Cebus

Cebus edo tximino kaputxino arinak Erdialdeko Amerikako eta Hego Amerikako Platyrrhini taldeko primate genero bat da, tximino kaputxinoen subfamiliako kideak (Cebinae), Sapajus generoarekin batera. Txikiak dira, 45 bat zentimetroko luzerakoak. Isatsa bere baitan bil daiteke eta, beraz, isatsetik eskegi daitezke zuhaitzetako adarretatik. Uste denez bere ahaideen artean argiena da.

Cebus
Irudi gehiago
Sailkapen zientifikoa
Klasea	Mammalia
Ordena	Primates
Familia	Cebidae
Subfamilia	Cebinae
Generoa	Cebus Erxleben, 1777

Espezieak

• Cebus generoa
  • Cebus aequatorialis
  • Cebus albifrons
    • Cebus albifrons albifrons
    • Cebus albifrons trinitatis
  • Cebus brunneus
  • Kaputxino eztarrizuri, (Cebus capucinus)
  • Cebus cesarae
  • Cebus cuscinus
  • Cebus imitator
  • Cebus kaapori
  • Cebus leucocephalus
  • Cebus malitiosus
  • Cebus olivaceus
  • Cebus unicolor
  • Cebus versicolor
  • Cebus yuracus

Historia taxonomikoa

Philip Hershkovitz eta William Charles Osman Hillek tximu kaputxinoen taxonomiak argitaratu zituzten 1949an eta 1960an, hurrenez hurren^[1]. Taxonomia horiek lau tximino kaputxino espezie ezarri zituzten Cebus generoan. Espezie horietako bat, Cebus apella, kaputxino mardula da eta orain Sapajus generoan sartzen da. Beste hiru espezieak Cebus albifrons, Cebus nigrivittatus eta Cebus capucinus espezie tipoa ziren^[2]. Cebus nigrivittatus Cebus olivaceus deitzen da orain^[3]. Cebus kaapori horren subespezietzat hartzen zen baina Grovesek (2001 eta 2005) eta Silvak (2001) espezie bereizi gisa sailkatu zuten^[4].

Historia ebolutiboa

Cebus generoa, kaputxino guztiak bezala, Cebidae familiakoak dira, saimiriak ere barnebiltzen dituen familia. Ustez, bi taldeen arteko desberdintzea duela 13 milioi urte gertatu zen. Lynch Alfarok 2011n zuzendutako ikerketa genetikoen arabera, kaputxinoen generoak duela 6,2 milioi urte inguru banandu ziren. Lynch Alfarok susmatzen du dibergentzia Amazonas ibaiaren sorrerak eragin zuela, Amazonas iparraldeko tximinoak banandu baitzituen, kaputxino arinetan eboluzionatu zutenak, eta Baso Atlantikokoak ibaiaren hegoaldean, kaputxino sendoetan eboluzionatu zutenak^[1][2].

Morfologia

Cebus baten burezurra, albotik begiratuta.

Cebus kaputxinoek gorputz-adar luzeagoak dituzte beren gorputz-tamainari dagokionez, Sapajusekin alderatuta. Kaputxino arinek ere garezur biribilagoak dituzte, eta beste desberdintasun batzuk garezur-morfologian. Cebusek ez ditu Sapajusek intxaur gogorrak irekitzeko dituen hainbat egokitzapen. Hortz eta barailetan aldeak daude, eta ez dago gandor sagitalik. Kanpoko desberdintasunen artean, eme batzuek buruan ile-gandorrak badituzte ere, Cebus ar bakar batek ere ez dituela, Sapajusek baduten bitartean. Cebusek ez dute bizarrik^[1].

Banaketa

Tximu kaputxino arinek banaketa zabala dute Erdialdeko Amerikan eta Hego Amerikako ipar eta ipar-mendebaldean. Cebus imitator da espezierik iparraldekoena, Erdialdeko Amerikan dagoena Hondurastik Panamaraino. Cebus capucinusek ere iparraldeko banaketa du Kolonbian eta Ekuadorren, Andeetatik mendebaldera^[5]. Cebus albifrons eta berarekin lotutako espezieak Kolonbiako, Peruko eta Brasilgo mendebaldeko zati handietan dago, baita Venezuela hegoaldean eta Bolivia iparraldean ere^[6]. Cebus olivaceus Venezuelako zati handi batean eta Guyanetan dago, baita Brasil iparraldeko zati batean ere^[3].Cebus kaapori beste kaputxino arinen banaketa disjuntoa du, Brasil iparraldean bizi da Pará eta Maranhão estatuen barruan^[4]. Karibeko uharteetan bizi den espezie bakarra Cebus trinitatis da.