سازمان حکومتی و شبهدولتی در ایران From Wikipedia, the free encyclopedia
ستاد اجرایی فرمان امام[1] سازمان شبهدولتی[2] در ایران است که تحت کنترل سید علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، فعالیت میکند. ستاد اجرایی در سال ۱۳۶۸ به فرمان روحالله خمینی تأسیس شد. این ستاد از هزاران زمین و املاک مصادره شده در پی انقلاب ۱۳۵۷ ایجاد شد. تحقیقات رویترز نشان داده است که این سازمان بنای کار خود را براساس «تصرف منظم و سازمانیافته هزاران زمین و املاک متعلق به ایرانیان عادی» بنا کردهاست. همچنین اموال اعضای اقلیتهای مذهبی، بازرگانان و ایرانیان مقیم خارج از کشور را نیز توقیف کرده است.[3][4][5][6] این نهاد امروزه همچنان به مصادره داراییهای زندانیان سیاسی عقیدتی[7] و اختلاسگران میپردازد و در زمینه مدیریت این داراییها نیز فعالیت میکند.[8][9][10] رویترز در سال ۲۰۱۳ داراییهای ستاد اجرایی را بالغ بر ۹۵ میلیارد دلار اعلام کرد.[8][11]
نوع | ستاد |
---|---|
بنا نهاده | ۱۳۶۸ |
بنیانگذاران | حبیبالله عسگراولادی مهدی کروبی حسن صانعی |
دفتر مرکزی | تهران، ایران |
محدودهٔ فعالیت | کل کشور |
افراد کلیدی | سید پرویز فتاح (رئیس) |
وبگاه |
خمینی در ابتدا به سه تن از دستیاران خود دستور داد که از اموال مصادره شده مراقبت کرده و آنها را در امور خیریه توزیع کنند، اما در زمان خامنهای، این سازمان برای خود املاک کسب کرده است.[3] این سازمان به مرکز اصلی قدرت اقتصادی در ایران تبدیل شده است.[12] داراییهای آن شامل مقادیر زیادی املاک و ۳۷ شرکت هستند که تقریباً همه بخشهای صنعت ایران، از جمله امور مالی، نفت و مخابرات را پوشش میدهند.[11] در حالی که حسابهای (مربوط به پولشویی) آن حتی برای مجلس شورای اسلامی ایران نیز محرمانه است. برآورد ۲۰۱۳ رویترز ارزش کل داراییهای ستاد را ۹۵ میلیارد دلار (شامل حدود ۵۲ میلیارد دلار املاک و ۴۳ میلیارد دلار داراییهای شرکتی) اعلام کرده است.[11]
در ۴ ژوئن ۲۰۱۳، وزارت خزانهداری ایالات متحده آمریکا این سازمان و برخی از داراییهای شرکتهای وابسته را تحریم کرد و از این ستاد به عنوان «شبکه عظیمی از شرکتهای اصلی که به نمایندگی از علی خامنهای رهبری ایران داراییها را مخفی و پولشویی میکند» یاد کرد. این سازمان شبه دولتی وظیفه مدیریت اموالی که طبق اصل ۴۹ قانون اساسی و دیگر قوانین، در اختیار ولی فقیه هستند را برعهده دارد و در دو حوزه اصلی امور خیریه و بخش اقتصادی فعالیت میکند. شرکتهایی که به ستاد اجرایی فرمان امام وابستهاند در زمینههایی چون ارائه خدمات مالی و بانکداری، املاک و مستغلات، صنعت نفت، مخابرات و دامپروری فعال هستند.[13][14][15] این ستاد بخشی از هزینههای دفتر رهبری را میپردازد.[16] تحریم این ستاد از سوی وزارت خزانهداری آمریکا به دلیل سرکوب مخالفان در ۱۳ ژانویهٔ ۲۰۲۱ تمدید شد.[17][18]
در ۶ اردیبهشت ۱۳۶۸، حدود یک ماه پیش از درگذشت سید روحالله خمینی، با حکمی به حبیبالله عسگراولادی، مهدی کروبی و حسن صانعی برای در اختیار گرفتن همهٔ اموال مجهولالمالک بلاصاحب، ارث بلاوارث و اموالی که بابت تخمیس و خروج از ذمه و اجرای اصل ۴۹[19] قانون اساسی و دیگر قوانین، در اختیار ولی فقیه قرار گرفتهاست، ستاد اجرایی فرمان امام آغاز به کار کرد. نامبردگان از طرف نخستین رهبر جمهوری اسلامی، اختیار داشتند تا هرگونه صلاح میدانند در تمامی ابعاد فروش، نگهداری و ادارهٔ آنها اقدام کرده یا قسمتی از این اختیارات را به وزارت امور اقتصادی و دارایی واگذارند. این ستاد طی این حکم موظف شد همه درآمدهای حاصل را در موارد مقررهٔ شرعیه، بنیاد شهید، بنیاد پانزده خرداد، بنیاد مسکن، کمیتهٔ امداد، سازمان بهزیستی، طرح شهید رجایی و بنیاد جانبازان انقلاب اسلامی و مواردی از این دست مصرفکند.[20]
