منظومه شمسی
خورشید، گویالها و ماهها / From Wikipedia, the free encyclopedia
منظومهٔ شمسی، یا سامانهٔ خورشیدی[6] منظومهای گرانشی است که دربرگیرندهٔ یک ستاره به نام خورشید و شماری اجرام آسمانی دیگر است که در مدارهایی مستقیم یا غیرمستقیم پیرامون آن میگردند.
سن | ۴٫۵۶۸ میلیارد سال |
---|---|
موقعیت | |
جرم | ۱٫۰۰۱۴ جرم خورشیدی |
نزدیکترین ستاره |
|
نزدیکترین سامانه سیارهای شناختهشده | منظومه پروکسیما قنطورس (۴٫۲۵ سال نوری) |
نیمقطر بزرگ سیارهٔ بیرونی شناختهشده (نپتون) | ۳۰٫۱۰ واحد نجومی (۴٫۵۰۳ میلیارد کیلومتر) |
فاصله تا کمربند کویپر | ۵۰ واحد نجومی |
تعداد | |
ستارهها | ۱ (خورشید) |
سیارههای شناختهشده | |
سیارههای کوتولهٔ شناختهشده | |
قمرهای شناختهشده | ۵۲۵
|
ریزسیارههای شناختهشده | ۷۷۸٬۸۹۷ (تا ۲۱ ژوئن ۲۰۱۸)[4] |
دنبالهدارهای شناختهشده | ۴٬۰۱۷ (تا ۲۱ ژوئن ۲۰۱۸)[4] |
قمرهای مدور شناساییشده | ۱۹ |
گرایش نامتغیر-به-سطح کهکشانی | ۶۰٫۱۹° (دائرةالبروج) |
فاصله تا مرکز کهکشانی | ۲۷٬۰۰۰ ± ۱٬۰۰۰ سال نوری |
سرعت مداری | ۲۲۰ کیلومتر/ثانیه |
تناوب مداری | ۲۲۵–۲۵۰ میر (یکا) |
نوع ستاره | ستاره نوع جی رشته اصلی |
خط یخ | ≈۵ واحد نجومی[5] |
فاصله تا هورسپهر | ≈۱۲۰ واحد نجومی |
شعاع میدان جاذبه | ≈۱–۳ سال نوری |
سامانهٔ خورشیدی از انفجار یک اَبَرنواَختر و فروریزش یک اَبرِ ملکولی چرخان پدید آمد و هویت آن در دوران رنسانس (نوزایش) و با مشاهدات افرادی از جمله گالیلئو گالیله دوباره مطرح و شواهد انکارناپذیر آن بر پایهٔ محاسبات او ارائهشد. این منظومه در بازوی شکارچی، کهکشان راه شیری واقعشده و ۲۶٬۰۰۰ سال نوری از مرکز کهکشانی فاصله، و در کنارهٔ کهکشان قرار دارد. خورشید بیش از ۹۹٫۸ درصد جرم سامانهٔ خورشیدی را تشکیل میدهد و سرچشمهٔ انرژی بسیار از جمله گرما و نور است. این ستاره یک ستارهٔ نوع جی رشتهٔ اصلی و عضوی از تودهٔ ستارگان نخستین است. مانایی منظومهٔ شمسی به مانایی خورشید وابسته است.[7]
منظومهٔ شمسی دارای هشت سیاره (تیر یا عطارد، ناهید یا زهره، زمین، بهرام یا مریخ، هرمز یا مشتری، کیوان یا زحل، اورانوس و نپتون) و پنج سیارهٔ کوتولهٔ تاکنون شناختهشده (سرس، پلوتون، هائومیا، ماکیماکی و اریس) است. چهار سیارهٔ نخست، سیارههای درونی یا زمینسان هستند و بیشتر از سنگ ساخته شدهاند و از چهار سیارهٔ دیگر یا سیارههای بیرونی، مشتری و زحل غولهای گازی هستند و بیشتر از گازهای هیدروژن و هلیوم ساخته شدهاند و اورانوس و نپتون غولهای یخی هستند. افزونبر این اجرام، منظومهٔ شمسی دربرگیرندهٔ اجرام دیگری از جمله قمرها، سیارکها، شهابوارهها، شهابها، شهابسنگها و دنبالهدارهاست. سامانهٔ خورشیدی همچنین دارای مناطق خاصی از جمله کمربند سیارکها، کمربند کویپر و دیسک پراکنده (سامانه خورشیدی) است.
مادهای رقیق و نافشرده (با چگالی بسیار کم) بهنام محیط میانسیارهای در فاصلهٔ میان سیارات و اجسام دیگر وجود دارد. اجزای سازندهٔ محیط میانسیارهای را هیدروژن خنثی و غیر یونیزهشده، گاز پلاسما، پرتوهای کیهانی و ذرات گرد و غبار تشکیل میدهند. در واقع این پنداشت که فضا یک خلأ کامل است، نادرست است و مواد محیط میانسیارهای در فضا وجود دارد. سدنا ۹۰۳۷۷ دورترین جسم کشفشده در منظومهٔ شمسی است که اوج آن ۱٬۰۰۰ واحد نجومی است و تناوب مداری آن ۱۰٬۵۰۰ سال به طول میانجامد. ابری کرویشکل و بزرگ به نام ابر اورت منظومهٔ شمسی را دربرگرفته که دامنهٔ آن از ۲٬۰۰۰ تا ۵٬۰۰۰ واحد نجومی دورتر از خورشید آغاز میشود و به گستردگی ۵۰٬۰۰۰ تا ۱۰۰٬۰۰۰ واحد نجومی دورتر از خورشید ادامه مییابد. گسترش مرزهای منظومهٔ شمسی تا جاییاست که دیگر تحت تأثیر خورشید (نفوذ نور خورشید، گرانش خورشیدی، میدان مغناطیسی خورشید و بادهای خورشیدی) نیست. هلیوپاز مرز میان محیط میانسیارهای و فضای میانستارهای است. هلیوپاز به عنوان مرز بیرونی منظومهٔ شمسی در نظر گرفته شده و برآورد میشود که میان ۱۱۰ تا ۱۷۰ واحد نجومی از خورشید دورتر است.