زندیان
دودمانی پیش از قاجاریان و پس از افشاریان در ایران / From Wikipedia, the free encyclopedia
زندیان یا زندیه (۱۱۲۹–۱۱۷۴ ه.ش) دودمان ایرانی حاکم بر ایران بود، که پس از فروپاشی افشاریها و تا برآمدن قاجارها به درازای ۴۵ سال در سرزمین ایران حکومت کردند.[7][8][9]
این مقاله دارای چندین مشکل است. خواهشمندیم به بهبود آن کمک کنید یا در مورد این مشکلات در صفحهٔ بحث گفتگو کنید. (دربارهٔ چگونگی و زمان مناسب برداشتن این برچسبها بیشتر بدانید)
|
۱۷۵۱ میلادی–۱۷۹۴ میلادی | |||||||||
نقشهٔ ایران پس از نادرشاه؛ از کتاب اطلس تاریخی ایران، بهمناسبت جشنهای ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی ایران–ترسیم سازمان نقشهبرداری و موسسه جغرافیا–نشر دانشگاه تهران.[5] | |||||||||
پایتخت | شیراز، تهران،[persian-alpha 2] اصفهان،[persian-alpha 3] کرمان[persian-alpha 4] | ||||||||
زبان(های) رایج | فارسی (زبان رسمی) | ||||||||
دین(ها) | شیعه دوازدهامامی[persian-alpha 5] | ||||||||
حکومت | پادشاهی | ||||||||
وکیلالرعایا | |||||||||
• ۱۷۵۱ میلادی – ۱۷۷۹ میلادی | کریمخان زند (نخستین) | ||||||||
• ۱۷۸۹ میلادی – ۱۷۹۴ میلادی | لطفعلیخان زند (واپسین) | ||||||||
تاریخ | |||||||||
• بنیانگذاری | ۱۷۵۱ میلادی | ||||||||
• فروپاشی | ۱۷۹۴ میلادی | ||||||||
|
این دودمان به سردمداری کریمخان زند در سال ۱۱۶۳ هجری قمری در ایران به قدرت رسید. او در آغاز یکی از فرماندهان سپاه نادرشاه افشار بود که پس از مرگ نادر با همراهانش بازگشت.[10] او پادشاهی ظاهری را به شاه اسماعیل سوم سپرد و برای خود عنوان وکیلالرعایا را برگزید. وی که بهطور موقت، شهر ملایر را پایتخت خود نمود، توانست بر تمام ایران مسلط شود و سپس[11][12] شهر شیراز را پایتخت خود گردانید. ارگ کریمخان، بازار وکیل، حمام وکیل و مسجد وکیل در شهر شیراز از جمله بناهایی هستند که از دوران حکومت وی به یادگار ماندهاست.[13][14][15][16] کریمخان زند توانست پس از فروپاشی حکومت نادرشاه در قرن هجدهم، در ابتدا بر جنوب و مرکز ایران حکومت کرد. بعدها قلمروی حکمرانی اش را به سرعت گسترش داده و بخش اعظمی از سایر نقاط ایران معاصر (به جز استانهای بلوچستان و خراسان) را به دست آورد. سرزمینهای امروزی ارمنستان، آذربایجان و گرجستان تحت کنترل خاناتهایی بودند که بهطور رسمی بخشی از قلمروی زندیان محسوب میشدند اما بهطور بالفعل خودمختار بودند. همچنین برادر وی، صادقخان زند نیز موفق شد در سال ۱۱۸۹ ق. بصره را از امپراتوری عثمانی جدا کرده و به ایران پیوست نماید و از این طریق نفوذ ایران را بر سراسر اروندرود مسلم گرداند.[17]
جزیره بحرین نیز در اختیار شیخنشین خودمختار آل مذکور بوشهر بود که از طرف زندیان بر آنجا حکمرانی میکرد.[18]