Pluton (planeta nanoa)
From Wikipedia, the free encyclopedia
Pluton (134340 Pluto; ikurrak: [14] edo [15]) Kuiper gerrikoko objektu astronomikorik handiena da, eta Eguzkia zuzenean orbitatzen behatu diren gorputz handienetan hamargarrena. Planeta nano ezagunen artean, tamainaz bigarrena da (lehena Eris da). Kuiper gerrikoko beste objektuak bezala, Pluton arrokaz eta izotzez osatua da nagusiki. Plutonek bost satelite ditu: Nix, Hidra, Karonte, Zerbero eta Estigia.
- «Pluton» orriak hona dakar. Bestelako esanahiei buruzko orria hau da: «Pluton (argipena)»
Pluton | |||||||||
Aurkikuntza | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Aurkitzailea | Clyde W. Tombaugh | ||||||||
Aurkikuntza data | 1930-02-18 | ||||||||
Izendapenak | |||||||||
Planetoide izendapena | 134340 Pluton | ||||||||
Zeinengatik izendatua | Pluton | ||||||||
Planetoide sailkapena | |||||||||
Ezaugarri orbitalak[1] | |||||||||
Garaia: J2000 | |||||||||
Afelioa |
| ||||||||
Perihelioa |
| ||||||||
| |||||||||
Eszentrikotasuna | 0.244671664 (J2000) 0.248 807 66 (batezbeste)[3] | ||||||||
366.73 egun[3] | |||||||||
Batezbesteko abiadura orbitala | 4.7 km/s[3] | ||||||||
14.86012204°[5] | |||||||||
Makurdura orbitala |
| ||||||||
110.28683° | |||||||||
Perihelioaren argumentua | 113.76349° | ||||||||
Satelite ezagunak | 5 | ||||||||
Ezaugarri fisikoak | |||||||||
Batezbesteko erradioa | |||||||||
Gainazal azalera | |||||||||
Bolumena | |||||||||
Masa |
| ||||||||
Batezbesteko dentsitatea | 2.03±0.06 g/cm3[8] | ||||||||
Gainazal grabitatea |
| ||||||||
1,23 km/s | |||||||||
Errotazio periodo siderala |
| ||||||||
Ekuatoreko errotazio abiadura | 47.18 km/h | ||||||||
119.591°±0.014° (orbitara)[8] | |||||||||
Ipar Poloko igoera zuzena | 312.993°[9] | ||||||||
Ipar Poloko deklinazioa | 6.163°[9] | ||||||||
Albedoa | 0.49 to 0.66 (geom. 35% alda daiteke)[3][10] | ||||||||
| |||||||||
13.65[3] to 16.3[11] (15.1 batez beste)[3] | |||||||||
−0.7[12] | |||||||||
Diametro angeluarra | 0.065″ - 0.115″[3] | ||||||||
Atmosfera | |||||||||
Gainazaleko presioa | 0.30 Pa (udako gehiengoa) | ||||||||
Osaera | nitrogenoa, metanoa, karbono monoxidoa[13] |
1930ean aurkitua, Pluton hasiera batean Eguzkitik hasita bederatzigarren planetatzat sailkatu zuten, eta horien artean txikientzat. Eguzki Sistemako kanpoaldean, ordea, tamainaz berdintsuak ziren objektuak —edo, Erisen kasuan, % 27 handiagoa— aurkituz joan ziren hurrengo 75 urtean; objektu horiek guztiak planeta nanotzat sailkatzen zirela kontuan hartuta, azkenean, 2006ko abuztuaren 24an, Nazioarteko Astronomia Elkarteak Pluton ere planeta nanotzat sailkatu zuen.
Clyde Tombaugh astronomoak aurkitu zuen 1930ean, Arizonako (Ameriketako Estatu Batuak) Lowell behatokitik, Neptunoren orbita azaltzearren X planeta baten bila ari zela. Plutonen orbita-eszentrikotasun handiak eguzkitik hurbilen dagoen zortzigarrena bihurtzen du orbitaren zati batean; hau da, Neptunoren orbita zeharkatzen du aldizka: azken aldiz, 1979ko otsailaren 7tik 1999ko otsailaren 11ra bitartean.