![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/Circassian_children.jpg/640px-Circassian_children.jpg&w=640&q=50)
چرکس
From Wikipedia, the free encyclopedia
چـَرکَس نام قومی قفقازی همریشه با گرجیهاست که در جمهوری آدیغیه روسیه و ترکیه ساکن هستند.[20] چرکسها به زبان چرکسی از گروه زبانهای قفقازی شمال غربی سخن میگویند، و بیشترشان مسلمانان سنی هستند. در طول جنگ جهانی دوم نازیها چرکسها را با سلسلهمراتب نژادی مرتبط دانستند و برخی نژادشناسان آمریکایی و آلمانی مانند یوهان فریدریش بلومنباخ از چرکسها به عنوان زیباترین مردم آریایی در تمام دنیا یاد کردد، به همین به نژاد آریایی، نژاد قفقازی هم میگفتند.[21][22][23]
![]() کودکان چرکس در لباس محلی خود و پرچم چرکسها | |
مناطق با جمعیت چشمگیر | |
---|---|
![]() | برآورد شده ۱٬۰۰۰٬۰۰۰[1] – ۲٬۰۰۰٬۰۰۰[2][3] – ۳٬۰۰۰٬۰۰۰[4][5] – ۵٬۰۰۰٬۰۰۰[2][6] تا ۷٬۰۰۰٬۰۰۰[7] |
![]() | ۷۲۰٬۰۰۰ (سرشماری سال ۲۰۱۰ در روسیه)[8]
|
![]() | ۶۵٬۰۰۰[10] – ۱۸۰٬۰۰۰ |
![]() | ۸۰٬۰۰۰[10][11][12] – ۱۲۰٬۰۰۰[13] |
![]() | ۴۰٬۰۰۰[10][14] |
![]() | ۳۴٬۰۰۰ |
![]() | ۹٬۰۰۰[10] – ۲۵٬۰۰۰ |
![]() | ۲۳٬۰۰۰ |
![]() | ۱۲٬۰۰۰ |
![]() | ۴٬۰۰۰[15][16] – ۵٬۰۰۰[17] |
![]() | ۲٬۸۰۰ |
![]() | ۱٬۶۰۰ |
![]() | ۱٬۱۰۰ |
![]() | ۶۰۰ (سرشماری ۱۹۹۴)[18] |
![]() | ۵۰۰[19] |
زبانها | |
چرکسی (آدیغه، کاباردی، گویشهای منقرض شده لوبیخ), همچنین ترکی، روسی، انگلیسی، عربی، عبری، آلمانی، فارسی | |
دین | |
اکثریت مسلمان اقلیت مسیحی ارتودوکس و کاتولیک همچنین نئوپاگان چرکسی-آبخازی | |
قومیتهای وابسته | |
آبازگی (آبخازی، آبازگین) |
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Flag_of_Adygea.svg/640px-Flag_of_Adygea.svg.png)
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Cherkess7.jpg/640px-Cherkess7.jpg)
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/Ibrahim_pash_cherkess.jpg/320px-Ibrahim_pash_cherkess.jpg)
چرکسها یکی از اقوام ساکن شمال غرب قفقاز هستند که به زبان چرکسی از شاخه زبانهای شمال باختری قفقازی (ایبری- قفقازی) سخن میگویند. این قوم از تبار قفقازی آدیغهای- آبخازیست که هماکنون در سه جمهوری قفقاز شمالی یعنی جمهوری کاباردینو- بالکاریا (قبارطه- بلغار)، جمهوری کاراچای- چرکسیا (قره چای- چرکس) و جمهوری آدیغه پراکنده هستند. ناحیهٔ چرکسستان که منظور جغرافیای تاریخی چرکسها است، در تاریخ ۳۰۰ سالهٔ اخیر خویش، تبدیل به محل مجادلات منطقهای سه دولت ایران، روس و عثمانی شده بود. چرکسها در طول تاریخ همواره بهصورت برده و غلام برای حکومتهای گوناگون جنوبی از جمله ایرانیان و عثمانیان آورده میشدند، بدین ترتیب این قوم توانستند در نواحی جنوب و بهخصوص در دربار ایران و عثمانی نفوذ کنند و تأثیرات بهسزایی در برخی از دوران تاریخی داشته باشند. بعد از فروپاشی شوروی، تمایلات استقلالطلبانه در این ناحیه آغاز شد و چرکسها نیز وارد مناقشات قفقاز شدند. از جمله مهمترین مناقشات، میتوان درگیری میان گرجسها و آبخازها را اشاره کرد که نهادها و نیروهای نظامی چرکسی با گرجیان به مبارزه پرداختند.[24]
پس از شکست عثمانیها در قفقاز از روسیه و امضاء عهدنامه آدریانوپل در ۱۲۴۵/۱۸۲۹ چرکسها تا سال ۱۲۸۱/۱۸۶۴ مقاومت زیادی در برابر روسها کردند[25] و بنا بر گزارشهای عثمانی ۵۹۵٬۰۰۰ چرکس در میان سالهای ۱۲۷۲/۱۸۵۶ و ۱۲۸۱/۱۸۶۴ منطقه بومی خود در قفقاز را ترک کرده و به آناتولی و روملی مهاجرت کردند.[20] در زمان عثمانیان، بهویژه در سدهٔ ۱۷ میلادی، بردگان چرکس به مناصب بالایی در دستگاه حکومتی عثمانی رسیدند. پس از آن دوره، نوادگان این موج عظیم مهاجران چرکس (و لاز و غیره) به تدریج ترکزبان شده بهطوریکه شمار بزرگی از مردم ترکزبان ترکیه امروزی از تبار آسیایی (چرکس و لاز و گرجی…) هستند.[26] بر پایه سرشماری سال ۱۹۴۵ در ترکیه، تنها ۶۶٬۶۹۱ چرکس هنوز به زبان چرکسی صحبت میکردند.[26]