بالاترین سوالات
زمانبندی
چت
دیدگاه
محمود فرشچیان
نقاش و نگارگر ایرانی (۱۳۰۸–۱۴۰۴) از ویکی‌پدیا، دانشنامه آزاد
Remove ads
محمود فرشچیان (۴ بهمن ۱۳۰۸ – ۱۸ مرداد ۱۴۰۴)[۱] نقاش و نگارگر ایرانی بود. او برای ساخت آثار با مضامین شیعی شهرت دارد. برخی از آثار او توسط وزیران امور خارجهٔ ایران (کمال خرازی و محمدجواد ظریف) به عنوان هدیه به سفرا و وزرای کشورهای خارجی اهدا شده است.[۲] آثار او در بسیاری از شهرهای جهان مانند پاریس، نیویورک، شیکاگو و توکیو به نمایش گذاشته شده است.[۳] در سال ۱۳۹۳، نشان افتخار جهادگر عرصه فرهنگ و هنر به وی اهدا شد.
.jpg)
Remove ads
زندگی
محمود فرشچیان در ۴ بهمنِ ۱۳۰۸ در اصفهان زاده شد.[۴] پدر فرشچیان که نماینده فرش اصفهان بود، او را به کارگاه نقاشی میرزا آقا امامی برد و امامی به استعداد فرشچیان در زمینه نقاشی پی برد. فرشچیان پس از آموزش نزد او و عیسی بهادری و دانش‌آموختگی از مدرسه هنرهای زیبای اصفهان، برای گذراندن دوره هنرستان هنرهای زیبا به اروپا سفر کرد و چندین سال به مطالعهٔ آثار هنرمندان غربی در موزه‌ها پرداخت. بنا بر گفته خودش، در اروپا اول کسی بود که با بسته‌ای از کتاب و قلم وارد موزه می‌شد و آخر از همه از موزه خارج می‌شد.[۵]
فرشچیان در سال ۱۳۳۴ با نیادخت قوامی ازدواج کرد و سه فرزند به نام‌های علی‌مراد، لیلا و فاطمه به دنیا آورد. علی‌مراد پزشک و لیلا روان‌شناس است. فاطمه فرزند دیگر فرشچیان در دهه ۱۳۶۰ به سازمان مجاهدین خلق ایران پیوست و سال ۱۳۶۷ به همراه همسرش ابوذر ورداسبی در عملیات فروغ جاویدان کشته شد.[۴]
از فرشچیان نقل شده که چون از امام هشتم شیعیان برای دست معیوبش شفا گرفت خادم افتخاری حرم وی شده است.[۶]
فرشچیان اسفند سال ۹۷ همزمان با ثبت ملی «هنر نگارگری مینیاتور» در فهرست میراث ناملموس، به عنوان حامل میراث فرهنگی در فهرست گنجینه‌های زنده بشری قرار گرفت.[۷]
Remove ads
سوابق حرفه‌ای
خلاصه
دیدگاه
پس از بازگشت به ایران، فرشچیان کار خود را در اداره کل هنرهای زیبای تهران آغاز کرد و به مدیریت اداره ملی و استادی دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران برگزیده شد. فرشچیان در نیوجرسی، ایالات متحده ساکن بود و سفرهای دوره‌ای و فصلی به ایران داشت.[۸][۹]
اولین نمایشگاه مستقل فرشچیان در سال ۱۹۴۸ در دفتر انجمن فرهنگی ایران و بریتانیا در اصفهان برگزار شد. اولین نمایشگاه او خارج از ایران در سال ۱۹۶۰ در استانبول، ترکیه بود، و نخستین نمایشگاه‌هایش در ایالات متحده به سال‌های ۱۹۷۲ و ۱۹۷۳ بازمی‌گردد.[۱۰]
آثار فرشچیان در ۵۷ نمایشگاه انفرادی و ۸۶ نمایشگاه گروهی در ایران، اروپا، آمریکا و کشورهای آسیایی به نمایش گذاشته شده‌اند. آثار او در چندین موزه و مجموعه‌های مهم جهانی نمایندگی می‌شوند. او بیش از ده جایزه از مؤسسات هنری و مراکز فرهنگی مختلف دریافت کرده است.
