ولایت هلمند
ولایتی در جنوب باختری افغانستان From Wikipedia, the free encyclopedia
هِلمَند یا هیرمند (اوستایی: هَئیتومَنت/Haētumant) یکی از بزرگ‌ترین ولایت‌های افغانستان به‌شمار می‌رود که در جنوب افغانستان قرار دارد و از جنوب با پاکستان همسایه‌است. این ولایت ۱٬۴۴۶٬۲۳۰ نفر جمعیت[2] و ۵۸٬۵۸۴ کیلومتر مربع مساحت دارد که پشتون‌ها اکثریت جمعیت را شامل میشوند؛ و نفوس کمی آن را بترتیب تاجیک‌ها و هزاره‌ها تشکیل می‌دهند.[4][5]
هلمند | |
|---|---|
 ولایت هلمند روی نقشه افغانستان | |
| مختصات (مرکز): ۳۱٫۰°شمالی ۶۴٫۰°شرقی | |
| کشور |  افغانستان |
| مرکز | لشکرگاه |
| حکومت | |
| • والی | محمد نعیم |
| مساحت | |
| • کل | ۵۸۵۸۴ کیلومتر مربع (۲۲۶۱۹ مایل مربع) |
| ارتفاع | ۷۸۰ متر (۲۵۶۰ فوت) |
| جمعیت (۲۰۲۱)[3] | |
| • کل | ۱۴۴۶۲۳۰ |
| • تراکم | ۲۵/کیلومتر مربع (۶۴/مایل مربع) |
| اهلیت‌نام | هِلمندی |
| منطقهٔ زمانی | یوتی‌سی ۴:۳۰+ (وقت افغانستان) |
| کد ایزو ۳۱۶۶ | AF-HEL |
| زبان در افغانستان | پشتو |
.jpg){kind=small}
واژهٔ هیرمَند برگرفته از نام رود هلمند، رودی بزرگ در تاریخی، که در اوستا بنام رود هَئیتومَنت/Haētumant یاد شده می‌باشد. در نسک یشت‌ها (در ۶۹–۱۹٫۶۶) از این شاخه‌های رود بزرگ هئیتومنت (هلمند) نیز یاد شده: Xᵛāstrā/خواسترا (خاشرود)، Hvaspā/هوَسپا، Fradaθā/فرَدَثا (فرارود)، Xᵛarənahvaitī/خوَرِه‌نَوَیتی (رود ارغنداب)، Uštavaitī/اوشتَوَیتی، Urvā/اُروا، Ǝrəzī/اِرِه‌زی (زرنج)، و Zarənumatī/زَرِه‌نومَتی. این اسامی در نوشته‌های پهلوی، به‌ویژه در کتاب نیز این‌گونه یاد شده‌است. هِندمَند، در منابع اولیه اسلامی، همچون توسط استخری، صص. ۴۵–۲۴۲؛ یاقوت، در بُلدان، ص. ۴۱۸؛ هیلمَند، توسط ابن حوقل، ص. ۴۱۷؛ هیرمید: توسط مقدسی، صص. ۳۰۴، ۳۲۹؛ هیدمَند، در حدود العالم، برگردان و تفسیر از مینورسکی، صص. ۷۳، ۱۱۰؛ هیرمَند، نام معمول فارسی آن است که تا امروز کاربرد می‌شود، توسط حمدالله مستوفی، در نزهةالقلوب، برگردان گای لسترنج، صص. ۱۴۲، ۱۷۸؛ نَهرِ بُست، توسط مسعودی در مروج‌الذهب. (در زبان اوستایی) به معنی دارای پل و دارندهٔ سد و بند است. رود هیرمند از رودهای فلات شرقی ایران نام رودی بزرگ در سیستان شرقی (افغانستان) و سیستان غربی (ایران) است.
هیر همچنین به معنی آتش و سرپرست آتش آمده‌است. هیرمند به معنی آتش‌پرست که ملازم آتش باشد ذکر شده؛ مرکب از هیر بمعنی آتش و مند بمعنی صاحب و دارا.
به رود هیرمند در شاهنامهٔ فردوسی بارها اشاره شده. این رود هیرمند از رودهای شرقی فلات ایران است که طول آن به ۱۱۰۰ کیلومتر می‌رسد. هیرمندرود از غرب کابل نزدیک بامیان سرچشمه گرفته تا مرز میان ایران و افغانستان جاریست.
