شاه تهماسب یکم
شاه ایران از ۱۵۲۴ تا ۱۵۷۶ / From Wikipedia, the free encyclopedia
تهماسب یکم (۴ مارس ۱۵۱۴ – ۲۴ مه ۱۵۷۶) از ۹۳۰ تا ۹۸۴ ه.ق دومین شاه از ایران صفوی بود. او پسر ارشد اسماعیل یکم و ملکهٔ همنشین او، تاجلو بیگم، بود. تهماسب پس از مرگ پدرش در ۱۵۲۴ م به سلطنت رسید و سالهای نخست پادشاهی او، شاهد جنگهای داخلی میان رهبران قزلباش بود تا اینکه او در سال ۱۵۳۲ م قدرت ناشی از منصب خود را اعلام و پادشاهی مطلقهاش را آغاز کرد. خیلی زود جنگی طولانیمدت تهماسب را با امپراتوری عثمانی مواجه کرد که این جنگ به سه مرحله تقسیم شد. سلطان عثمانی، یعنی سلیمان یکم، کوشید تا منتخبهای خود را بر تخت صفویه بنشاند. این جنگ با پیمان آماسیه در ۱۵۵۵ م به پایان رسید و عثمانیها بر عراق، بخش عمدهای از کردستان و گرجستان غربی حاکم شدند. تهماسب همچنین با ازبکهای بخارا بر سر خراسان درگیری داشت و آنها بارها به هرات یورش بردند. او در ۱۵۲۸ م، یعنی در چهارده سالگی، با استفاده از توپخانه که برای طرف مقابل ناشناخته بود، ازبکها را در نبرد جام شکست داد.
شاه تهماسب یکم | |||||
---|---|---|---|---|---|
شاهنشاه ایران | |||||
دومین شاه ایران صفوی | |||||
سلطنت | ۹۳۰ – ۹۸۴ ه.ق ۲۳ مه ۱۵۲۴ – ۲۵ مه ۱۵۷۶ | ||||
تاجگذاری | ۹۳۰ ه.ق ۲ ژوئن ۱۵۲۴ | ||||
پیشین | اسماعیل یکم | ||||
جانشین | اسماعیل دوم | ||||
نایب السلطنه | فهرست را ببینید | ||||
زاده | ۴ مارس ۱۵۱۴ ۲۶ ذیحجه ۹۱۹ شاهآباد، اصفهان، ایران | ||||
درگذشته | ۲۴ مهٔ ۱۵۷۶ (۶۲ سال) ۱۵ صفر ۹۸۴ قزوین، ایران | ||||
همسر(ان) | تعداد زیاد؛ شامل سلطانم بیگم و سلطان آغا خانم | ||||
فرزند(ان) بیشتر... |
| ||||
| |||||
دودمان | صفوی | ||||
پدر | اسماعیل یکم | ||||
مادر | تاجلو بیگم | ||||
نشان |
تهماسب دوستدار هنر و خودش نیز نقاش ماهری بود. او برای نقاشان، خوشنویسان و شاعران، مجلسی سلطنتی در زمینهٔ هنر ایجاد کرد. بعدتر در سلطنتش، شاعران را تحقیر کرد و از بسیاری دوری گزید و آنها را به دربار گورکانیانِ هند تبعید کرد. تهماسب به داشتن تقوای دینی و تعصب زیاد به شاخهٔ شیعه اسلام مشهور بود. او برای روحانیون امتیازات فراوانی قائل شد و به آنان اجازه داد تا در امور شرعی و اداری نقش داشته باشند. در سال ۱۵۴۴ م، او از امپراتور فراری مغول، نصیرالدین همایون، در ازای کمک نظامی برای بازپسگیری تاج و تختش در هند، خواست که به تشیع بپیوندد. با این وجود تهماسب همچنان با قدرتهای مسیحی جمهوری ونیز و پادشاهی هابسبورگ که رقبای امپراتوری عثمانی نیز بودند، مذاکره میکرد.
مسئلهٔ جانشینی تهماسب پیش از مرگش مورد مناقشه قرار گرفت. مرگ او جنگی داخلی بههمراه داشت که منجر به مرگ اکثر خانوادهٔ سلطنتی شد. پادشاهی نزدیک به ۵۲ سالهٔ او، طولانیترین دورهٔ حکومت در دودمان صفوی بود. بهرغم آنکه گزارشهای غربی معاصر در خصوصِ تهماسب انتقادی بودند، مورخان مدرن او را فرماندهای شجاع و توانا توصیف میکنند که شاهنشاهی پدرش را حفظ کرد و آن را گسترش داد. دوران پادشاهی او شاهد تغییری در سیاست ایدئولوژیک صفویان بود؛ او به پرستش پدرش بهعنوان مسیحا از سوی قبایل ترکمان قزلباش پایان داد و در عوض وجههای عمومی از شاه شیعهٔ باتقوا و سنتگرا بر جای گذاشت. او بهمنظور پایان نفوذ قزلباشان بر امور سیاسی صفویه، فرایندی طولانی را آغاز کرد که بهدست جانشینانش ادامه یافت. همچنین گروهی بهتازگی معرفی شدهای شامل گرجیها و ارمنیهای مسلمشده را جایگزین قزلباشان کرد.