From Wikipedia, the free encyclopedia
ساق (معرب ساگ فارسی) بخشی از اندام تحتانی است که بین زانو و قوزک جای گرفته است. دو استخوان نازکنی و درشتنی در ساق قرار دارند. عصبها، رگها و ماهیچههای متعددی در ساق وجود دارند.[1]
ساق | |
---|---|
شناسهها | |
TA98 | A01.1.00.038 |
TA2 | 163 |
FMA | 24979 |
ستون مرکزی ساق از دو استخوان به نامهای درشتنی (تیبیا) و نازکنی (فیبولا) تشکیل شده است. درشتنی همانطور که از نامش پیدا است، استخوان بزرگتر ساق است و قسمت اعظم نیروهایی که به ساق وارد میشوند را تحمل میکند. نازکنی در کنار درشتنی قرار گرفته و هم در بالا یعنی نزدیک زانو و هم در پایین یعنی بالای مچ پا با استخوان درشتنی مفصل میشود.[2][3][4]
عضلات اطراف ساق در دستههایی قرار گرفتهاند، به طوریکه اطراف هر دسته پردههای بافتی محکمی از نوع نیام (فاسیا) قرار گرفته و آن دسته را از دستههای دیگر جدا میکند.[5] به هر کدام از این دستهها محفظه (کمپارتمان) میگویند. ساق چهار کمپارتمان دارد:
کمپارتمان خلفی یا پشتی ساق دو قسمت دارد. یک قسمت آن سطحی بوده و در زیر پوست قرار دارد. قسمت اعظم حجم عضلات پشت ساق را این دسته از عضلات تشکیل میدهند. دسته دوم عضلات خلفی ساق کمپارتمان پشتی عمقی است که در زیر کمپارتمان سطحی قرار دارد.[6] حجم این عضلات نسبت به دسته قبلی کمتر است.[7]
محفظه پیشین (کمپارتمان قدامی) سطحی ساق از چهار عضله تشکیل شده است. وظیفه عضلات این کمپارتمان بالا آوردن پا به سمت بالا است که به آن دورسی فلکشن میگویند. این عضلات از عصب پرونئال عمقی عصبگیری کرده و از سرخرگ درشتنئی پیشین تغذیه میشوند. عضلات این کمپارتمان عبارتند از:
ماهیچه درشتنئی پیشین (تیبیالیس قدامی) در بالا از سطح خارجی استخوان درشتنی منشأ گرفه و زردپی آن در پایین به متاتارس اول و استخوان کونئیفرم داخلی در کف پا میچسبد. این عضله با انقباض خود پا را دورسی فلکس و اینورت (اینورژن به معنای متمایل شدن کف پا به سمت داخل است) میکند.
ماهیچه دراز بازکننده شست پا یا (اکستانسور هالوسیس لانگوس) ماهیچه نازکی است که میان ماهیچه درشتنئی پیشین و ماهیچه دراز بازکننده انگشتان پا و در جلوی ساق قرار گرفته است. وظیفه اصلی این عضله دورسی فلکشن یعنی بالا آوردن شست پا است. این عضله در بالا به جلوی استخوان نازکنی میچسبد و بعد از پایین آمدن در پایین زردپی آن بعد از عبور از مچ پا به بند انتهایی انگشت شست پا متصل میشود.
ماهیچه دراز بازکننده انگشتان پا در بالا از لقمه خارجی درشتنی و از استخوان نازکنی منشأ گرفته و بعد از پایین آمدن، زردپی آن بعد از عبور از مچ پا به چهار شاخه تقسیم شده و هر شاخه از آن به بندهای دیستال و وسطی چهار انگشت پا (بجز شست) میچسبد. وظیفه این عضله دورسی فلکشن یعنی به بالا آوردن چهار انگشت پا بهجز شست است.
ماهیچه نازکنئی طرفی (فیبولاریس ترتیوس) از سطح قدامی پایین استخوان نازکنی منشأ گرفته و زردپی آن در پایین به سطح پشتی متاتارس پنجم میچسبد. وظیفه این عضله دورسی فلکشن پا است. البته این عضله در مقایسه با سه عضله دیگر کوچک و نسبتاً ضعیف است.
این کمپارتمان عضلات فیبولاریس (fibularis muscles (longus, brevis)) عضله فیبولاریس بلند و کوتاه را در بر میگیرد.
ماهیچه نازکنئی بلند (عضله فیبولاریس بلند) یا پرونئوس بلند در سطح خارجی نازکنی و ساق پا قرار دارد. عمل این عضله اورشن و پلانتار فلکسیون مچ است. تاندون انتهایی (ماهیچه نازکنئی بلند) در طبقه چهارم عضلات اینترنسیک کف پا قرار میگیرد.