پس از درگذشت سید روحالله خمینی، ریاست ستاد در سال ۱۳۷۳ توسط سید علی خامنهای به محمد شریعتمداری[21] واگذار شد و سپس در سال ۱۳۷۶ محمدجواد ایروانی[22] در این جایگاه قرار گرفت. محمد مخبر نیز از سال ۱۳۸۶ تا سال ۱۴۰۰ ریاست ستاد اجرایی را برعهده داشت.[23] در آذر سال ۱۴۰۰، اعضای هیئت امنای ستاد اجرایی فرمان امام، عارف نوروزی را به عنوان سرپرست این ستاد انتخاب کردند.[24] در ۷ آبان سال ۱۴۰۲ سید پرویز فتاح به ریاست ستاد اجرایی فرمان امام منصوب شد.[25]
سیاست تشکیل ستاد اجرایی بدین صورت است که از بدو تأسیس، برخی از اموال و داراییهای مصادره شده پس از انقلاب به این ستاد تحویل دادهشد.[26]
آییننامه نحوه رسیدگی به پروندههای موضوع اصل ۴۹ در سال ۱۳۷۹ توسط رئیس قوه قضائیه وقت، سید محمود هاشمی شاهرودی بنا بر اختیارات تفویضی از طرف رهبر جمهوری اسلامی ابلاغ گردید.[27][28]
طبق بخشنامه مرداد ۱۳۸۸ رئیس قوه قضائیه وقت، سید محمود هاشمی شاهرودی مقرر گردید احکام و قرارهای صادره در مواردی که از مصادیق اموال در اختیار ولی فقیه است، کماکان بهنام ستاد اجرایی فرمان امام صادر و ابلاغ گردد.[29][30][31]
طی حکم شهریور ۱۳۹۶ توسط صادق آملی لاریجانی، رئیس قوه قضائیه وقت، غلامحسین محسنی اژهای رئیس و عضو ستاد نظارت و پیگیری پروندههای موضوع اصل ۴۹ قانون اساسی است.[32][33]
در سال ۱۳۸۶ و با روی کار آمدن محمد مخبر رویکرد جدید فعالیتهای اجتماعی و اقتصادی برای ستاد از سوی سید علی خامنهای با هدف فراهم آوردن امکان مشارکت مردم به ویژه کارآفرینان، مخترعان و نخبگان کشور با اولویت دادن به قشرهای محروم جامعه در مناطق محروم کشور آغاز گردید.[34] بخش اقتصادی ستاد اجرایی فرمان امام در زمره نهادهای عمومی غیردولتی شناخته نمیشود چرا که در قانون فهرست نهادها و مؤسسات عمومی غیردولتی مصوب ۲۹ تیر ۱۳۷۳ دوره چهارم مجلس شورای اسلامی به ریاست علیاکبر ناطقنوری نامی از آن وجود ندارد.[35] بخشی از ساختار سازمانی بخش اقتصادی ستاد توسط وزارت خزانهداری آمریکا در سال ۲۰۰۲ میلادی منتشر شدهاست.[36]
سید کامل تقوینژاد، رئیس وقت سازمان امور مالیاتی کشور با اشاره به شایعه بودن معافیت مالیاتی نهادهای انقلابی و شرکتهای زیرمجموعه آنها، ستاد اجرایی فرمان امام را به عنوان یکی از بهترین و همراهترین مؤدیان نظام مالیاتی کشور برشمرد. او ریشهٔ این تشکیکها و شایعات را بیشتر در خارج از کشور و بخشی از آن را نیز از عدهای در داخل کشور دانست، که ممکن است شناخت درستی نداشته باشند.[37] به گفته سید مصطفی سید هاشمی، معاون هماهنگیهای اقتصادی ستاد اجرایی فرمان امام، این ستاد به لحاظ مالیاتی هیچ تفاوتی با یک بنگاه خصوصی ندارد.[38] همچنین حامد کرمانیون مدیر پروژههای صنعتی ستاد اجرایی در گفتوگو با خبرنگاران در آبان ۱۳۹۷ تمامی فعالیتهای اقتصادی ستاد را مشمول پرداخت مالیات دانست و با بیان اینکه پرداخت مالیات از سوی ستاد اجرایی همیشه در زمان مقرر انجام شده و مسئولان سازمان مالیاتی همواره بر خوشحسابی آن اذعان داشتهاند، گفت که این ستاد مالیات عملکرد کلیه فعالیتهای اقتصادی خود و همچنین کلیه مالیاتهای تکلیفی و ارزش افزوده را در سالهای گذشته پرداخت کردهاست.[39]
با مدیریت سردار عبداللهی (فرمانده سابق قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء)، این گروه شامل ۵ شرکت است که در حوزههای نفت و انرژی و گاهی عمرانی فعالیت میکند که از قطبهای آینده ستاد در بخش خصوصی خواهدبود.
