Gooshiirder

At Gooshiirder Nuurdfresk woort üüb a fäästääg uun't nuurden faan Hüsem snaaket. At Süüdergooshiirder (9) as 1981 ütjstürwen, faan't Madelgooshiirder (8) jaft at man noch en hunfol spreegern. Sodenang lewet det Gooshiirder daalang fööraal üs Nuurdergooshiirder spriakwiis (7) mä jo tau warianten:

Hoorninger, trinjam A Hurn (E Hoorne)

Hoolmer, trinjam Ockholm (E Hoolme)

"Gooshiirder" uun ööder spriakwiisen

Sölring  Öömrang  Fering  Halunder  Halifreesk  Mooring  Wiringhiirder  Karhiirder  Gooshiirder

Tekst üüb Öömrang

Uk det Halagfresk as diar nai mä.

Beskriiwang

Ünlikhaiden mä Öömrang:

• öö. ia, go. ii (< Ualfresk ē): t.b. „ian” an „stian” san „iin” an „stiin” (Ualfresk: „ēn” an „stēn”).
• öö. u, go. ou (< Ualfresk ō): t.b. „gud” an „hud” san „goud” an „houd” (Ualfresk: „gōd” an „hōd”).
• öö. ua, go. uu (< Ualfresk ā): t.b. „buan” an „ual” san „buun” an „uul” (Ualfresk: „bāne” an „ald” > *āld).
• öö. -un, go. -oun (< Ualfresk -and an -ond): t.b. „hun” an „strun” san „houn” an „stroun” (Ualfresk „hand” of „hond” an „strand” of „strond”).
• öö. -ünj, go. -ün (< Ualfresk -und): t.b. „hünj” an „pünj” san „hün” an „pün” (Ualfresk: „hund” an „pund”)

Warianten

Bispalen faan likhaiden an ünlikhaiden tesken Hoolmer, Hoorninger an Halagfreesk:

Hoolmer Freesk	Hoorninger Freesk	Halagfreesk	Ualfresk	Öömrang
äiloun	ailoun	ailöön	eiland	eilun
kåt	kaat	kaot	kat	kaat
luk	lok	lok	luk	lok
mååge	maage	maage	makia	maage
mooge	mååge	muge	muga	mei
moone	moune	mööne	mōna	muun
rees	räis	rääs	*rēse	rais
weer	wäär	weer	wēr	woor

Gramatiik

Artiikeln

Bestimt Artiikeln:

• di moon - dä moons; jü wüst - dä wüste; dat hüs - dä hüsinge.

Pronoomen

• persöönelk pronoomen: ik - mi; dü - di; hi - ham; jü - här; hat - ham; wi - öös (Hoorninger: üs of üüs); jäm - jäm; jä - jäm.
• posesiiw pronoomen: man/min (man broor, min suster, min hüs); dan/din (dan broor, din suster, din hüs); san/sin (san broor, sin suster, sin hüs); härn - här (härn broor, här suster, här hüs); öösen/öös (Hoorninger: üüsen of üüs, öösen broor, öös suster, öös hüs); järnge; järe.

Werben

Halepswerben

Uun det Hoolmer spriikwiis:

Fering:	wees	haa	wurd	wel	skel
infinitiiw:	wee'e	heewe	waare	wale	schale
	presens	fergingenhaid	presens	fergingenhaid	presens	fergingenhaid	presens	fergingenhaid	presens	fergingenhaid
ik	bän	wås	hääw	häi	waar	woor	wal	wäil	schal	schoul
dü	bäst	weerst	hääst	häist	warst	woorst	wäät	wäilst	schäät	schoulst
hi, jü, dat	äs	wås	heet	häi	wart	woor	wal	wäil	schal	schoul
wi, jäm, jä	sän	weern	hääwe	häin	waare	woorn	wän	wäin	schän	schoun
	partisiip perfekt	partisiip perfekt	partisiip perfekt	partisiip perfekt	partisiip perfekt
	wään	heeft	woorn	wäilt	schoult

Ünreegelmiatig Werben

• Germaans I. klas:
  • mä -de: glide, ride, schride, stride: (presens) ik glid; dü glatst; hi, jü, dat glat; wi, jäm, jä glide; (fergingenhaid) ik gliid; dü gliidst; hi, jü, dat gliid; wi, jäm, jä gliiden; (partisiip perfekt) glän.
  • mä -te: bite, splite: (presens) ik bit; dü batst; hi, jü, dat bat; wi, jäm, jä bite; (fergingenhaid) ik biit; dü biitst; hi, jü, dat biit; wi, jäm, jä biiten; (partisiip perfekt) bän.
  • mä -we: driwe, riwe, schriwe: (presens) ik driw; dü drafst; hi, jü, dat draft; wi, jäm, jä driwe; (fergingenhaid) ik driif; dü driifst; hi, jü, dat driif; wi, jäm, jä driifen; (partisiip perfekt) drääben.

Skriiwern

Madelgooshiirder

• Johannes Hansen (1854-1877)
• Martin Paul Hansen (1856-1939)

Nuurdergooshiirder

• A skuulmääster Christian Brodersen (1864-1935) stääld en liitjebuk tup, wat auersaatangen faan öder nuurdfresk spriakwiisen hed^[1].
• A prääster Peter Martensen (1870-1942) skrääw at stak Hallieen ("Haliginj")^[1].
• A skuulmääster Martin Lorenzen (1897-1963) ded staken uun sin deensk-schiisk-fresk stakensoomlang Blomster sanket ved Alfarvej / Wegblumen (1928) ütj^[1].
• A skuulmääster Johannes Petersen (1909-1992) wiar en liitjedachter^[1].

Süüdergooshiirder

• Lorenz Christian Hansen (1831-1913)

Literatüür

• Ernst Brandt "Die nordfriesische Sprache der Goesharden", Halle, 1913
• V.Tams Jörgensen "Kleines Friesisches Wörterbuch der Nordergoesharder Mundart", 144 S., Nordfriisk Instituut, Bräist, 1981
• Online Uurterbok Dütsk-Gooshiirder fan Tanno Hüttenrauch en Michael Wehar

Nei bidracher üüb gooshiirder

• Saandi
• Saneene/go
• Fraidi/go
• Tünersdi
• Weensdi/go