ماهیچه نازکنئی بلند (عضله فیبولاریس کوتاه) یا پرونئوس کوتاه در سطح خارجی نازکنی و ساق پا قرار دارد. تاندون عضله پرونئوس برویس (ماهیچه نازکنئی کوتاه) جزو عضلات بیرونی (اکسترنسیک) کف پا است.
این کمپارتمان سه عضله دارد
ماهیچه دوقلو (عضله گاستروکنمیوس) ماهیچه بسیار قوی است که در زیر پوست پشت ساق قرار دارد. این عضله در بالا دو سر دارد که به سطح پشتی کندیلهای استخوان ران در بالای ران متصل میشوند. سپس عضله پس از پایین آمدن از ساق تبدیل به تاندون میشود و بعد از یکی شدن با تاندون عضله سولئوس تاندون آشیل را درست میکند. تاندون آشیل به پشت استخوان پاشنه میچسبد. این عضله موجب پلانتار فلکشن یا به پایین آمدن پا میشود و نقش بسیار مهمی در راه رفتن، دویدن و جهیدن دارد. انقباض این عضله همچنین میتواند موجب فلکشن یا خم شدن مفصل زانو شود. این عضله از عصب تیبیال عصبگیری میکند. گاهی عضله گاستروکنمیوس همراه با عضله سولئوس را یک عضله به نام تری سپس یا سه سر مینامند.
ماهیچه نعلی (عضله سولئوس) در بالا به سطح پشتی استخوانهای درشتنی و نازکنی چسبده و بعد از پایین آمدن تاندون آن با تاندون عضله گاستروکنمیوس یکی شده و تاندون آشیل را به وجود میآورد. وظیفه این عضله پلانتار فلکشن پا است. این عضله همچنین با تحت فشار قرار دادن وریدهای ساق خون سیاهرگی را به سمت بالا و بطرف قلب پمپ میکند.
خاستگاه ماهیچه کفپایی (عضله پلانتاریس) در بالا از پشت کندیل خارجی استخوان ران است و در پایین به تاندون آشیل میچسبد و این عضله نازک و ضعیف بوده و در بعضی افراد وجود ندارد. یک خمکننده ضعیف پا به پایین بوده و عصب آن عصب تیبیال است.
این کمپارتمان در زیر کمپارتمان سطحی خلفی قرار گرفته و از چهار عضله تشکیل شده است که عبارتند از:
ماهیچه درشتنئی پسین (تیبیالیس خلفی) به سطح پشتی استخوانهای درشتنی و فیبولا چسبیده و سپس تاندون آن در پایین از پشت قوزک داخلی عبور کرده و به چند شاخه تقسیم شده و به سطح زیرین متاتارسهای ۲ و ۳ و ۴ و استخوانهای ناویکولر و کونئیفرم و کوبوئید میچسبد. انقباض این عضله موجب اینورژن و پلانتار فلکشن پا میشود. ماهیچه درشتنئی پسین نقش مهمی در پایدار کردن مچ پا دارد. عصب آن از عصب درشتنئی بوده و از شریان تیبیال پشتی تغذیه میکند.
ماهیچه دراز خمکننده انگشتان پا در بالا از سطح پشتی استخوان درشت نی منشأ گرفته و بعد از پایین آمدن، تاندون آن بعد از عبور از پشت قوزک داخلی و کف پا به بند انتهایی انگشتان پا بجز شست متصل میشود. انقباض این عضله موجب خم شدن انگشتان مربوطه میشود. عصب آن از تیبیال و شریان آن تیبیال خلفی است.
ماهیچه دراز خمکننده شست پا در بالا به سطح پشتی استخوان نازکنی چسبیده و بعد از پایین آمدن تاندون آن از زیر درشتنی و سپس زیر قاپ (تالوس) و استخوان پاشنه عبور کرده و پس از عبور از کف پا به سطح زیرین بند انتهایی انگشت شست پا میچسبد. انقباض آن موجب خم شدن شست پا به پایین میشود. عصب آن از تیبیال و شریان آن از شریان پرونئال است.
ماهیچه گودی زانویی (عضله پوپلیته) در بالا از سطح خارجی کندیل خارجی استخوان ران منشأ گرفته و در پایین به سطح پشتی استخوان تیبیا یا درشت نی میچسبد. انقباض این عضله موجب خم شدن زانو و چرخش ساق به داخل میشود. عصب آن از عصب تیبیال بوده و از شریان پوپلیته تغذیه میکند.
