کردی ایلامی
لهجهای از گویش کردیجنوبی در زبان کُردی / From Wikipedia, the free encyclopedia
کردی ایلامی[1][2][3][4][5] [6][7] یا کردی فیلی یکی از گویشهای زبان کردی است.[8][9] کردی ایلامی زبان رایج ساکنان استان ایلام[10] و مناطقی از کشور عراق نظیر بدره (عراق)، مندلی و خانقین در کردستان عراق است. در استان ایلام، طوایف و ایلات مختلف در تمامی شهرستانهای استان به جز شهرستان ایوان- که ساکنین این شهرستان به تمامی از ایل کلهر هستند و به زبان و گویش کردی کلهری تکلم میکنند- با تفاوت اندک در ادای الفاظ و کلمات، بدان تکلم میکنند.[11] واژهٔ فِیلی در بین مردم ایلام معروفیت بسیار ندارد. این را کردهای ساکن عراق معرب کلمه پهله یا پهلوانی موسوم به «پهلی» بر ایلام، رواج دادهاند که ب علت نداشتن حروف گچپژ در الفبای عربی بجای حرف پ حرف ف به کار رفته است و آن از مقولهٔ مجاز خاص و عام است.[6][7][12]
کردی ایلامی،[6] بهعنوان گونهای از زبان کردی (در کنار گونههای کلهری، جاف و...[9][13]) قرار دارد و گویش عمدهٔ مردم استان ایلام است که با تفاوت اندک در شهرهای ایلام، اَرکواز ملکشاهی، مهران،جعفرآباد (ایلام)، سَرابله، بدره، آبدانان، سرابباغ، دهلران، چرداول، سیروان، سیوان، پهله زرین آباد، کارزان، سراب میمه، ارکوازی چوار، و مناطقی، نظیر بدره، مندلی و خانقین بدان تکلم میشود.[7][13][14][15][16][17][18] گویش کردی ایلامی از اصیلترین گویشهای زیرشاخه ی کردی جنوبی است که ریشه در زبان ایرانی میانهٔ باستانی دارد. علیرضا اسدی، پژوهشگر، در کتاب خود چنین میآورَد: «از مقایسهٔ واژگان ایرانی میانه (پهلوی اشکانی و پهلوی ساسانی) با واژگان کردی ایلامی، به این نتیجه میتوان رسید که بسیاری از واژگان پهلوی اشکانی و ساسانی با این واژگان کردی همریشهاند و ساختهای هجاییِ یکسانی دارند. این همآوایی در بسیاری از افعال، مفاهیم سیاسی، دینی، اجتماعی، مشاغل، اسامی خاص، اسامی عام و حتی اصطلاحات عامیانه دیده میشود».[19]