این گروه بازوی اقتصادی ستاد و زیرمجموعه ستاد اجرایی با مدیر عاملیِ سیدرضا موسوی،[40] از راهکارهای درآمدزایی ستاد در قالب بخش خصوصی و که شامل هلدینگهای زیر هستند:[41]
این مقاله شامل محتوایی شبیه تبلیغات است. |
بنیاد برکت که در زمینههای اشتغالزایی و عمرانی فعالیت میکند[89] در آذر ۱۳۸۶ چند ماه پس از روی کار آمدن محمد مخبر به عنوان رئیس ستاد اجرایی، کار خود را آغاز نمود.[90] به گفتهٔ حامد کرمانیون، بنیاد تاکنون موجب سرمایهگذاری به ارزش ۱۲ هزار میلیارد ریال بودهاست که قریب به ۴۰ شرکت با حمایت این بنیاد به تولید و بهرهبرداری رسیدهاند.[91] مدیر عامل کنونی بنیاد برکت سید امیرحسین مدنی است[92] که پس از محمد ترکمانه[93] و سعید جعفری در این سِمت منصوب گردید.[94][95]
ساخت مدارس در مناطق روستایی و راهاندازی طرحهای اقتصادی در مناطق روستایی و محروم کشور با محوریت اشتغال زایی و انجام طرحهای زیربنایی مانند راهسازی، احداث خانه محرومین، تأمین آب، برق، مخابرات، مسجد و اجرای طرحهای کشاورزی از جمله فعالیتهای این بنیاد است.[96]
مؤسسه دانشبنیان برکت بهعنوان یکی از ۵ بازوی اجرایی بنیاد برکت و از زیرمجموعههای ستاد اجرایی فرمان امام، در زمینه فناوریهای نوین و توسعه اقتصاد دانشبنیان معرفی شدهاست[97][98][99] که رسالت خود را ایجاد و گسترش زیستبوم و زیرساختهای توسعه دانش و فعالیتهای دانشبنیان در کشور بر اساس الگوهای اسلامی ایرانی میداند[98][99] و با رویکرد اشتغالزایی میان جوانان، فعالیتمیکند.[100]
بنیاد احسان، یک بنیاد اجتماعی وابسته به ستاد اجرایی فرمان امام است، که به منظور سازماندهی به فعالیتهای واکنش سریع، راهاندازی شدهاست.[101] محمد مخبر، هدف از ایجاد این بنیاد را متناسب با شرایط اقتصادی کشور و درخواست رهبر جمهوری اسلامی عنوان کرد، که از طریق آن امکان واکنش سریع فراهمتر خواهد بود. او یکی از ویژگیهای این بنیاد را مردمی بودن آن دانست و گفت که اقداماتی که توسط آن صورت میگیرد بر نیروهای مردمی و جهادی تکیه دارد.[102] از جمله فعالیتهای ایجاد قرارگاه تخصصی مردم نهاد در زمینه رفع محرومیت در مناطق کم برخودار است. قرارگاههای تخصصی از قبیل:
همچنین بنیاد احسان متولی، اهدای جهیزیه به زوجهای جوان، امداد رسانی در مناطق زلزلهزده و سیل زده، توزیع بستههای معیشتی در مناطق محروم و توزیع وسائل گرمایشی و سرمایشی و احداث خانههای ورزش است.[103][104][105]
شرکت برکت تل، یکی از شرکتهای وابسته به ستاد اجرایی فرمان امام است که از سوی بنیاد برکت طراح و مجری طرح سلامت الکترونیک[106] برای توسعه خدمات رسانی به مناطق محروم کشور در زمینه سلامت عمومی است.[107] این شرکت در قالب طرح سلامت الکترونیک ۱8 را ارائهمیدهد.[107][108]
سلامت الکترونیک یک زمینه مدرن از اطلاعرسانی پزشکی، سلامت عمومی و مبادلات تجاری است که به خدمات و اطلاعات ارائه شده یا تقویت شده از طریق اینترنت و فناوریهای وابسته گفتهمیشود.[107]