«موزه استاد محمود فرشچیان» موزه‌ای است که به آثار استاد اختصاص یافته و توسط بنیاد میراث فرهنگی در مجموعه فرهنگی سعدآباد تهران تأسیس شده و در سال ۲۰۰۱ افتتاح شد.
طراحی ضریح (قاب شبکه‌ای شبیه جعبه که بر بالای آرامگاه قرار می‌گیرد)، سقف، درب و زیرزمین حرم امام هشتم شیعیان، علی بن موسی‌الرضا در مشهد و عضویت او در کمیتهٔ ناظر بر ساخت حرم، نمونه‌ای دیگر از آثار هنری استاد است.
آثار فرشچیان در مجموعه‌های خصوصی افرادی چون شاهزاده آکی‌شینو ژاپن، ملکه الیزابت دوم و شاهزاده فیلیپ، ملکه یویلیانای هلند، شاهزاده آقاخان چهارم، روسای جمهور و نخست‌وزیران پیشین ایالات متحده، فرانسه، ایتالیا، برزیل و هند، جیمز ویلیام فولبرایت، آرتور پوپ و حتی مایکل جکسون نگهداری می‌شوند.[۱۱]
بر اساس گزارش یک حراجی در نوامبر ۲۰۲۱ توسط Ira and Larry Goldberg Coins & Collectibles، یکی از نقاشی‌های فرشچیان به مبلغ ۳۳٬۶۰۰ دلار فروخته شد. این نقاشی با نام «داستان تصویری فانتزی» بالاترین قیمت حراج را به خود اختصاص داد.[۱۲]
Remove ads
درگذشت
در ۱۶ مرداد ۱۴۰۴، سخنگوی شهرداری اصفهان اعلام کرد که فرشچیان در بیمارستانی در ایالات متحده بستری است و وضعیت جسمانی او «وخیم» گزارش شده است.[۱۳] با این حال، بهمن نامورمطلق، رئیس پیشین فرهنگستان هنر و رئیس سابق دانشگاه استاد فرشچیان، این خبر را تکذیب کرد و اظهار داشت که بر اساس گفت‌وگو با همسر فرشچیان، او به دلیل زمین‌خوردن به بیمارستان مراجعه کرده و در آنجا به ذات‌الریه مبتلا شده است. نامورمطلق همچنین از قول همسر فرشچیان افزود که او در منزل تحت مراقبت است و در وضعیت هوشیاری کامل به سر می‌برد.[۱۴] فرشچیان در صبح ۱۸ مرداد ۱۴۰۴ در ایالات متحده درگذشت.[۱۵][۱۶]
پیکر محمود فرشچیان در بامداد ۲۷ مرداد وارد اصفهان شد تا در کنار آرامگاه صائب تبریزی در خیابان صائب اصفهان دفن شود.[۱۷]
سبک و زیبایی‌شناسی
خلاصه
دیدگاه
فرشچیان بنیان‌گذار مکتب خود در نقاشی ایرانی بود که پایبند به شکل کلاسیک همراه با استفاده از تکنیک‌های جدید برای توسعه دامنه نقاشی ایرانی بود. او به این شکل هنر، روح جدیدی بخشید و آن را از رابطه همزیستی تاریخ با شعر و ادبیات تغذیه کرد تا استقلالی به این هنر بدهد که پیش از آن کمتر داشت. نقاشی‌های قدرتمند و نوآورانه او پویا و گسترده و پر از جنب و جوش بودند، با تلفیقی جذاب از عناصر سنتی و مدرن، که ترکیبات سبک منحصر به فرد او در نقاشی بودند. برخی از توانایی‌های او احساس فوق‌العاده خلاقیت، نقوش متحرک، خلقت فضای‌های گرد و منحنی، خطوط نرم و قدرتمند، و خلقت رنگ‌های مواج بودند. آثار فرشچیان یک ترکیب دل‌انگیز از اصالت و نوآوری بود. آثار او از شعر کلاسیک، ادبیات فارسی، قرآن، کتاب‌های مقدس مسیحیان و یهودیان، و همچنین تخیل عمیق خود او تأثیر گرفته بود.