بیشتر مردم ولایت هلمند به زبان‌های پشتو سخن می‌گویند. براساس آخرین برآوردها پشتون‌ها بیش از ۹۰ درصد از جمعیت ولایت هلمند را تشکیل می‌دهند و ۱۰ درصد نفوس این ولایت متشکل مابقی از دیگر قومیت‌ها می‌باشد.[6]
سیک‌ها
سیک‌ها در زمان ظاهرشاه به ولایت هلمند آمدند و در مارجه ساکن شدند. بعد به دیگر مناطق این ولایت سفر کردند؛ از جمله لشکرگاه. سال‌ها زندگی آرامی داشتند تا هنگامی که با آغاز جنگ‌های دههٔ هفتاد مهاجرت هندوها از این ولایت نیز آغاز شد.[7]
شمار دقیق سیک‌ها و هندوها در افغانستان مشخص نیست. گفته می‌شود تا پیش از جنگ‌های دههٔ هفتاد خورشیدی، شمار این اقلیت‌ها به حدود ۱۰۰ الی ۲۰۰ هزار نفر می‌رسید، اما در حال حاضر بین سه تا چهار هزار سیک و هندو در بخش‌های مختلف افغانستان زندگی می‌کنند که عمدتاً به دکانداری و تجارت مشغول هستند. در سال ۱۳۹۶ خورشیدی، در ولایت هلمند، از بیش از ۱۲۰ خانواده اهل سیک و هندو تنها ۲ نفر باقی ماند بودند.[7]
ولایت هلمند در ۶۰ درجه و ۶۱ دقیقه طول البلد و ۲۹ درجه و ۳۰ دقیقه عرض البلد به مرکزیت شهر «لشکرگاه» موقعیت دارد. مساحت آن ۶۱٬۸۲۹ کیلومتر مربع و جمعیت اش ۱٬۴۴۶٬۲۳۰ نفر است.[8] نام هلمند را در ایران هیرمند می‌خوانند که در واژه به معنای «دارندهٔ آتش» است و رودی است که از افغانستان به سیستان ایران و در پایان به دریاچه هامون می‌ریزد. این ولایت بیشتر بیابانی است.
بند برق کجکی یکی از پروژهای مهم ولایت هلمند بشمار می‌رود. این بند با داشتن سه توربین ظرفیت تولید ۵۱ میگاوات برق را دارد؛ این سد بزرگ‌ترین سد آبیاری کشور از نظر بزرگی و پس از سد نغلو دومین سد افغانستان از نظر تولید برق می‌باشد.
این سد توسط آمریکا و پیش از یورش شوروی به افغانستان ساخته شده‌است و ظرفیت تولید ۲٫۵ مگاوات برق را دارد. آمریکا از دههٔ ۱۳۴۰، برنامه‌ای با عنوان «کمی با آمریکا» را در این منطقه اجرا کرده‌است.
بر اساس آمار ریاست احصائیه وزارت زراعت ساحه تحت کشت خرما در ولایت هلمند به ۵۱ جریب زمین می‌رسد. که سالانه حدود ۶۵ هزار کیلو خرما غز آن به دست می‌آید.[9]
حدود ۶۰ درصد مواد مخدر افغانستان در ولایت هلمند کشت می شد، ولی با آمدن امارت اسلامی و شکست قوا اشغالګر ناتو در بخش تولید مواد مخدر ۱۰۰ فیصد تغیر ایجاد شده. تقریبا ۸۰ فیصد مردم هلمند مصروف کشاورزی استند و سالانه ۲ میلون تن ګندم در ای ولایت تولید میشوند. امار ریاست زراعت سال ۱۴۰۳ نشان می دهند که در سال جاری یک ملیون تون پنبه و ۲ میلون ګندم محصول بدست امده و همچنان در عرصه تولید سبزیجات مانند خیار، رومی، پالک، کاهو و ګلپی هم حد اقل نصف ضرورت این ولایت در درون هلمند تولید میشوند، میوه های ګوناګون مانند انګور، انار، انجیر، خربوزه، تربوز، شفتالو و سیب هم هلمند محصولات کافی دارند.
طبق آمار سال ۲۰۱۲، فقط ۶٫۱ درصد بزرگسالان (بالای ۱۵ سال) در ولایت هلمند سواد داشتند. از بین مردان ۱۰٫۲ درصد باسواد بودند و از بین زنان فقط ۱٫۶ درصد. این ولایت از لحاظ میزان باسوادی، در قعر فهرست ولایت‌های افغانستان قرار دارد.[10] ولی بعد از آمدن امارت اسلامی امار های سال ۱۴۰۲ نشان می دهند که در این ولایت بیش از ۲هزار مراکز تعلیمی فعال شده که در آن بیش از ۵۰۰ هزار متعلیمین مصروف اموختن علوم اسلامی، ساینسی و عمومی استند. یک پوهنتون دولتی با ۱۵ رشته و ۳ پوهنتون خصوصی با ۱۰ رشته و همچنان ۵ انستیتیوت خصوصی فعالیت می نمایند.
هرچند که هلمند از زمانه‌های دور مرکز فرهنگ، تمدن و مرکز میراث‌های تاریخی بود؛ اما اخیراً امور فرهنگی در آن به شکل منظم با ایجاد انجمن فرهنگی بُست در سال ۱۳۸۴ آغاز گردید و به تعقیب آن انجمن ادبی هلمند، انجمن پیرروشان، انجمن سنگ روخام، انجمن محمودطرزی، انجمن هاشم سروانی، انجمن ادبی نادعلی، انجمن ادبی شمله و سراج در ولسوالی گرشک به فعالیت آغاز کردند.
جاده ای در هلمند
کودکان در هلمند
مزرعه خشخاش در هلمند
سد کجکی در هلمند
کوهستانی در ولسوالی موسی قلعه در وولایت هلمند
بهرامچه، شهری در ولسوالی دیشو، ولایت هلمند
بغران یکی از ولسوالی‌های ولایت هلمند
.jpg)
سیل ۱۳۹۶ در هرات
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