گروه دارویی برکت، یک شرکت وابسته به ستاد اجرایی فرمان امام است که در سال ۱۳۸۹ تحت عنوان شرکت فناوریهای نوین دارویی تدبیر تأسیس شد.[109] گروه دارویی برکت توسط بیست و پنج شرکت که تابعهٔ خودش هستند،[110] میزان ۱۴٪ از تمام داروهایی را که در کشور دارای اولویت هستند، تأمین مینماید.[111]
فعالیتهای اجتماعی و خدمات رسانی ستاد اجرایی فرمان امام در قالب اقدامات کارآفرینی و توسعه اشتغال، احداث مدرسه و خدمات اجتماعی، عمرانی و بهداشتی و فعالیتهای محرومیت زدایی و عامالمنفعه در مناطق روستایی محروم و کمتر توسعه یافته کشور انجام میشود.[112][113] ستاد اجرایی با همکاری نهادهای دولتی اقدام به ایجاد زیرساختهای آموزشی و بهداشتی مانند احداث مدرسه، بیمارستان و شبکه راهی مینماید.[114]
احداث و تکمیل پروژههای پزشکی و بهداشتی و بیمه نمودن مردم مناطق محروم و روستایی بخش دیگری از فعالیتهای ستاد اجرایی است.[115] این ستاد همچنین، اولین صندوق قرضالحسنه اشتغال کشور را که به عنوان بزرگترین صندوق قرضالحسنه در ایران محسوب میشود، در مرداد سال ۱۴۰۰ افتتاح کرد، و این صندوق بنام صندوق برکت نامگذاری شدهاست.[116] ساخت خوابگاههای دانشجویی و برپایی موکبهای خدمات بهداشتی و درمانی در برخی از شهرهای عراق برای زائران از دیگر فعالیتهای اجتماعی-فرهنگی این ستاداست.[117][118]
طرح ملی اتانگیری از گاز طبیعی در شهرستان مُهر استان فارس و عسلویه بوشهر توسط ستاد اجرایی به بهرهبرداری رسید. در ۲۶ فروردین ۱۴۰۰ حسن روحانی رئیسجمهور به صورت ویدئوکنفرانسی فاز نهایی «مجتمع استحصال اتان پارسیان» با ظرفیت ورود ۷۵ میلیون مترمکعب گاز در روز را افتتاح کرد. ن وذری رئیس هیئت مدیره شرکت پالایش پارسیان سپهر (وابسته به ستاد ستاد اجرایی) از اقدام مخبر بابت پذیرش ریسک ورود به این پروژه پر ریسک و حمایتهای ۶ ساله او تشکر کردهاست. برای رساندن گاز استحصال شده از مهر به عسلویه، همکاری دادستانی و سایر بخشها، بیش از ۶۴ کیلومتر حفر زمین انجام شده که ۳۴ کیلومتر آن بین دو رشته کوه بوده و در این راستا از دانش بومی در ۱۸ استان استفاده شده و ۲۵۰ سازنده در آن دخیل بودند. به دلیل اینکه در مجتمع پارسیان ۵۰۰ هزار مترمکعب گاز دیاکسید کربن از گاز طبیعی گرفته میشود و گاز سالمتری تولید شده و در نتیجه به محیط زیست کمک میشود. بنابر گفتههای نمایندهٔ ستاد اجرایی در طرح اتانگیری بیش از ۵۰۰۰ شغل مستقیم و حدود ۲۰ هزار شغل غیرمستقیم ایجاد شدهاست.[119][120]
قرارگاه جهادی ستاد اجرایی فرمان امام در سال ۱۳۹۵ به منظور پشتیبانی از گروههای جهادی و اعزام آنها به مناطق محروم و روستاها تشکیل شد. هدف این قرارگاه استفاده از گروههای جهادی در محرومیت زدایی و خدمت رسانی به مردم از طریق امداد و نجات در بلایای طبیعی، اشتغالزایی، حضور در آسیبهای اجتماعی، فعالیتهای عمرانی، بهداشتی و درمانی اعلام شدهاست.[121] این قرارگاه در تابستان ۱۳۹۷، از طریق گروههای جهادی به توزیع بستههای مواد غذایی در مناطق محروم و ارائه خدمات به ۵۰۰۰ کودک محروم پرداخت.[122]