[۱۸] فرشچیان نقش مهمی در معرفی هنر ایران به صحنه بین‌المللی هنر ایفا کرده بود. او دعوت شد تا در دانشگاه‌های متعدد و مؤسسات هنری صحبت کند. شش کتاب و مقالات متعددی در مورد آثار وی منتشر شده است.[۱۹]
امبرتو بالدینی، استاد تاریخ هنر و رئیس دانشگاه بین‌المللی هنر فلورانس ایتالیا معتقد بود برای دریافت باطنی یا درونی کار فرشچیان دیدی ژرف‌نگر لازم است و صبری زمان‌گیر، و فرشچیان در حوزه نقاشی ایرانی یک نقطهٔ عطف و پدیده‌ای شگرف به‌شمار می‌آید.[۲۰]
در سال ۲۰۰۷، طراح بریتانیایی-عمانی، عمر علی، نقاشی فرشچیان با عنوان «روز پنجم آفرینش» را به عنوان منبع اصلی الهام برای مجموعهٔ خود در هفتهٔ مد لندن به کار برد.[۲۱]
Remove ads
یادمان‌ها
موزه محمود فرشچیان که بیش از ۵۰ اثر از او را در خود جای داده است سال ۱۳۸۰ در مجموعه ۱۱۰ هکتاری کاخ سعد آباد افتتاح شد.[۲۲]
فیلم مستندی نیز با عنوان عشق‌پرداز به کارگردانی حمید کاویانی و با حضور عزت‌الله انتظامی، پرویز پورحسینی و با صدای زیبا بروفه در نکوداشت او ساخته شده است که در آیین رونمایی کتاب پنجم او به نمایش درآمد.[۲۳]
در ۳۰ مهر ۱۳۹۷ دانشگاه محمود فرشچیان با عنوان کامل «دانشگاه هنرهای اسلامی-ایرانی استاد فرشچیان» به‌عنوان زیر مجموعهٔ دانشگاه آزاد اسلامی افتتاح شد.[۲۴][۲۵]
Remove ads
کتاب‌شناسی
- نقاشی برای کتاب شاهنامه فردوسی
- نقاشی از قهرمانان بزرگ شاهنامه
- نقاشی دیوان حافظ
- نقاشی برای رباعیات عمر خیام
برخی آثار
- تابلوی «ضامن آهو»: طرحی از شمایل علی بن موسی الرضا
- تابلوی «پنجمین روز آفرینش»: در این تابلو همهٔ مخلوقات زمینی و آسمانی به ستایش پروردگار مشغولند.
- تابلوی «ابراهیم نبی»: تابلوی ابراهیم در آتش، گلستان شدن آتش بر ابراهیم
- تابلوی «عصر عاشورا»: فرشچیان در مورد نحوه طراحی این اثر می‌گوید:
- «سه سال پیش از انقلاب روز عاشورا مادرم مرا نصیحت کرد و گفت: به روضه گوش کن تا چند کلمه حرف حساب بشنوی؛ و من با ایشان گفتم: من اول در اتاقم کاری دارم بعد خواهم رفت. حال عجیبی به من دست داد. وارد اتاق شدم، قلم را برداشتم و تابلوی عصر عاشورا را شروع کردم. قلم را که برداشتم تابلویی شد که الآن هست بدون هیچ تغییری». این اثر توسط وی به موزه آستان قدس رضوی اهدا شد.
