پیچند
ستون هوای بهشدت چرخان که با زمین تماس دارد و از اَبر کومهای آویخته است یا در زیر آن قرار دارد و اغلب بهصورت اَبر قیفی دیده میشود / From Wikipedia, the free encyclopedia
پیچند[1]، توفان پیچنده یا تورنادو (Tornado)، نوعی از گردباد است که به توده هوای بهشدت متلاطم گویند که با سطح زمین و یک ابر کومولونیمبوس تماس برقرار کرده، و در برخی موارد اساساً یک ابر کومولونیمبوس است. از آنان با عنوان چرخندها یا طوفانها ناممیبرند،[2] اگرچه کلمه چرخند در هواشناسی در یک مفهوم گستردهتر، به هر گردش بسته کمفشار گفته میشود. پیچندها در شکلها و اندازههای مختلفی ایجاد میشوند ولی در کل شکل ابر قیفی را دارند، که طرف باریک آن با سطح زمین در تماس است و اغلب اوقات با ابری از آوار و گرد و غبار همراه هستند. بیشتر پیچندها سرعتی کمتر از ۱۱۰ مایل بر ساعت (۱۷۷ کیلومتر/ساعت) و ارتفاعی به اندازهٔ ۲۵۰ فوت (۷۶ متر) دارند و پیش از پراکنده شدن، مسافتی در حدود چندین کیلومتر را میپیمایند. قدرتمندترین پیچندها، پیچند سال ۱۹۹۹ پل کریک-مور، میتوانند سرعتی بیش از ۳۰۰ مایل بر ساعت (۴۸۳ کیلومتر بر ساعت) و پهنایی بیش از دو مایل (۳٫۲ کیلومتر) داشته باشند و میتوانند دهها مایل (بیش از ۱۰۰ کیلومتر) بر روی زمین باقی بمانند.[3][4][5]
گونههای مختلف پیچندها شامل، فواره زمین، پیچند چندگرداب و پیچند دریایی میشود. تنورههای دریایی، بهصورت بادهای مارپیچی قیفشکل شناخته، که به ابرهای عظیم کومهای یا کومهای بارا متصل میشوند. اینها بهعنوان پیچندهای غیرمخرب دستهبندی میشوند که بر سطح آب ایجاد و در اینکه آیا این پیچندها از پیچندهای واقعی محسوب میگردند اختلاف نظر وجود دارد. این بادهای مارپیچی قیفیشکل، بیشتر در مناطق گرمسیری نزدیک به استوا رخ میدهند و در سرزمینهای قطبی کمتر شایع هستند.[6] دیگر پدیدههای شبیه به پیچند در طبیعت، تندباد کوتاهمدت، تنوره دیو، گردباد آتشین و تنوره بخار هستند؛ بیشتر بادهای رعدوبرقزا با پیچندها اشتباه گرفته میشوند درحالیکه عملکردشان کاملاً متفاوت است.
پیچندها در تمامی قارهها بهجز جنوبگان دیده شدهاند. درحالیکه اکثریت قریب بهاتفاق پیچندها درمنطقه پیچند، منطقهای در ایالات متحده آمریکا، رخ میدهند، ولی امکان رخداد آن در همه جای آمریکای شمالی وجود دارد.[7] همچنین در مناطقی از جنوب آسیا و آسیای شرقی، شمال و شرق و مرکز آمریکای جنوبی، جنوب آفریقا، شمالغربی و جنوب شرقی اروپا، غرب و جنوب شرقی استرالیا و نیوزیلند دیده میشوند.[8] پیچندها را میتوان از طریق رادار دوپلر پالس با استفاده از الگوهای سرعت و بازتاب پیشبینی کرد، همچنین امکان استفاده از اکو هوک یا حوزههای تخریب یا استفاده از لکههای طوفان وجود دارد.
چندین معیار برای اندازهگیری قدرت و میزان تخریب پیچندها وجود دارد. مقیاس فوجیتا پیچندها را بر اساس قدرت تخریب و خسارتی که برجای گذاشتهاند، میسنجد و امروزه در بسیاری از کشورها نسخهٔ بهروز شدهٔ آن مقیاس فوجیتای افزوده جایگزین شدهاست. یک پیچند F0 یا EF0، ضعیفترین نوع، میتواند به درختان خسارت زده اما به تأسیسات اساسی صدمهای نمیزند. یک پیچند F5 یا EF5، قویترین نوع، به پایههای ساختمانها آسیب میزند و میتواند آسمانخراشها را دچار حادثه کند. مقیاس TORPO نیز از T0 برای پیچندهای بسیار ضعیف تا T11 برای قدرتمندترین پیچندها دستهبندی میشود.[9] اطلاعات رادار هواشناسی داپلر، تصویرسنجی، و الگوهای چرخش زمین (علائم چرخزاد) نیز برای تعیین شدت و دستهبندی پیچندها به کار میروند.[10][11]