گردهمایی بدشت
گردهمایی پیروان سید علیمحمد باب در تیر ۱۲۲۷ خورشیدی / From Wikipedia, the free encyclopedia
واقعهٔ بَدَشت گردهمایی بین پیروان سید علیمحمد باب در اواخر رجب و اوایل شعبان سال ۱۲۶۴ ه.ق (تیر ۱۲۲۷ خورشیدی و اواخر ژوئن، اوایل ژوئیهٔ ۱۸۴۸ میلادی) بود که با اشاره سید علیمحمد باب در روستای بدشت در هفت کیلومتری شرق شاهرود برگزار شد. این کنفرانس نقطهٔ عطفی در تاریخ تشکیل جنبش بابیه بود.[1] طاهره تا قبل از گردهمایی بدشت بیشتر با نام قرةالعین شناخته میشد. بهاءالله در این گردهمایی به او لقب طاهره به معنی پاک و پاکدامن، میدهد و بعد از این گردهمایی او با این لقب هم شناخته میشود.[2]
در نوشتههای اولیه باب، بر ضرورت پیروی پیروان او از دستورهای دین اسلام -حتّی در مستحبات و نوافل- تأکید شده بود و شواهدی وجود دارد که بابیها، به همان اندازه که بعدتر مشهور به ردّ دین اسلام شدند، در این دوره معروف به پایبندی کامل به سنّتهای اسلامی بودند. با این حال عناصری در ادعای باب - به عنوان مدعی مأمور رسمی خدا- وجود داشت که این موضع محافظهکارانهٔ باب را تهدید میکرد. به نظر میرسد طاهره پیش از حتّی خود باب به مفهوم قدرت بالادستی باب در امور مذهبی دست یافته بود و آن را با ایدههایی که از شیخیه نشأت گرفته بودند پیوند داد. قرةالعین، شاید نیروی محرکهٔ رویدادهای بدشت در سال ۱۸۴۸ میلادی بود.[3]
به گفته ریچارد فولتس، این طاهره قرةالعین بود که در تهران به فکر تشکیل جلسهای با حضور همهٔ بابیهای سرشناس افتاد. برجستگان بابی دعوت او را پذیرفتند و در ربیعالثانی سال ۱۲۶۴ هجری قمری و همزمان با محاکمهٔ سید علیمحمد باب در آذربایجان، این اجتماع در روستای بَدَشت از توابع شاهرود[4][5] که روستایی در تقاطع راه تهران-مشهد و راه مازندران-هزارجریب-شاهرود بود تشکیل شد.[6]
دربارهٔ وقایعی که در بدشت رخ داد، منابع مختلف نظرات گوناگونی ابراز کردهاند. بر روی بسیاری از جزئیات رویدادها اختلاف نظر وجود دارد. نگار متحده مدت کنفرانس را سه هفته ذکر کردهاست.[7] ولی هدی محمودی مدت کنفرانس را ده روز میداند.[8]
دربارهٔ اهداف تجمع بابیان در بدشت، افسانه نجمآبادی مینویسد به دنبال شدت گرفتن سرکوب بابیان، رهبران بابی در بدشت جمع شدند تا در مورد سمت و سوی آیندهٔ آئین جدید تصمیم بگیرند.[9] از دیدگاه ئوآن کول، هدف از گردهمایی بدشت آزادسازی سید علیمحمد باب بود که در آن زمان در قلعهٔ ماکو در زندان بود.[10] ماریون وودمن هدف کنفرانس را اعلام جدایی و استقلال کامل آئین باب از اسلام دانستهاست.[11] به گفتهٔ منگول بیات اینکه سران بابی در بدشت به دنبال یک قیام مسلحانه بودند مطلقاً غیرقابل تردید است.[12]
در بدشت اختلاف از یک سو بین طاهره که خواستار جدایی کامل آئین باب از اسلام و اقدام نظامی برای دفاع از جامعهٔ بابی بود و محمدعلی بارفروشی از سوی دیگر که محافظهکارتر بود و در ابتدا خواستار آن بود که این آئین در قالب جنبشی با هدف نوزایی اسلام باقی بماند شدت گرفت.[13]
طاهره در اجتماع بدشت سخنرانی نمود و با حاضر شدن بدون نقاب روبنده حاضران را شوکه کرد. او همچنین جدایی دین بابی از دین اسلام و نسخ احکام و سنن قدیم را اعلام نمود.[14] این اتفاق باعث افزایش نگرانیهای دولتیان و علما در آن زمان شد.[15]
حضور طاهره بدون روبنده در جمع مردان،[16] موجب اختلاف میان بابیان شد.[17] ادوارد براون گزارش میکند که گروهی از بابیان به آنچه میدیدند باور نداشتند و گمان میکردند که حجاب قرةالعین فقط کمی «لغزیده» است.[18] گروهی از بابیان به تردید افتاده و به رهبری محمدعلی بارفروشی با وی مخالفت کردند. سرانجام طاهره موفق شد در یک مباحثه محمدعلی بارفروشی را متقاعد کند که احکام شریعت اسلام ملغی شدهاست.[19] بهائیان مباحثات بین محمدعلی بارفروشی و طاهره را هماهنگ شده و قهر آنان را ظاهری میدانند[20]
طاهره به همین مناسبت شعری نیز سرود و ملغی شدن احکام اسلامی را چنین تشریح کرد:[21]
ای عاشقان ای عاشقان شد آشکارا وجه حق | رفع حجب گردید هان از قدرت ربالخلق | |
آمد زمان راستی کژی شد اندر کاستی | آن شد که آن میخواستی از عدل و قانون و نسق |