- تابلوی «شمس و مولانا»: که از یکی از اشعار مولانا الهام گرفته شده است. رنگ‌های خاصی در نقاشی استفاده شده است تا ارتباط عرفانی و معنوی که بین مولوی و شمس وجود داشته را برجسته کند.[۲۶]
- تابلوی «ستایش»: به گفته وی این تابلو برداشتی از مفهوم آیهٔ 'یسَبِّحُ لِلَّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الأرْضِ' است.
- تابلوهای آسمان چهارم و شام غریبان: که روز یکشنبه ۱۵ شهریور ۱۳۹۴ در مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد رونمایی شد.[۲۷]
- تابلوی «یتیم نوازی علی»؛ با نام اصلی «پناه»، مهربانی و یتیم‌نوازی علی بن ابیطالب را سوژه اصلی کار قرار داده است.[۲۸]
- طراحی پنجمین ضریح حرم امام رضا
- طرح ضریح جدید مقبره حسین بن علی در کربلا اثر فرشچیان است که با مهارت استادان طلاکار و نقره کار ایران به اجرا درآمده و در سال ۱۳۹۱ در قم رونمایی و سپس به کشور عراق منتقل شد.
- طرح ضریح عبدالعظیم حسنی که درشهر ری دردست ساخت است.
- آخرین و پنجمین جلد از کتاب آثار محمود فرشچیان شامل تازه‌ترین آثار این هنرمند از سوی انتشارات گویا شامل ۱۵۰ اثر نگارگری و طراحی از تازه‌ترین آثار محمود فرشچیان در ۲۵۸ صفحه رنگی با کاغذ در سال ۱۳۸۷ منتشر شده است.[۲۹]
- همچنین دست خط‌های فرشچیان شامل نامه‌ها و یادداشت‌ها از ویژگی طرح‌های مینیاتوری او برخوردار است.
Remove ads
منتخبی از جوایز
- ۱۳۹۳: نشان افتخار جهادگر عرصه فرهنگ و هنر
- ۱۳۸۵: برگزیدگان چهاردهمین جشنواره رادیو و تلویزیون استان اصفهان[۳۰]
- ۱۳۸۰: چهره ماندگار
- ۱۳۷۹: انضمام نام هنرمند در فهرست روشنفکران قرن بیست و یکم
- ۱۳۷۴: مدال طلای جشنواره بین‌المللی هنر، آمریکا
- ۱۳۷۲: نشان درجه یک هنر
- ۱۳۶۴: تندیس طلایی اسکار ایتالیا
- ۱۳۶۳: نشان هنر نخل طلایی ایتالیا
- ۱۳۶۳: تندیس طلایی اروپایی هنر، ایتالیا
- ۱۳۶۲: دیپلم آکادمیک اروپا، آکادمی اروپا، ایتالیا
- ۱۳۶۱: دیپلم لیاقت دانشگاه هنر، ایتالیا
- ۱۳۶۰: مدال طلای آکادمی هنر و کار، ایتالیا
- ۱۳۵۲: جایزهٔ اول وزارت فرهنگ و هنر، ایران
- ۱۳۳۷: مدال طلای جشنوارهٔ بین‌المللی هنر، بلژیک
- ۱۳۳۱: مدال طلای هنر نظامی، ایران
Remove ads
فرشچیان در نگاه دیگران[۳۱]
خلاصه
دیدگاه
- دانشگاه بین‌المللی هنر ایتالیا
فرشچیان قصدی برای بازنمایی گل سرخ ندارد؛ بلکه ما را برمی‌انگیزد تا عطر آن را احساس کنیم. او مایل است آنچه را که پیشاپیش می‌بیند به ما نشان دهد، از این‌رو در رنگ‌ها جستجو می‌کند و می‌کوشد بیننده را با روح جهان آشنا کند. عرفان او جایگاهش را در صف پیشگامان قرار می‌دهد. فرشچیان پدیده‌ای شگفت‌انگیز و نقطه عطفی در تاریخ هنر نقاشی ایرانی است. او اکنون به مرجعی تبدیل شده است.
