From Wikipedia, the free encyclopedia
آندومتر یا اِندومتریوم[1] (نام علمی: endometrium) که به آن آستر رحم[2][3]، آستر زهدان[4] یا درونزهلاد[5] هم گفته میشود. لایهای پوششی است که سطح داخلی رَحِم را میپوشاند. این لایهٔ همراه با غشاء مخاطی، داخل رحم (زِهدان) پستانداران و به عبارتی دیوارهٔ داخلیِ رحم است. آندومتر بهشدت به دو هورمون زنانهٔ استروژن و پروژسترون واکنش نشان میدهد. تحت تأثیر استروژن، ضخیمتر شده (مرحلهٔ فولیکولی) و تحت تأثیر پروژسترون، غدد مخاطیِ آن بیشتر میشود (مرحلهٔ ترشح). در همین فاز (مرحله) است که یک سلول تخم لقاحیافته میتواند در بافت رحم یا آندومتر جای گیرد که به لانهگزینی معروف است. اگر تخمک بارور نشود، غلظت پروژسترون پایین میافتد و آندومتر ضخیم و بالغ که دستنخورده باقی مانده، طی دورهٔ قاعدگی فرومیریزد.[6][7]
در بیشتر پستانداران، دورهٔ رشد و ریزش آستر منظم است. زمانی که هیچ حاملگیای رخ نمیدهد، بافت اندومتر تا حدودی دفع میشود که در آن رگهای خونی شکسته و باعث خونریزی قاعدگی میشوند. چرخهٔ قاعدگی در انسان حدود ۲۵ تا ۳۵ روز طول میکشد، اما در گونههای مختلف جانوران طول این چرخه از چند روز تا یک سال متفاوت است. با این حال، در صورت عدم لقاح، هیچکدام از پستانداران قاعدگی را از دست نمیدهند.
فرهنگستان زبان فارسی برای آندومتر، معادل «درونزهلاد» را پیشنهاد کردهاست.
بافت آندومتر شامل دو لایه است:
بافت آندومتر پس از تخمکگذاری موفقیتآمیز و لقاح و تشکیل سلول تخم، جفت را تشکیل میدهد.
در غیاب پروژسترون، سرخرگهایی که خون را به لایهٔ عملکردی تحمیل میکنند ضعیف میشوند، به طوری که سلولهای موجود در آن لایه میمیرند و منجر به قاعدگی میشوند. ممکن است فاز چرخهٔ قاعدگی را با اشاره به چرخهٔ تخمدان یا چرخهٔ رحم با رعایت تفاوتهای میکروسکوپی در هر فاز، به عنوان مثال در دوره و چرخهٔ عملکرد تخمدان شناسایی کنید:
فاز | روزها | ضخامت | اپیتلیوم یا بافت پوششی |
مرحلهٔ قاعدگی | ۱–۵ | نازک | وجود ندارد یا تشکیل نشدهاست |
فاز فولیکولی | ۵–۱۴ | حد وسط | به شکل ستون وجود دارد |
فاز لوتئال | ۱۵–۲۷ | ضخیم | ستون و عروق انسدادی رحم قابل دیدن است |
فاز ایسکمیک | ۲۷–۲۸ | ستون و عروق انسدادی رحم قابل دیدن است |
حدود ۲۰٬۰۰۰ ژن کدکنندهٔ پروتئین در سلولهای انسانی وجود دارد و حدود ۷۰٪ از این ژنها در آستر طبیعی ظاهر میشوند. فقط بیش از ۱۰۰ تای این ژنها بهطور خاص در آندومتر دارای خاصیت آندومتری هستند. پروتئینهای خاص مربوط در سلولهای غدد لنفاوی و استرومای مخاط مخاطی اندومتر وجود دارد. وجود بسیاری از این پروتئینها بسته به چرخهٔ قاعدگی متفاوت است، برای مثال گیرندهٔ پروژسترون و هورمون آزادکنندهٔ تیروتروپین هر دو در مرحلهٔ پرولیفراتیو و PAEP بیانشده در مرحلهٔ ترشحی مشاهده میشوند. پروتئینهای دیگر مانند پروتئین HOX11 که برای باروری زنان مورد نیاز است، در سلولهای استرومای اندومتری در طول دورهٔ قاعدگی ترشح میشود، برخی از پروتئینهای خاص مانند گیرندهٔ استروژن نیز در انواع دیگری از انواع بافتهای بدن زنان مانند دهانهٔ رحم، لولههای رحم، تخمدانها و پستان وجود دارد. سرطان گردن رحم در سلولهای پوشش دادهشده روی دهانهٔ رحم شروع میشود یعنی از قسمت پایین رحم که سرویکس رحم نیز نامیده میشود.[8]
اندومتریوم درونیترین لایهٔ رحم است و برای جلوگیری از چسبندگی بین دیوارههای مخالف میومتریم عمل میکند و در نتیجه از رحم محافظت میکند. طی چرخهٔ قاعدگی، اندومتریوم به شکل لایهٔ بافتی غدد لنفاوی ضخیم و رگهای خونی رشد میکند. این نشاندهنده یک محیط مطلوب برای پیوند بلستوسیست پس از ورود آن به رحم است. اندومتریوم مرکزی، اکوژنیک و قابل تشخیص با استفاده از اسکنرهای اولتراسوند است و دارای ضخامت متوسط ۶٫۷ میلیمتر است.[9]
در طول بارداری، غدد و رگهای خونی در اندومتر در اندازه و تعداد بیشتری افزایش مییابند. فضاهای عروقی با هم مخلوط و به یکدیگر متصل میشوند که اکسیژن و غذا را به جنین میرساند.