این ستاد، واکسن کرونا تولید کردهاست که به نام «کووایران برکت» نام دارد. این واکسن دوزهای تزریق انسانی سپری نموده،[123][124][125] و از سوی سازمان غذا و داروی ایران مجوز دریافت کردهاست.[126] به گفتهٔ وزیر بهداشت، تا اسفند ۱۴۰۰ تعداد ۶۰ میلیون دوز واکسن برکت تولید شده، و همچنین این واکسن در فرایند ثبت جهانی قرار گرفتهاست.[127][128]
شرکت نفتی وابسته به ستاد اجرایی فرمان امام یکی از هشت شرکت ایرانی است که وزارت نفت صلاحیت آن را برای فعالیت اکتشاف نفتی و تولید، تأیید کردهاست.
این ستاد یکی از بنگاههای بزرگ اقتصادی در ایران است. در نوامبر سال ۲۰۱۳، خبرگزاری رویترز در یک سری مقالات تحلیلی، بر اساس مدارک و شواهد رسمی و ارزیابی بهای املاک، سهام شرکتها و مؤسسات وابسته به این نهاد، ارزش داراییهای تحت کنترل ستاد اجرایی فرمان امام را بالغ بر ۹۵ میلیارد دلار برآورد کرد.[130][131]
به گزارش ارمنیوز، مدیر عامل سازمان اموال و املاک ستاد اجرایی فرمان امام، در سال ۱۳۸۷، دارایی این ستاد در بخش اموال و املاک، را پنجاه هزار میلیارد تومان اعلامکرد.[132]
در تاریخ ۴ ژوئن سال ۲۰۱۳ میلادی وزارت خزانهداری ایالات متحده آمریکا طی دستور اجرائی ۱۳۵۹[133] ستاد اجرائی فرمان امام را مشمول تحریم قرارداد.[134] این تحریم در تقویت فرمانهای اجرائی صادره در راستای قانون داماتو صادر شدهاست.
بر همین اساس در لیست منتشره در ۱۶ ژانویه ۲۰۱۶[135] ستاد اجرائی فرمان امام در فهرست تحریم موسوم به SDN List قرار نداشته[136] و نیز مشمول تحریمهای ثانوی نیز نبودهاست[137] ولی شهروندان آمریکائی موظف شدهاند که منافع یا سود منافع ستاد اجرائی فرمان امام را مسدود نمایند.
در ژوئیه ۲۰۱۰ اتحادیه اروپا رئیس وقت ستاد اجرائی فرمان امام، محمد مخبر، را در لیست افراد یا اشخاص حقوقی محتمل در دست داشتن در برنامه هستهای و موشکهای بالستیک ایران مورد تحریم قرار داد ولی دو سال بعد بدون هیچ توضیحی وی را از لیست مزبور حذف نمود.
در بیانیه بروزرسانی شده وزارت خزانهداری آمریکا در تاریخ ۱۳ ژانویه ۲۰۲۱ حول تحریم ستاد اجرایی فرمان امام آمدهاست که تحریم شدگان با فسادی سیستماتیک بر بخش بزرگی از اقتصاد ایران چنگ انداختهاند و به سرکوب سیستماتیک مخالفان و تملک اموال اقلیتهای مذهبی و معترضان متهم شدهاند.[17][138][139][18] در این بیانیه، وزارت خزانهداری آمریکا شرکت توسعه حفاری تدبیر را همراه با ۳تن و و ۱۵ نهاد رژیم جمهوری اسلامی در تازهترین فهرست تحریمهای خود قرار داد، و در آن تأکید شدهاست که افراد و نهادهای تحریم شده به سرکوب سیستماتیک مخالفان، مصادره زمین و دارایی معترضان سیاسی، اقلیتهای مذهبی و تبعیدیها متهم شدهاند.[140][141]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.