اورشلیم
پایتخت ادعایی اسرائیل و فلسطین / From Wikipedia, the free encyclopedia
اورشَلیم (به عبری: ירושלים با تلفظ «یِروشَلاییم» Yerushaláyim، به عربی: أورشلیم القُدس) یا بَیْتالمُقدَّس یا قُدس (به عربی: القُدس)، پایتخت مشترک فلسطین و اسرائیل است. این شهر مرکز استان قدس در فلسطین و همزمان مرکز منطقه اورشلیم در اسرائیل است. این شهر در دامنه جبال الخلیل و یکی از قدیمیترین شهرهای جهان[2] است. قدس شرقی، (پایتخت فلسطین) بعد از جنگ شش روزه توسط اسرائیل اشغال شده و تا به امروز تحت کنترل دولت اسرائیل قرار دارد. این شهر از نظر ادیان ابراهیمی یهودیت، مسیحیت و اسلام مقدس است. جمعیت اورشلیم در سال ۲۰۲۲ بیش از ۹۸۰٬۰۰۰ نفر بوده است[3] و مساحت آن ۱۲۵٫۱ کیلومترمربع میباشد.
اورشَلیم/بیتالمقدّس
در عبری: יְרוּשָׁלַיִם در عربی: أورشلیم القدس (اسرائیل) در عربی: القُدس (فلسطین) | |
---|---|
نمایی از قسمت قدیمی و تاریخی شهر اورشلیم | |
لقب(ها): عربی: (به عربی: بَيْتُ المَقْدِس) (بیتالمقدس) عبری: اِر ها-کُدِش (شهر مقدس) | |
مختصات: ۳۱°۴۷′ شمالی ۳۵°۱۳′ شرقی | |
کشور | فلسطین، اسرائیل (مورد مناقشه) |
ادارهکننده | اسرائیل |
استان فلسطینی | قدس |
ناحیهٔ اسرائیلی | اورشلیم |
مدیریت | |
• شهردار فلسطینی اسرائیلی | زکی غول نیر بارکات |
مساحت | |
• شهر (فلسطین/اسرائیل) | ۱۲۵٫۲ کیلومتر مربع (۴۸٫۳ مایل مربع) |
• کلانشهری | ۶۵۲ کیلومتر مربع (۲۵۲ مایل مربع) |
بلندی | ۷۵۰ متر (۲۴۶۰ پا) |
جمعیت (۲۰۲۲) | |
• شهر (فلسطین/اسرائیل) | ۹۸۱٬۷۱۱ |
• شهری | ۱٬۰۲۹٬۳۰۰ |
• کلانشهری | ۱٬۲۵۳٬۹۰۰ |
منطقه زمانی | یوتیسی ۲+ (IST) |
• تابستانی (DST) | یوتیسی ۳+ (IDT) |
پیششماره(های) تلفن | ۰۲ ۹۷۲ |
وبگاه | |
جامعهٔ جهانی از جمله یونسکو و شورای امنیت سازمان ملل متحد شرق بیتالمقدس (قدس شرقی) را متعلق به کشور فلسطین میداند که هماکنون در اشغال اسرائیل قرار دارد.[1] |
اورشلیم یکی از چهار شهر مقدس یهودیان محسوب میشود و در کنار شهرهای صفاد، حبرون و طبریه، محل سکونت بسیاری از دانشمندان مذهبی یهودی بوده است.[4] این شهر مقدسترین شهر در مسیحیت محسوب میشود. همچنین به دلیل قرار داشتن مسجدالاقصی قبلهٔ نخست مسلمانان در آنجا، بیتالمقدس همچون مکه و مدینه، از شهرهای مقدس مسلمانان است.
