زبان مصری

زبان مصری (انگلیسی: Egyptian language) یا مصری باستان (انگلیسی: Ancient Egyptian؛ ‏r n kmt؛ ‏^{[۱][نکته ۳]} 'گویش مصر')، یکی از شاخه‌های خاموش زبان‌های آفروآسیایی است که در مصر باستان تکلم می‌شد. امروزه این زبان از طریق پیکره متنی بازماندهٔ فراوانی شناخته می‌شود؛ متونی که پس از رمزگشایی خطوط باستانی مصری در اوایل قرن نوزدهم، در دسترس دنیای مدرن قرار گرفتند.

مصری
r n km.t[۱][نکته ۱]
پاپیروس ایبرس که جزئیات درمان آسم را شرح می‌دهد (به خط هیراتیک نوشته شده است)
منطقه	در اصل، در سراسر مصر باستان و بخش‌هایی از نوبه (به‌ویژه در دوران پادشاهی‌های نوبی‌ها)[۲]
قومیت	مصریان باستان
دوره	اواخر هزاره چهارم پیش از میلاد – قرن نوزدهم میلادی[نکته ۲] (با انقراض زبان قبطی)؛ هنوز هم به عنوان زبان عبادی کلیساهای ارتدکس قبطی و کلیسای کاتولیک قبطی استفاده می‌شود.
تبار	آفروآسیایی مصری
گویش‌ها	علیا؟[۳][۴] † سفلا؟[۳][۴] † گویش‌های قبطی †
سامانه نوشتاری	هیروگلیف مصری، هیروگلیف‌های پیوسته، هیراتیک، دموتیک و قبطی (بعدها، گاهی، خط عربی در ترجمه‌های دولتی و خط لاتین در آوانویسی‌های پژوهشگران و چندین فرهنگ لغت هیروگلیف)[۵])
کدهای زبان
ایزو ۲–۶۳۹	egy (همچنین cop برای قبطی)
ایزو ۳–۶۳۹	egy (همچنین cop برای قبطی)
گلاتولوگ	egyp1246[۶]
زبان‌شناسی	11-AAA-a

زبان مصری یکی از کهن‌ترین زبان‌های نوشتاری شناخته‌شده در تاریخ بشر است که نخستین‌بار در اواخر هزاره چهارم پیش از میلاد به خط هیروگلیف مصری ثبت شد. این زبان همچنین طولانی‌ترین دوره ثبت نوشتاری را در میان زبان‌های انسانی دارد و آثار مکتوب آن بیش از ۴۰۰۰ سال را در بر می‌گیرد.^[۷] شکل کلاسیک این زبان، که به «مصری میانه» معروف است، زبان گفتاری محلی رایج در دوره پادشاهی میانه مصر بود و تا دوران رومیان، زبان ادبی مصر باقی ماند.

تا اروپای دوران باستان، زبان گفتاری مصری به گونه‌ای موسوم به «دِموتیک» تحول یافته بود، و در دوران رومی نیز به گویش‌های مختلف زبان قبطی تقسیم شد. این گویش‌ها در نهایت پس از فتح مصر به‌دست مسلمانان، جای خود را به زبان عربی دادند؛ هرچند قبطی بُحیری همچنان به عنوان زبان نیایشی کلیسای ارتدکس قبطی مورد استفاده قرار دارد.^{[۸][نکته ۲]}

جستارهای وابسته

• ادبیات مصر باستان
• زبان قبطی
• زبان مصری محاوره‌ای
• هیروگلیف مصری
• هیراتیک
• عددنویسی مصری

یادداشت‌ها

1. ریشه نام‌گذاری Kemic برای زبان مصر-قبطی از واژه‌ی km.t (بازسازی‌شده به صورت */kū́m˘t/)، به معنای «سرزمین سیاه، مصر»، گرفته شده است، که در تقابل با واژه ṭšr.t به معنای «سرزمین سرخ، بیابان» قرار دارد. این تمایز به تضاد نمادین میان سرزمین حاصلخیز دره نیل و نواحی خشک اطراف آن اشاره دارد. این اصطلاح «Kemic» نخستین‌بار توسط شِنکل در سال ۱۹۹۰ پیشنهاد شد Schenkel (1990:1). با این حال، باید توجه داشت که عبارت r n km.t («نام مصر») تنها در نسخه‌هایی از داستان سینوهه دیده شده و به‌نظر می‌رسد که ابداعی ادبی باشد، نه نامی رایج یا مستند در متون رسمی آن دوران.
2. بر اساس گزارش جیمز ادوارد کویبل این زبان ممکن است تا قرن نوزدهم در مناطق جداافتاده‌ای از مصر علیا زنده مانده باشد.^[۹] در روستای پی-سولسِل (یا همان روستای الزینیه در شمال اقصر)، گویشوران منفعل (Passive speakers) تا دهه ۱۹۳۰ ثبت شده‌اند و نشانه‌هایی از زبان محاوره‌ای قبطی سنتی در مکان‌هایی مانند ابیدوس و دندره نیز گزارش شده است.^[۱۰]
3. نام "r n km.t" (به معنای «نام مصر») تنها در نسخه‌هایی از داستان سینوهه مشاهده شده است و به نظر می‌رسد که یک ابداع ادبی باشد، نه نامی رایج یا رسمی در متون دیگر مصر باستان.