یمن
کشوری در جنوب غرب آسیا / From Wikipedia, the free encyclopedia
یمن (/ˈjɛmən/ /ˈjɛmən/؛ به عربی: ٱلْیَمَن) با نام رسمی جمهوری یمن (به عربی: الجُمْهُوْرِیَّةُ الیَمَنِیَّة)، کشور فراقارهای در جنوب شبهجزیره عربستان و انتهای آسیای غربی است. این کشور با ۵۲۷٬۹۷۰ کیلومتر مربع (۲۰۳٬۸۵۰ مایل مربع)، دومین کشور مستقل عربی در شبه جزیره است. خط ساحلی آن حدود ۲٬۰۰۰ کیلومتر (۱٬۲۰۰ مایل) امتداد دارد.[10] قانون اساسی یمن، پایتخت کشور را شهر صنعا تعیین کرده اما این شهر از سال ۲۰۱۵ تحت اشغال شورشیان حوثی قرار داشته و دولت یمن شهر عدن را بهعنوان پایتخت موقت انتخاب کرده است.[11][12][13]
جمهوری یمن | |
---|---|
وضعیت | جنگ داخلی یمن[persian-alpha 1] شورای رهبری ریاست جمهوری توسط سازمان ملل متحد به رسمیت شناخته میشود. |
پایتخت و بزرگترین شهر | صنعا[persian-alpha 2] |
پایتخت در تبعید | عدن[persian-alpha 3] |
زبان(های) رسمی | عربی[3] |
گروههای قومی |
|
دین(ها) | ۹۹٪ اسلام
۱٪ شامل هندوها، مسیحیها و دیگر گروههای مذهبی |
نام(های) اهلیت | یمنی |
حکومت | جمهوری ریاستی متمرکز (مورد اختلاف)[persian-alpha 4] |
رشاد علیمی (مورد مناقشه)[* 1] | |
احمد عوض بن مبارک (مورد مناقشه)[* 2] | |
قوه مقننه | مجلس |
مجلس شورا | |
مجلس نمایندگان | |
بنیانگذاری | |
• پادشاهی متوکلی یمن تأسیس شدالف | ۳۰ اکتبر ۱۹۱۸ |
• جمهوری عربی یمن تأسیس شد | ۲۶ سپتامبر ۱۹۶۲ |
• استقلال یمن جنوبی ب | ۳۰ نوامبر ۱۹۶۷ |
• اتحاد | ۲۲ مه ۱۹۹۰ |
• Current constitution | ۱۶ مه ۱۹۹۱ |
۱۶ سپتامبر ۲۰۱۴ | |
مساحت | |
• کل | ۵۵۵٬۰۰۰[4] کیلومتر مربع (۲۱۴٬۰۰۰ مایل مربع) (چهلونهم) |
• آبها (٪) | جزئی |
جمعیت | |
• برآورد سال ۲۰۲۲ | ۳۰٬۹۸۴٬۶۸۹ (چهلوهشتم) |
• سرشماری ۲۰۰۴ | ۱۹٬۶۸۵٬۰۰۰[5] |
• تراکم | ۴۴٫۷ بر کیلومتر مربع (۱۱۵٫۸ بر مایل مربع) (صد و شصتم) |
تولید ناخالص داخلی (GDP) برابری قدرت خرید (PPP) | برآورد ۲۰۱۸ |
• کل | $۷۳٫۳۴۸ میلیارد[6] (صد و هجدهم) |
• سرانه | $۲٬۳۸۰[6] (صد و شصت و یکم) |
تولید ناخالص داخلی (GPD) (اسمی) | برآورد ۲۰۱۸ |
• کل | $۲۸٫۵۲۴ میلیارد[6] (صد و سوم) |
• سرانه | $۹۲۵[6] (صد و هفتاد و هفتم) |
شاخص جینی (۲۰۱۴) | ۳۶٫۷[7] |
شاخص توسعه انسانی (۲۰۱۹) | ۰٫۴۷۰[8] صد و هفتاد و نهم |
واحد پول | ریال یمن (YER) |
منطقه زمانی | یوتیسی۳+ (AST) |
جهت رانندگی | راست[9] |
پیششماره تلفنی | ۹۶۷+ |
کد ایزو ۳۱۶۶ | YE |
دامنه سطحبالا | .ye, الیمن. |
|