این شریان، شاخه شریان پوپلیتئال میباشد که در کنار تحتانی عضله پوپلیتئوس از این شریان (شریان پوپلیتئال) منشعب میشود. این شریان به طرف پایین جهت میگیرد و پس از عبور از مچ پا، تبدیل به شریان پشت پایی (Dorsalis pedis.A) میشود.
این شریان، شاخه شریان پوپلیتئال میباشد که در کنار تحتانی عضله پوپلیتئوس از این شریان (شریان پوپلیتئال) منشعب میشود. این شریان به طرف پایین جهت میگیرد و پس از عبور از خلف قوزک داخلی و قسمت تحتانی فلکسور رتیناکولوم، تبدیل به شریانهای پلانتار داخلی و خارجی (Med & Lat Plantar.A) میشود.
این شریان، شاخه شریان تیبیال خلفی بوده که با عبور از خلف استخوان فیبولا، به شاخههای عضلانی، سوراخ کننده و تغذیه کننده استخوان فیبولا تقسیم میشود.
این ورید از بهم پیوستن قسمت داخلی قوس وریدی دورسال (Dorsal venous arch) و ورید مارژینال داخلی (Medial Marginal.V) تشکیل میشود. این ورید با عبور از قدام قوزک داخلی به سمت بالا جهت میگیرد و سرانجام به ورید فمورال ملحق میشود.
این ورید از بهم پیوستن قسمت خارجی قوس وریدی دورسال (Dorsal venous arch) و ورید مارژینال خارجی (Lateral Marginal.V) تشکیل میشود. این ورید با عبور از خلف قوزک خارجی به سمت بالا جهت میگیرد و سرانجام به ورید پوپلیتئال تخلیه میشود.
این عصب، شاخهای از عصب سیاتیک میباشد که به سمت خارج و اطراف گردن استخوان فیبولا رفته و در عمق عضله پرونئوس لانگوس، به شاخههای پرونئال عمقی و سطحی تقسیم میشود.
این عصب، شاخهای از عصب درشتنئی است. این عصب قسمت تحتانی خلف ساق پا و کنار خارجی پا را عصب دهی میکند.
این عصب، شاخهای از عصب فمورال میباشد که کنار داخلی ساق و پا را عصب دهی میکند.
این عصب، شاخهای از عصب سیاتیک میباشد. این عصب با عبور از زیر فلکسور رتیناکولوم، به دو شاخه پلانتار داخلی و خارجی (Med & Lat Plantar.N) تقسیم میشود.
استخوان درشتنی در تشکیل مفاصل زانو، مچ پا، تیبیوفیبولار فوقانی و تیبیوفیبولار تحتانی شرکت میکند. استخوان فیبولا در تشکیل مفاصل مچ پا، تیبیو فیبولار فوقانی و تیبیو فیبولار تحتانی شرکت میکند. با قرار گرفتن سر استخوان فیبولا در رویه مفصلی سطح خلفی کوندیل خارجی استخوان درشتنی، مفصل درشتنئینازکنئی (تیبیوفیبولار) بالایی شکل میگیرد. در سطح خارجی انتهای دیستال استخوان درشتنی، بریدگی نازکنئی قرار دارد که با انتهای دیستال استخوان فیبولا مفصل میشود که در این صورت مفصل درشتنئینازکنئی پاینیی شکل میگیرد. سطح خارجی قوزک داخلی و سطح داخلی قوزک خارجی با استخوان تالوس مفصل میشوند. مفصل مچ پا از انتهای دیستال استخوان درشتنی، قوزک داخلی، قوزک خارجی و سه سطح مفصلی داخلی، خارجی و فوقانی استخوان تالوس تشکیل میشود.[8][9][10]
در این حالت، جلوی پا پایین رفته و زاویه بین محور طولی انتهای دیستال ساق پا (جلوی ساق) با محور طولی پا (پشت پا) افزایش مییابد (بیشتر از ۹۰درجه). ۴)معمولاً دررفتگی مچ پا، با شکستگی قوزک داخلی یا خارجی توأم میباشد. ۵) مفصل مچ پا جزء مفاصل پایدار بدن محسوب میشود. پایداری مفصل به دلیل عمیق بودن حفره تالوتیبیال و تقویت مفصل توسط رباطهای دالی (دلتوئید)، پاشنهاینازکنئی (کالکانئوفیبولار)، قاپینازکنئی (تالوفیبولار) پیشین و پسین میباشد.[11]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.