— امبرتو بالدینی، رئیس دانشگاه بین‌المللی هنر، فلورانس، ایتالیا
- موزهٔ یانهوانگ چین
ویژگی‌ها و شایستگی‌های هنری استاد محمود فرشچیان او را به یکی از برجسته‌ترین چهره‌های هنر معاصر نقاشی و از معدود هنرمندان ماندگاری بدل کرده است که تنها زاییدهٔ زمانهٔ خویش نیستند و ارزیابی آنان به معیارهای عصر و مکان خود محدود نمی‌شود. آنان به همهٔ دوران‌های هنر تعلق دارند.
— هوانگ ژو، استاد نقاشی چینی - متصدی موزهٔ یانهوانگ، پکن، چین - مدیر مرکز تحقیقات هنر چین
- موزهٔ متروپولیتن نیویورک
به‌سبب دلبستگی‌اش به سنت گرانمایهٔ هنر نقاشی ایرانی، استاد محمود فرشچیان نه تنها وارث شایستهٔ این میراث چندین‌سده‌ای است، بلکه نوآوری شگفت‌انگیز در سدهٔ بیست‌ویکم نیز به‌شمار می‌آید.
— پروفسور ارنست ج. گروبه + النور سیمز متصدی هنر اسلامی - موزهٔ متروپولیتن - استاد بازنشستهٔ دانشگاه ونیز
نقاشی‌های محمود فرشچیان نمونه‌ای از آثاری است که پیوندی عمیق با هنر اصیل ایرانی دارند، اما فراتر از آن، هنری را به نمایش می‌گذارند که به تمام بشریت و به کل جهان تعلق دارد. او به نسل ما این حقیقت را منتقل می‌کند که هنر او تنها متعلق به یک تمدن خاص نیست، بلکه بخشی از میراث هنری و فرهنگی سراسر جهان است.
— برت فراگنر، رئیس مطالعات ایرانی، زبان، تاریخ و فرهنگ - دانشگاه بامبرگ، آلمان
- یونسکو
گشودن یک کتاب هنری از محمود فرشچیان همچون جهیدن به قلب سرزمینی جادویی است. آمیزه‌ای دلنشین از واقعیت و خیال بی‌درنگ حال‌وهوای همه‌چیز را رقم می‌زند، به‌واسطهٔ کیمیاگری‌ای که به‌نظر می‌رسد تنها معدودی راز فرمول آن را در اختیار دارند. انسان‌ها، طبیعت، حیوانات و اشیا حضور دارند؛ ما آن‌ها را همان‌گونه که هستند بازمی‌شناسیم، اما در همان لحظه آغاز می‌کنیم به دیدن‌شان به‌گونه‌ای دیگر. ما آن‌ها را در رؤیا نمی‌بینیم، بلکه با شیوه‌ای متفاوت از نگاه لمس‌شان می‌کنیم. همین است که محمود فرشچیان را یگانه و استثنایی می‌سازد. چنین است. این نیز ضربه‌ای دیگر از مهارت استاد است.
— فدریکو مایور، مدیرکل یونسکو
- کتابخانه ملی فرانسه
هنر فرشچیان از آن رو نیرومند است که با وجود لطافت قلمی که به‌کلی عاری از احساسات‌گرایی است، با صلابت و قدرت با انسان امروز سخن می‌گوید.
— فرانسیس ریچارد، سرپرست ارشد - بخش نسخ خطی، کتابخانه ملی فرانسه، پاریس
- موزه هنر استان هیوگو، ژاپن
محمود فرشچیان پیوسته و آرام بر واقعیتی استوار ایستاده است، در حالی‌که واقعیت را با رؤیایی «فراواقعی» ــ خیال فرشچیانی ــ در هم می‌آمیزد و دستاوردی شگرف و رازآمیز پدیدمی‌آورد.
