Planeta txiki
From Wikipedia, the free encyclopedia
Planeta txikia Eguzkiaren inguruan orbita zuzena duen objektu astronomiko bat da (edo, modu zabalagoan, planeta-sistema duen edozein izar), esklusiboki planeta edo kometa gisa sailkatzen ez dena[Oh 1] 2006. urtea baino lehen, Nazioarteko Astronomia Batasunak (IAU), ofizialki, planeta txikia terminoa erabiltzen zuen, baina, urte horretako bileran, planeta txikiak eta kometak, bada, planeta nano eta Eguzki Sistemako gorputz txikietan (SSSB) birsailkatu zituen[1].
Planeta txikien artean, asteroideak daude (Lurretik hurbil dauden objektuak, Marteko gurutzeak, gerriko nagusiko asteroideak eta Jupiterreko troiarrak), baita urrutiko planeta txikiak ere (zentauroak eta transneptuniar objektuak), gehienak Kuiper gerrikoan eta sakabanatutako diskoan bizi direnak. 2022ko maiatz ezgeroztik, 1,131,201 objektu ezagutzen dira 611.678 zenbakidunetan (aurkikuntza ziurtatuak) eta 519.523 planeta txiki zenbakirik gabekoetan zatituta, horietatik bost bakarrik, ofizialki, planeta nano gisa aitortuak.
Aurkitu zuten lehen planeta txikia Ceres izan zen, 1801ean. Planeta txiki terminoa XIX.mendetik erabiltzen da objektu hauek deskribatzeko[2]. Planetoide terminoa ere erabili izan da, batez ere objektu planetario handiagoetarako, 2006tik IAUk planeta nano deitu dituenak[3][4]. Historikoki, asteroide, planeta txikia eta planetoide terminoak, gutxi gorabehera, sinonimoak izan dira[3][5]. Terminologia hori zaildu egin da, batez ere, Jupiterren orbitatik harago planeta txiki ugari aurkitu direnean, oro har, asteroidetzat hartzen ez diren objektu trans-neptuniarrak[5]. Gasa askatzen ikusten den planeta txiki bat kometa gisa sailka daiteke.
Objektuei planeta nano deitzen zaie, baldin eta beren grabitatea nahikoa bada oreka hidrostatikoa lortzeko eta forma elipsoidal bat osatzeko. Beste planeta txiki eta kometa guztiei, Eguzki Sistemako gorputz txiki deitzen zaie[1]. IAUk planeta txiki terminoa oraindik erabil daitekeela adierazi zuen, baina Eguzki Sistemako gorputz txiki terminoa hobetsiko da[6]. Hala ere, zenbakitzeko eta izendatzeko, planeta txikiaren eta kometaren arteko bereizketa tradizionala erabiltzen da oraindik.