دونپزیل

دونپزیل (به انگلیسی: Donepezil) داروئی است که غالب اوقات به صورت قرص یافت می شود، این دارو یک مهارکننده برگشت پذیر استیل کولین استراز است و از نظر ساختاری با سایر عوامل آنتی کولین استراز ارتباطی ندارد. دونپزیل در بهبود روند بیماری هایی مانند آلزایمر و دمانس واسکولار موثر است. عوارض جانبی شایع این دارو عبارتند از تهوع، مشکل در خواب، پرخاشگری، اسهال، احساس خستگی و گرفتگی عضلات که در برخی اوقات می تواند شامل تپش قلب ، میل مکرر به ادرار و تشنج نیز باشد.

Donepezil

داده‌های بالینی
نام‌های تجاری	Aricept
AHFS/Drugs.com	monograph
مدلاین پلاس	a697032
رده‌بندی داروهای بارداری	C
روش مصرف دارو	Oral tablet, 5,10 & 23mg
کد ATC	N06DA02
وضعیت قانونی
وضعیت قانونی	℞ (Prescription only)
داده‌های فارماکوکینتیک
زیست فراهمی	100 (%)
پیوند پروتئینی	96%
نیمه‌عمر حذف	70 hours
دفع	0,11-0,13 (l/h/kg)
شناسه‌ها
نام آیوپاک (RS)-2-[(1-benzyl-4-piperidyl)methyl]- 5,6-dimethoxy-2,3-dihydroinden-1-one
شمارهٔ سی‌ای‌اس	120014-06-4 Y
پاب‌کم CID	3152
دراگ‌بنک	DB00843 Y
کم‌اسپایدر	3040 Y
UNII	8SSC91326P
KEGG	D07869 Y
ChEBI	CHEBI:53289 Y
ChEMBL	ChEMBL502 Y
CompTox Dashboard (EPA)	DTXSID8048317
ECHA InfoCard	100.125.198
داده‌های فیزیکی و شیمیایی
فرمول شیمیایی	C24H29NO3
جرم مولی	379.492 g/mol g·mol−1
مدل سه بعدی (جی‌مول)	Interactive image
SMILES O=C2c1cc(OC)c(OC)cc1CC2CC4CCN(Cc3ccccc3)CC4
InChI InChI=1S/C24H29NO3/c1-27-22-14-19-13-20(24(26)21(19)15-23(22)28-2)12-17-8-10-25(11-9-17)16-18-6-4-3-5-7-18/h3-7,14-15,17,20H,8-13,16H2,1-2H3 Y Key:ADEBPBSSDYVVLD-UHFFFAOYSA-N Y
(صحت‌سنجی)

موارد مصرف

مصرف این دارو در مراحل خفیف متوسط و شدید بیماری آلزایمر تائید شده‌است . این دارو روی روند دژنراسیون عصبی تاثیر ندارد و تنها علایم درک و شناخت، فعالیت ذهنی، حافظه، توجه، ارتباط اجتماعی، تعقل، قدرت صحبت و فعالیت روزانه بیمار را بهبود می‌بخشد. گاهی مصرف دونپزیل با ممانتین در درمان بیماری آلزایمر به مصرف دونپزیل به تنهایی برتری دارد.^[۱][۲]

مکانیسم اثر

بلوک آنزیم استیل کولین استراز. دونپزیل یک مهارکننده اختصاصی غیر رقابتی و بازگشت‌پذیر استیل کولین استراز است که باعث افزایش استیل کولین خارج سلولی می‌شود.^[۲]

متابولیسم دارو

فراهمی زیستی دارو ۱۰۰% است. دونپزیل به خوبی از طریق دستگاه گوارش جذب می‌شود و حداکثر غلظت پلاسمایی آن ۴-۳ ساعت بعد از تجویز حاصل می‌شود. ۹۶% دونپزیل به پروتئین‌های پلاسما به خصوص آلبومین باند می‌شود. دونپزیل در کبد از طریق ایزوآنزیمهای سیتوکروم P۴۵۰، ۳A۴ و ۲D۶ به چهار متابولیت اصلی متابولیزه می‌شود که دو متابولیت آن فعالند. غلظت ثابت پلاسمایی ۳ هفته پس از شروع درمان به دست می‌آید. دفع دارو و متابولیت‌های آن به طور غالب از طریق ادرار (۷۹%) و به مقدار کمتر (۲۱%) از طریق مدفوع صورت می‌گیرد. نیمه عمر دفع دونپزیل ۷۰ ساعت است.^[۳]

عوارض جانبی

تهوع، استفراغ، اسهال، خستگی، بی‌خوابی، گیجی، بی‌اشتهایی، کاهش وزن، زخم معده و دوازدهه، کرامپ‌های عضلانی، ترمور، اختلالات هدایتی قلب، برادیکاردی، عوارض اکستراپیرامیدال افسردگی، کنفوزیون تغییرات رفتاری، رویاهای غیر طبیعی، قرمزی پوست، تغییر رنگ پوست و اختلال کبدی، کرامپهای عضلانی، تعریق، عفونت ادراری و عفونت مجاری تنفسی.^[۴][۵]

مقایسه با داروهای هم خانواده

در مقایسه با داروهای هم خانواده مانند گالانتامین و ریواستیگمین، مطالعات موجود نشان دهنده برتری احتمالی و البته نسبی دونپزیل در مقایسه با دو داروی دیگر است ^{[۶] [۷]} گرچه این مطالعات کامل نیستند و مواردی از تناقض در نتایج مطالعات هم موجود است ^[۸]

فضایی

دونپزیل یک ترکیب 1: 1 از دو ایزومر زیر است:^[۹]

انانتیومر از دونپزیل
انانتیومر-(R)	انانتیومر-(S)

جستارهای وابسته

بیماری آلزایمر