— شیگنوبو کیمورا، مدیرکل موزه هنر استان هیوگو، ژاپن
- موزه‌های هنری دانشگاه هاروارد،
پس از یک‌بار تجربه، آثار فرشچیان در ذهن ما ماندگار می‌شوند و وجوه تازه‌ای را آشکار می‌سازند… در جهان‌های اغواگر و گاه برهم‌زننده‌اش، قلم‌موی فرشچیان به آهنگ اسلیمی‌های گیاهی سنتی می‌رقصد.
— دکتر استوارت کاری ولش - متصدی - موزه‌های هنری دانشگاه هاروارد، ۱۹۷۰–۱۹۹۵
- موزه ویکتوریا و آلبرت، لندن
علاقه‌مند عادی هنر در غرب نیز می‌تواند تأثیر زیبایی‌شناسانهٔ آثار آقای فرشچیان را احساس کرده و از کمال فنی نقاشی‌های او لذت ببرد و آن‌ها را تحسین کند.
— پروفسور بیزیل رابینسون، متصدی موزه ویکتوریا و آلبرت، لندن
- موزه هنر متروپولیتن
به سبب مهارت شگفت‌انگیز، گسترهٔ رنگی وسیع و حس ذاتی در جنبه‌های تزیینی، طراحی‌ها و نقاشی‌های آقای محمود فرشچیان در سنت حقیقی بزرگان نقاشی ایرانی قرار می‌گیرند.
— دکتر ریچارد اتینگهاوزن، سرپرست ارشد و مدیر نگارخانه فریر و موزه هنر متروپولیتن
- موزه‌های هنری دانشگاه هاروارد
مهارت فوق‌العادهٔ شما (فرشچیان) حالت‌ها، فرم‌ها و افسانه‌های بسیاری را زنده می‌کند که از نقاشی کلاسیک ایرانی شناخته شده‌اند. تسلط شما بر قلم‌مو و رنگ، همراه با دلبستگی شدیدتان به یک سنت حیاتی، به کسانی که در جهان مینیاتورها و طراحی‌های شما سفر می‌کنند پاداش می‌دهد. برای کسی خارجی مثل من که بیشتر زندگی خود را شیفتهٔ نقاشی ایرانی بوده است (زندگی‌ای کمی طولانی‌تر از شما)، شناسایی بسیاری از موتیف‌ها و شخصیت‌پردازی‌ها هیجان‌انگیز است.
— استوارت کاری ولش متصدی - موزه‌های هنری دانشگاه هاروارد؛ موزه بوش-رایزینگر؛ موزه فاف؛ و موزه آرتور ام. ساکلر
- یونسکو
این تازه‌ترین انتشار که آثار او را به تصویر می‌کشد، گواه روشنی بر ویژگی‌های استثنایی و حقیقتاً یگانهٔ او به‌عنوان یک هنرمند است. در مورد یک چیز می‌توانیم مطمئن باشیم: هنر محمود فرشچیان پایدار خواهد ماند.
— کویچیرو ماتسورا، مدیرکل یونسکو
- موزه علوم و صنعت شیکاگو
نمایش آثار خیال‌پردازانهٔ آقای فرشچیان مایهٔ خوشوقتی است، کسی که بدون شک باید در میان بااستعدادترین هنرمندان معاصر به‌شمار آید.
— دانیل م. مک‌مستر، رئیس موزه علوم و صنعت
- دانشگاه ادینبورگ، بریتانیا
محمود فرشچیان البته با هنر ایرانی پیشین آشناست، اما به شیوه‌ای بی‌همتا نقاشی می‌کند که هرگز با هیچ‌یک از سبک‌های هنر ایرانی پیشین اشتباه گرفته نمی‌شود و پیام خود را برای انتقال دارد. نقاشی‌های او عمدتاً دیدگاه عمیق خودش نسبت به جهان را بازتاب می‌دهند.
— رابرت هیلن‌برند، استاد هنر اسلامی - دانشگاه ادینبورگ، بریتانیا
Remove ads
منابع
برای مطالعه بیشتر
پیوند به بیرون
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads