziara erbesteratu zen. Rafael del Riego komandantearen altxamenduaren ondoren itzuli zen, baina ezin izan zuen politikan askorik parte hartu, hilabete gutxira hil zelako.
José Marchena | |
---|---|
Bizitza | |
Jaiotzako izen-deiturak | José Marchena y Ruiz de Cueto |
Jaiotza | Utrera, 1768ko azaroaren 18a |
Herrialdea | Espainia |
Heriotza | Madril, 1821eko urtarrilaren 31 (52 urte) |
Hezkuntza | |
Heziketa | Salamancako Unibertsitatea |
Hizkuntzak | gaztelania frantsesa |
Jarduerak | |
Jarduerak | idazlea, itzultzailea, literatura-kritikaria, kazetaria eta poeta |
Izengoitia(k) | Abate Marchena |
Lan intelektualean hainbat esparrutan aritu zen, hala nola, ekonomia politikoan (Adam Smithen liberalismoaren defendatzaile sutsua zen), filosofian (Voltaireren eta Rousseauren mireslea), literaturan, politikan eta erlijioan. Horrez gain, XIX. mendearen amaierako espainiar itzultzaile ospetsuenetakoa izan zen. Marchenak itzulitako autoreen artean ditugu Jean-Jacques Rousseau (Gizarte hitzarmena eta beste liburu batzuk), Molière, Montesquieu, Voltaire, Volney eta Lukrezio.
Marchenari buruz hau idatzi zuen haren biografo garrantzitsuenak:
« |
Marchenak, konbultsio eta aldaketa garai batean, berea bezalako konpromiso intelektual eta politikoak zekartzan arriskuen adibideak ematen ditu. Bere biografo batzuek izaera aldakor eta ezegonkorra eman badiote ere, printzipio iraultzaile batzuen defentsan bere konstantzia izan zen (subiranotasun Nazionala, askatasun ekonomikoa, tolerantzia erlijiosoa), modu azkar eta ustekabean eboluzionatzen zuen ingurune historiko batean harrapatuta geratzea eragin zuena. |
» |
Espainiako elite ilustratuaren atal batez ustez -”frantsestuak”-, herrialdea Borboitarren familia usteldutik askatu eta Napoleonen menpe jarrita, aberriaren aurrerapena eta berreskuratzea lortuko zen. Hala uste zuen Frantzia iraultzailea miresten zuteneko batek; Marchena abadeak (1768-1821). Hurrengoa idatzi zuen 1808an:
« |
Napoleonek egin duen lanik ederrena espainiar loria sortzea izan da. Ardura guztien gainetik, printze honek ezin ditu bereizi gabe utzi naziorik nobleena dituen handitasun-haziak. Europa gainerako herrialdeek gure historiatik ateratako memoriak aipatzen ditugu; Napoleonek sentituko du itzulirik ez duen degenerazioan murgilduta egon beharrean gure gurasoak berdintzeko eta gainditzeko prest gaudela[2]. |
» |