پوشش آندومتر بعد از خونریزی هر سیکل قاعدگی دوباره تحت بازسازی قرار میگیرد. انسانها، میمونها و برخی دیگر گونههای موجودات هم دورهٔ قاعدگی را دارند، درحالیکه اکثر پستانداران دیگر چرخهٔ غضروف دارند که در هر دو مورد، آندومتر ابتدا تحت تأثیر استروژن قرار میگیرد. با این حال، هنگامی که تخمکگذاری رخ میدهد، تخمدان و به ویژه کپسول لوتوم، مقدار زیادی از پروژسترون تولید میکند. در نهایت، پوشش تراکم یک محیط پذیرا را برای یک یا چند بلاستوسیست فراهم میکند. پس از لقاح، تخم ایجادشده میتواند به دیوارهٔ رحم بپیوندد و همراه با گنادوتروپین جفتی انسان؛ HCG، نقش خود را در آزادسازی پروژسترون و استروژن ادامه خواهد داد.
بنابراین، بافت آندومتر یا دوباره جذب میشود یا با ریختن باعث پریود میشود که در مورد دوم، فرایند ریختن شامل تخریب پوشش، ریزش عروق خونی همراه و از دست دادن بافت و خون است. کل پروسه طی چند روز اتفاق میافتد. قاعدگی ممکن است با یک سری از انقباضات رحم همراه باشد. با این حال، در مورد لانهگزینی، پوشش اندومتری نه جذب و نه ریخته میشود. در عوض فقط باقی میماند و سپس تبدیل به بخشی از جفت خواهد شد که باعث محافظت لازم را در دوران بارداری فراهم میکند.
در انسان، چرخهٔ ساخت و ریختن این بافت پوششی بهطور متوسط ۲۸ روز طول میکشد. اندومتریوم در پستانداران به شکلهای مختلف رشد میکند. عوامل مختلف از جمله فصلها، آبوهوا و استرس میتواند بر این رشد تأثیر بگذارد. اندومتریوم خود هورمونهای خاصی را در مراحل مختلف چرخه تولید میکند و این دیگر بخشهای سیستم تولیدمثل را تحت تأثیر قرار میدهد.
ضخامت معمول اندومتر بین ۷ تا ۹ میلیمتر است و ضخامت اندومتری کمتر از ۷ میلیمتر، میزان بارداری و باروری را کاهش میدهد. با این حال، چنین ضخامت کمی به ندرت رخ میدهد. همچنین ضخامت بالاتر از ۹ نیز اغلب زیاد عنوان شدهاست.
ضخامت اندومتر که توسط سونوگرافی واژینال اندازهگیری شده معمولاً به شرح زیر است اما توجه داشته باشید که این اندازهگیریها فقط یک راهنما هستند، زیرا ضخامت اندومتر ممکن است از فرد به فردی دیگر متغیر باشد:
ضخامت اندومتر قبل از یائسگی، در مراحل مختلف چرخهٔ قاعدگی، تغییرات قابل توجهی وجود دارد:
ضخامت اندومتر پس از یائسگی معمولاً کمتر از ۵ میلیمتر است اما اندازههای مختلف ضخامت برای ارزیابی بیشتر پیشنهاد شدهاست:
بافت کوریونی یا جفتی ممکن است منجر به تغییراتی در اندومتر مشخص شود. آریاس-استلا به عنوان یک واکنش شناخته شدهاست که در ظاهر شبیه به سرطان است. واکنش آریاس-استلا سبب میشود که شناسایی سلولهای غدهای آتیپیک در پاپ اسمیر زمان حاملگی دشوار باشد. این تغییر به عنوان سرطان آندومتر تشخیص داده شد. بیماریهای مرتبط با اندومتر به شرح زیر است:
اندومتری نازک ممکن است کمتر از ۸ میلیمتر تعریف شود و معمولاً پس از یائسگی اتفاق میافتد. درمانهایی که میتوانند ضخامت اندومتر را بهبود بخشد شامل ویتامین E یا الآرژنین و سیلدنافیل سیترات است.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.