در دوران باستان، یمن محل زندگی سباییها بود،[14][15][16] حاکمیتی تجاری که مرزهایش از اتیوپی تا اریتره امروزی میرسید. در سال ۲۷۵ م، بعداً پادشاهی حمیر تحت تأثیر یهودیان گرفت.[17] مسیحیت در قرن چهارم سر رسید. اسلام به سرعت در قرن هفتم گسترش یافت و نیروهای یمنی در فتوحات اولیه اسلامی بسیار نقش حیاتی داشتند.[18] چندین سلسله در سدههای ۹ تا ۱۶ پدیدار شدند، مانند سلسله رسولی.[19] این کشور در سالهای ۱۸۰۰ بین امپراتوری عثمانی و امپراتوری بریتانیا تقسیم شد. پادشاهی زیدی متوکلی یمن پس از جنگ جهانی اول و قبل از ایجاد جمهوری عربی یمن، در سال ۱۹۶۲ تأسیس گردید. یمن جنوبی تا سال ۱۹۶۷ به عنوان نگهبان عدن، تحت الحمایه انگلیس بود و پس از آن تاریخ ابتدا به عنوان یک کشور مستقل و بعدتر به یک کشور مارکسیستی بدل گشت. نهایتاً دو کشور یمن با هم متحد شدند و در سال ۱۹۹۰ جمهوری جدید یمن را تشکیل دادند. رئیسجمهور علی عبدالله صالح اولین رئیسجمهوری کشور تا زمان استعفا در سال ۲۰۱۲ و در پی بهار عربی بود.[20][21]
از سال ۲۰۱۱، یمن درگیر اعتراضات خیابانی علیه فقر، بیکاری، فساد و برنامه رئیسجمهور صالح برای اصلاح قانون اساسی یمن و از بین بردن محدودیت دوره ریاست جمهوری در این کشور بوده که یمن را در معرض یک بحران سیاسی قرار داد.[22] رئیسجمهور صالح استعفا داد و اختیارات ریاست جمهوری به عبدربه منصور هادی رسید. از آن زمان، این کشور درگیر جنگ داخلی (در کنار مداخله نظامی در یمن به رهبری عربستان سعودی با هدف احیای دولت هادی) گردید، نبردی علیه چندین نهاد شبهدولتی مدعی اداره یمن از جمله: شورای رهبری ریاست جمهوری، شورای عالی سیاسی و مجلس انتقالی جنوبی.[23][24][25][26][27] از ژانویه ۲۰۱۶ تاکنون دست کم ۵۶٬۰۰۰ غیرنظامی و جنگجو در درگیریهای مسلحانه یمن کشته شدهاند.[28] این جنگ منجر به قحطی برای ۱۷ میلیون یمنی شده است.[29] فقدان آب آشامیدنی سالم، ناشی از منابع خالی سفرههای زیرزمینی و تخریب زیرساختهای آب کشور، همچنین باعث بزرگترین شیوع وبا در تاریخ معاصر گردیده که به سرعت در حال شیوع است، بطوریکه تعداد موارد مشکوک بیش از ۹۹۴۷۵۱ است.[30][31] از زمان شیوع سریع بیماری در اواخر آوریل ۲۰۱۷، بیش از ۲۲۲۶ نفر جان خود را از دست دادهاند.[32] بحران انسانی و درگیریهای بیپایان، انتقادات گستردهای را به دلیل تأثیر فزایندهٔ وضعیت انسانی یمن سبب شده است که به گفته برخی به سطح یک «فاجعه انسانی» رسیده است[33] و برخی حتی آن را به عنوان یک نسلکشی قلمداد کردهاند.[34][35][36] شرایط فوق حقوق بشر در یمن، که تا پیش از این نیز وضعیت مطلوبی نداشت را بدتر کرده است.
یمن یکی از اعضای اتحادیه عرب، سازمان ملل، جنبش عدم تعهد و سازمان همکاری اسلامی است. با توجه به «موانع ساختاری شدید در توسعه پایدار».[37] یمن، به دسته کشورهای کمتر توسعهیافته، تعلق دارد.[38]در سال ۲۰۱۹، سازمان ملل متحد گزارش داد که حدود ۲۴ میلیون نفر، معادل ۸۵٪ از جمعیت یمن، بیشترین نیازمندی به کمکهای بشردوستانه را دارد.[39] از سال ۲۰۲۰، این کشور بالاترین رتبه در شاخص آسیبپذیری کشورها[40] رتبه دوم گرسنگی جهانی (که رتبه اول آن متعلق به جمهوری آفریقای مرکزی است) و کمترین شاخص توسعه انسانی از بین غیر کشورهای آفریقایی را به خود اختصاص داده است.