در طول تاریخ، اورشلیم دست کم دو بار تخریب، ۲۳ بار محاصره، ۴۴ بار مورد تصرف و بازپسگیری و ۵۲ بار مورد هجوم قرار گرفته است.[5] بخشی از شهر موسوم به شهر داوود نخستین نشانههای سکونت در هزاره چهارم (پیش از میلاد) را بهصورت اردوگاههای چادرنشینان نشان میدهد.[6] در دوران بنیاسرائیل، ساختوسازهای عمده در سده ۹ (پیش از میلاد) (عصر آهن) آغاز شده، و در سده ۸ (پیش از میلاد) شهر به مرکز دینی و اداری پادشاهی یهودا تبدیل شد.[7] در سال ۱۵۳۸ میلادی، دیوارهای شهر برای واپسین بار توسط سلیمان یکم بازسازی شد. امروزه، این دیوارها محدودهٔ شهر باستانی را که بهطور تاریخی به چهار بخش ارمنی، مسیحی، یهودی و مسلماننشین تقسیم میشود، مشخص میکنند.[8] در سال ۱۹۸۱ شهر باستانی بهعنوان میراث جهانی یونسکو ثبت شده و امروزه در فهرست میراث جهانی در معرض خطر قرار دارد.[9] در سال ۲۰۱۵، اورشلیم جمعیتی در حدود ۸۵۰ هزار نفر، شامل ۲۰۰ هزار اسراییلی یهودی سکولار، ۳۵۰ هزار یهودی حریدی و ۳۰۰ هزار فلسطینی داشته است.[10] در سال ۲۰۱۶، جمعیت شهر در حدود ۸۸۲۷۰۰ نفر بوده است که از این تعداد ۵۳۶۶۰۰ نفر (۶۰٫۸ درصد) یهودی، ۳۱۹۸۰۰ نفر (۳۶٫۲ درصد) مسلمان، ۱۵۸۰۰ نقر (۱٫۸ درصد) مسیحی و ۱۰۳۰۰ نفر (۱٫۲ درصد) نامشخص بودهاند.[11]
بر اساس تنخ، داوود با غلبه بر یبوسیان شهر را فتح کرده و آن را پایتخت پادشاهی اسرائیل قرار داد و فرزند او سلیمان نخستین پرستشگاه اورشلیم را بنا نهاد. لقب شهر مقدس احتمالاً پس از ساخت معبد دوم اورشلیم مطرح شده است.[12] تقدس اورشلیم در مسیحیت، علاوه بر اینکه در هفتادگانی تأکید شده،[13] در عهد جدید نیز بهواسطهٔ نقل تصلیب عیسی مورد تأکید مجدد قرار گرفته است. در اسلام، اورشلیم پس از مکه و مدینه سومین شهر مقدس شمرده میشود.[14][15] بنا بر روایات اسلامی، در سال ۶۱۰ میلادی اورشلیم نخستین قبله مسلمانان شده[16] و ده سال بعد محمد از آنجا به معراج رفته است.[17][18] در نتیجه، به رغم مساحت ۰٫۹ کیلومتر مربعی، شهر باستانی محل قرارگیری بسیاری از بناهای مهم مذهبی از جمله کوه معبد شامل دیوار ندبه، قبةالصخره و مسجدالاقصی و همچنین کلیسای مقبره مقدس است.
امروزه وضعیت اورشلیم یکی از مسائل اساسی در منازعه فلسطین-اسرائیل بهشمار میرود. در طول جنگ اعراب و اسرائیل در ۱۹۴۸، اورشلیم غربی جزو مناطق تصرف شده توسط اسرائیل بود، در حالی که اورشلیم شرقی، شامل شهر باستانی، توسط اردن تصرف و ضمیمه خاک آن کشور شد. اسرائیل بخش شرقی را در طی جنگ ششروزه ۱۹۶۷ تصرف کرده و آن را به همراه مناطق اطراف، ضمیمه اورشلیم کرد. بر مبنای قانون اساسی اسرائیل، اورشلیم پایتخت تقسیمناپذیر کشور برشمرده میشود. تمامی دستگاههای اجرایی دولت اسرائیل، از جمله کنست (پارلمان اسرائیل)، اقامتگاه نخستوزیر و رئیسجمهور و دادگاه عالی در اورشلیم قرار دارند. با وجود اینکه جامعه بینالمللی الحاق اورشلیم شرقی را غیرقانونی دانسته و اورشلیم شرقی را منطقهٔ فلسطینی اشغالشده توسط اسرائیل در نظر میگیرد،[19][20][21][22] اسرائیل دست بالا را در حاکمیت بر اورشلیم غربی دارد.[23][24]